Tarih Metodu

Yanıt Açıklaması: Babür eserini Çağatay Türkçesiyle yazarken, onun akrabası ve çok iyi bir tarihçi olan Mirza Haydar Farsça yazmıştır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: İlk İslâm fetihlerini konu alan Futûhu’l-buldân ve İslâm âlimleri ve önde gelen şahsiyetlerin hâl tercümelerini ihtivâ eden Ensâbu’l-eşrâf isimli eserlerin müellifi  Ahmed b. Yahyâ el-Belâzurî'dir.

Yanıt Açıklaması: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne bağlı olarak 15 Nisan 1942’de kurulan Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Milli Mücadele ve Cumhuriyet Tarihi’yle ilgili 90 bin dolayında  belge, fotoğraf, film ve o dönemde yayınlanmış çeşitli gazete koleksiyonlarına (İrade-i Milliye, Hakimiyet-i Milliye, Tevhid-i Efkâr, Tanin, Babalık vb) sahiptir. Türk Tarih Kurumu Arşivi Türk Tarih Kurumu kurulduğu 15 Nisan 1931 tarihinden itibaren Osmanlı ve Cumhuriyet Tarihi’yle ilgili belgeler toplayarak bir arşiv oluşturmaya çalışmıştır. TBMM Arşivi Görüldüğü gibi bu arşiv, yasama çalışmalarına ait belgeleri içermesi nedeniyle Cumhuriyet döneminin demokratikleşme tarihi başta olmak üzere, siyasi, sosyal ve kültürel gelişimine ayna tutmaktadır. Kızılay Arşivi 1877’de kurulan Osmanlı Hilâl-ı Ahmer Cemiyeti (sonraları Kızılay Derneği) ülke içinde ve ülke dışında doğal afetler ve savaş dönemlerinde sayısız yardım faaliyetinde bulunmuştur. Bakanlıklar Arşivleri Belli başlı bakanlık arşivleri arasında Milli Savunma, Dışişleri, İçişleri, Milli Eğitim ve Bayındırlık Bakanlıkları arşivleri bulunmaktadır. Bu bakanlıkların faaliyetlerine ve personellerinin özlük haklarına ait belgeler, sözü edilen arşivlerde yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Münşi, yazı kabiliyeti yüksek, resmi yazışma kurallarını bilip uygulayan kişiye verilen addır.

Yanıt Açıklaması: İlhanlılar ve Timurlular devrinde, özellikle resmî muhasebe usûlünü öğretmek için kaleme alınan bir seri eser, diğer kaynak türlerinde hemen hemen hiç bahsedilmeyen devlet bütçesi, resmî muhasebe, vergi çeşitleri ve merkezî bürokrasinin işleyiş şekli hakkında araştırmacılara önemli bilgiler vermektedir. Bu eserler arasında Felek ‘Alâ’-yi Tebrîzî tarafından kaleme alınan Sa’âdet-nâme ve Kânûnu’ssa’âde, bilinmeyen bir müellif tarafından kaleme alınan Risâle-yi sâhibiyye, ‘İmâdu’s-Serâvî tarafından kaleme alınan Câmi’u’l-hisâb, ‘Abdullah b. Muhammad b. Kiyâ el-Mâzenderânî tarafından kaleme alınan Risâle-yi Felekiyye ve ‘Alî-yi Şîrâzî tarafından kaleme alınan Şemsu’s-siyâk’› zikretmek mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Düşmanın yenilgisi ile sonuçlanan askerî başarıların anlatıldığı gazavatnâmeler zafernâme olarak adlandırılır. Bir şehrin veya bir kalenin ele geçirilmesini hikâye eden eserler ise fetihnâme olarak tanımlanır. Bir dizi fethi içeren bir seferin hikâyesini anlatan fetihnâmelere ise sefernâme denilir.

Yanıt Açıklaması: Divanî: Osmanlılar zamanında özellikle erken dönemlerde Divan-ı Hümayûnda kayıtların tutulduğu yazı çeşididir. Hızlı ve ince kalem ile yazılana divanî kırması adı verilirdi. Siyakat: Osmanlı Devleti’nde özellikle maliye ile ilgili yazışmalarda kullanılan bir yazı çeşididir. Rik’a :Türkler tarafından icat edilen, kullanılan ve yaygınlaştırılan Arap harflerinin yazı cinslerinden biridir.

Yanıt Açıklaması: Kanûnî çok sayıda Süleyman-nâme yazdırdı. Bu eserlerde onun seferleri, fetih ve zaferleri ile îmar faaliyetleri anlatılmıştır. Süleyman-nâmeler arasında çok bilinenler Karaçelebi-zâde’nin ve Bostan’ın Süleyman-nâmeleri ile Celal-zâde Salih’in Tarih-i Sultan Süleyman’ı ve Celal-zâde Mustafa’nın Tabakâtü’l-Memâlik fî Derecâti’l-Mesâlik adlı eserleridir. Süleymân-nâme literatürünün zenginliğine delil olarak, sadece Kanûnî’nin son seferi olan Zigetvar üzerine kaleme alınmış olan Sigetvar-nâmelerin varlığını gösterebiliriz. Süleyman-nâmelerin büyük bölümü Türkçe yazılmış olmakla beraber içlerinde Farsça ve Arapça olanlar da vardır. Edebî yönden son derece gösterişli, oldukça ağır bir dil ve üslûpla telif edilmiş olan bu eserlerde, biçim olarak genellikle nazım ya da nazım-nesir birlikte kullanılmıştır. Az sayıda da olsa sadece nesirle yazılmış olan örnekler de vardır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyet arşivi Ankara'da bulunmaktadır. Söz konusu arşiv günümüzde Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nün bir dairesi olarak araştırmacılara hizmet vermektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: "Koca Nişancı" diye de bilinen, en tanınmış eseri ise Tabakâtu’l-Memâlik ve Derecâtu’l Mesâlik olan müverrih Celâl-zâde Mustafa'dır. Doğru cevap d'dir.

Yanıt Açıklaması: Seyahatnameler Ortaçağ tarihi araştırmacıları için son derece değerli bilgiler içermektedir. Başlıca seyahatname müellifleri arasından İbn Fadlan, Nasir-i Hüsrev, Ebu Hamid Muhammed el-Gırnati, Takiyyu'd-din Ebu'l-Hasan, 'Ali el-Herevi, İbn Cubeyr ve İbn Battuta gibi seyyahları saymak mümkündür. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Tezkire ve dîvânlar "edebî kaynaklar" arasında gösterilir. Bu nedenle doğru yanıt C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Çağatay Türkçesiyle yazılan Muhammed Salih’in Şeybani-nâme adlı eseri, Şeybanî Han’ın seferlerini anlatır. Vambery tarafından yayınlanan (Viyana, 1885) bu eser Batılı âlimlerin ilgisini çekmiştir.

Yanıt Açıklaması: Üçüncü büyük Osmanlı tarihini Nicolae Jorga kaleme almıştır. Kuruluştan 1908’e kadarki olayları anlatır. Özellikle Osmanlı’nın Balkan siyaseti hakkında önemli bilgiler veren bir eserdir.

Yanıt Açıklaması: Ortaçağ İslam devletlerinden günümüze ulaşan en eski vesikalar Papirüslerdir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Encyclopaedia of Islam, I-IV, Leiden 1913-1934; Supplement, Leiden 1938 (= EI): Avrupalı oryantalistler tarafından İngilizce, Fransızca ve Almanca olmak üzere üç farklı dilde yayınlanmıştır. İslâm dünyasının dili, tarihi, edebiyatı ve kültürüyle ilgili dünyadaki ilk büyük modern ansiklopedidir. Encyclopaedia Iranica, İran coğrafyasının dili, tarihi, edebiyatı ve kültürüyle ilgili bilgileri ihtiva etmektedir. Bugüne kadar on beş cilt yayınlanmıştır. Yayını devam etmektedir. Dâ’iretu’l-Ma’ârif-i Bozorg-i İslâmî ve Dânişnâme-yi Cihân-i İslâm,islâm dünyasının dili, tarihi, edebiyatı ve kültürüyle ilgili diğer ansiklopedilerdir. Index Islamıcus, İslam dünyası ile ilgili batı dillerinde yayınlanan araştırmaların künyesinin toplandığı çalışmadır.

Yanıt Açıklaması: Tahrir defterleri bize, bir bölgede yaşayan hane reisi erkeklerinden, bekâr erkeklere, dul kadınlardan, vergiden muaf olanlar ile yaşlı olup vergi veremeyecek durumda olanlara kadar o bölgede yaşayanları tek tek verir. Hane resisi kadınlar ile ilgili hiçbir bilgi vermez.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı tarihini genel olarak ele alan ilk eseri Almanca olarak Joseph von Hammer kaleme almıştır. Hammer, 1774’e kadar olan Osmanlı tarihini Avrupa kaynakları ile Osmanlı kaynaklarını bir arada kullanarak yazmıştır. Bu eser Eski (Osmanlıca) ve Yeni Türkçe’ye de çevrilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Peygamberin hayatı İslam'ın ilk dönem biyografilerinin temel konusudur.

Yanıt Açıklaması: Biyografik tarih yazarlğı ve umûmî tarihler Arap tarihçiliğinin iki ana damarıdır.