Tarih Metodu

Yanıt Açıklaması: Belli bir dönemin, hükümdarın, şehrin vs. tarihini ele alan özel tarihler, tabakât ve biyografi eserleri, hilkatten başlayarak genellikle Müslüman kavimlerin ve idârelerin tarihlerini ele alan genel tarihler,  tarihe yardımcı sayılabilecek ilimlerde kaleme alınmış olan eserler İslâm tarihçiliğinin kaynakları konuları arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Kara Balgasun Yazıtı: Gök-Türk alfabesiyle yazılan diğer bir yazıt Uygurların ilk hükümet merkezi olan kuzeydeki Kara Balgasun’da bulunmuştur. Türkçe, Çince, Soğdça olarak üç dilde yazılan bu yazıt, başlangıçtan IX. yüzyılın ilk çeyreğine kadar Uygur tarihini konu alır. Ay Tengride Kut Bulmuş Alp Bilge Kağan (808-821) adına dikilmiştir. Yazıtın Türkçe olan kısmı çok tahrip olunmuştur. Sadece bazı kelimeler okunmaktadır. Soğdça olan yüzü ise çok fazla silinmiştir. Sadece Çince kısmı sağlam kalmıştır.

Yanıt Açıklaması: Helence nomisma (= sikke) sözcüğünden gelen “nümismatik”, Antikçağ sikkelerini ekonomik, tarihsel, kültürel ve sanatsal yönleriyle inceleyen Eskibatı temel biliminin adıdır.

Yanıt Açıklaması: Fatih devri tarihçiliğinin en önemli hususiyetlerinden birisi bu dönemde şehnâmeciliğin başlaması olmuştur. Şehnâmecilik, yarı-resmi nitelikte bir saray tarihçiliğidir. Şehnâmelerde padişahın vasıfları, kahramanlıkları, zaferleri yüceltilir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Ondokuzuncu yüzyıl birçok ülke için olduğu gibi Osmanlılar için de bir reform çağıydı. Bu reformların etkisi tarihyazımı üzerinde de görülmüştür. Örneğin milliyetçilik vurgusunun arttığı söylenebilir. Ancak tarihyazımının daha meşrulaştırıcı bir dil kazandığını söylemek doğru olmayacaktır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Hititler

Yanıt Açıklaması: Kara Balgasun Yazıtı: Gök-Türk alfabesiyle yazılan diğer bir yazıt Uygurların ilk hükümet merkezi olan kuzeydeki Kara Balgasun’da bulunmuştur. Türkçe, Çince, Soğdça olarak üç dilde yazılan bu yazıt, başlangıçtan IX. yüzyılın ilk çeyreğine kadar Uygur tarihini konu alır. Ay Tengride Kut Bulmuş Alp Bilge Kağan (808-821) adına dikilmiştir. Yazıtın Türkçe olan kısmı çok tahrip olunmuştur. Sadece bazı kelimeler okunmaktadır. Soğdça olan yüzü ise çok fazla silinmiştir. Sadece Çince kısmı sağlam kalmıştır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Milli mücadele döneminde çıkarılan özel gazetelerden bir kısmı mücadeleye destek verirken, bir kısmı da onun karşısında yer almıştır. Milli mücadelenin karşıtlarından birisi olan Ali Kemal'in mücadeleye ve Atatürk'e tenkit yazılarının yer aldığı gazetesinin adı Peyam-ı Sabah'tır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Türk yazıtlarının en eskileri Yenisey’de bulunanlardır. Yenisey yazıtları Orhon alfabesiyle yazılmıştı. Üzerlerinde kesin tarih olmamakla birlikte, Orhon yazıtlarından daha eski oldukları, VII. yüzyılda yazıldıkları tahmin edilmektedir. Yenisey’de o dönemde Kırgızlar yaşıyorlardı. Bilim adamları, Çin kaynaklarındaki bilgilere de dayanarak bu yazıtların Kırgızlara ait olduğu kanaatine varmışlardır. Yazıtlarda Kırgızların hayat hikâyelerine yer verilmesi ve Kırgızların kullandığı hayvan takviminin kullanılması da bu görüşü kuvvetlendirmektedir. Tarihî bilgiler içermese de, bu yazıtlar eski Türk boylarının yaşayışlarından bahsetmesi bakımından önemlidir.

Yanıt Açıklaması: Uygurların 762’de Lo-yang şehrini zapt etmesinden sonra, Mani dini (Maniheizm) Uygurlar arasında hızla yayıldı ve Uygur devletinin resmî dini haline geldi. Mani inancının kurucusu olan Mani’nin kendisi bizzat ressam idi. Dolayısıyla bu din kendi sanatını da beraberinde getirmiştir. Uygur ülkesindeki Turfan bölgesinde ve özellikle de İdikut şehrinde bulunan freskler ve minyatürler, Mani dininin Uygur- lar arasında ne kadar güçlü bir şekilde yayıldığının delilidir. Bu minyatürlerde Uygur asıllı müminlerin yanında beyaz elbiseli Mani rahipleri resmedilmiştir. Murtuk ve Bezeklik’teki Budist fresklerin bazısında Uygur müminlerin resimleri vardır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Soruda sayılan devletlerden yalnızca Büyük Selçuklu Devleti Genel Türk Tarihi kapsamında incelenmez. Diğer devletlerse bu kapsamda incelenen devletlerdendir.

Yanıt Açıklaması: Türkler hakkında Bizans kaynaklarında yer alan kayıtlar Gyula Moravcsik tarafından iki ciltlik bir eserde toplanmıştır: Byzantinoturcica, I: Die byzantinischen Quellen der Geschichte der Türkvölker, II: Sprachreste der Türkvölker in den byzantinischen Quellen, Budapest 1942-1943 (ikinci baskı: Berlin 1958; üçüncü baskı: Leiden 1983).

Yanıt Açıklaması: Türkçe’nin Ortaçağ tarihi araştırmaları açısından en eski ve en mühim tarihî sözlüğü Kaşgarlı Mahmûd tarafından kaleme alınan Dîvânu Lugati’t-Türk’tür.

Yanıt Açıklaması: Resmi ilk Türkçe gazete, Takvim-i Vekayi’dir. Bu gazetede, kanun ve tüzüklere, devlet memurlarının atamalarına, aldıkları ödüllere, dış politika olaylarına, askeri işlere, bilimlerle ilgili bazı gelişmelere ve ticaret ile fiyatlara ilişkin yazılara yer verildi. Kamuoyu oluşturulmasında ve halkın aydınlatılmasında büyük işlev gördü.

Yanıt Açıklaması: Öğretici (Pragmatik) Tarih literatürümüzde bu tarza “Şe’nî tarih” de denir. Burada maksat sadece olayları yazmak değil; aynı zamanda onlardan faydalı sonuçlar da çıkarmaktır. Milletler kendi değerlerini, millî duygularını yeni nesillere kazandırmak maksadıyla bu tür tarih yazımını öne çıkarırlar ve eğitim programlarında da yer verirler.

Yanıt Açıklaması: Tarihin ilişkili olduğu bilim dalları arasında coğrafya, felsefe, sosyoloji, iktisat,Kronoloji ve Takvimler, antropoloji yer alırken Fizik bunların arasında yer almaz.

Yanıt Açıklaması: Diğer gazetelerin aksine Takvim-i Vekayi gazetesi resmi bir gazetedir. Bu gazetede kanun ve tüzükler, devlet memurlarının atanması gibi bazı devleti ilgilendiren meseleler yayınlanmıştır. Bu gazete günümüzdeki Resmi Gazete'nin Osmanlı'dan Cumhuriyet'e uzanan versiyonudur.

Yanıt Açıklaması: Tarih-i Dost Sultan adlı kitabı  Ötemiş Hacı yazmıştır.

Yanıt Açıklaması: Uygurlar, ilk zamanlar hâlâ Gök-Türk yazısını kullanıyorlardı. Uygur yazıtları bu alfabe ile yazılmıştır. Ancak, zamanla alfabelerini değiştirdiler. Soğd alfabesini kendi dillerine uyarlayarak Uygur alfabesini oluşturdular. X-XI. yüzyılda en olgun şeklini alan Uygur yazı dilinin etkileri XVII. yüzyılda Müslüman Türk kültür sahasında da görülmektedir. Budizm’i benimseyen Uygur düşünürlerinin ortaya koydukları felsefî ürünler Türk düşünce hayatını derinden etkiledi. Uygurlar Brahmi denilen Hint Alfabesini ve Hıristiyanlığın tesiriyle Süryanî alfabesini de kullandılar. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Ruznâme, Padişahların günlük hayatlarının anlatıldığı eserlere verilen addır.