Tarih Metodu

Yanıt Açıklaması: XVIII. yüzyılda karşımıza sır kâtipleri tarafından tutulan padişahların hayatlarının gün gün anlatıldığı ruznâmeler çıkar. Sır Kâtibi Hıfzî Ağa’nın Ruznâme-i Sultan Mahmud Han isimli eseri tespit edilebilen ilk ruznâmedir.

Yanıt Açıklaması: 1960’larda Ceditçi söylemi tartışmasız benimseyen ve Devrim öncesi aydınların tümünü Ceditçilikle özdeşleştirip kahramanlaştıran bir yaklaşım hâkim olmaya başladı. Bu anlayışa göre Ceditçilik medreselerdeki skolastik eğitim usûlüne karşı getirilen eleştirilerin ve İslam’ın aslî kaynaklarına dönme çabasının bir neticesiydi.

Yanıt Açıklaması: II. Mehmet devri tarihçilerinden Şükrullah, Behçetü’t-Tevârih adlı eserini Farsça olarak ve on üç bölüm halinde yazmıştır. Kitabın sadece on üçüncü ve son bölümü Osmanlılarla ilgilidir. İlk sekiz bölüm hilkatten başlayan bir tür dünya ve İslâm tarihidir. Sonraki bölümlerde Yunan filozoşarından din büyüklerine, İran şahlarından gayrimüslim hükümdarlara, Emevîler ve Abbâsîler’den Selçuklulara kadar geniş bir konu yelpazesi ele alınmıştır. Eser Fatih Sultan Mehmed ve onun veziri Mahmud Paşa’ya övgü ile biter.

Yanıt Açıklaması: Moğol hanları ve Timurluların tarihini  büyük ölçüde Farsça eserlerden öğrenmekteyiz

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanlığı Arşivi, 1954’te Cumhurbaşkanı Celal Bayar döneminde, Cumhurbaşkanlığı Gelen Evrak Kalemi’nde bir birim olarak kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Orta Asya’da modern tarihçiliğin gelişmesi asıl Sovyet döneminde oldu. Komünist parti tarihçiliğin gelişmesini çok önemli görüyordu. Devlet teşviki sonucunda yavaş da olsa, Orta Asya kökenli tarihçiler yetişmeye başladı. Orta Asya’nın eski ve orta çağlarını araştıran tarihçiler, söz konusu dönemlerin aydınlanmasına önemli katkılar sağladılar. Sovyet öncesinde bu dönemler çok az çalışılmıştı. Farsça ve Çağatayca yazılmış eserlerin çevirileri yayınlandı, para bilimi (numizmatik) ve arkeoloji konusunda önemli araştırmalar ortaya konuldu. Orta Asya’da milli tarih fikri Sovyet döneminde, 1924’te Orta Asya sınırlarının “milli” esaslara göre şekillendirilmesinden sonra ortaya çıkmaya başladı. II. Dünya Savaşı yıllarında Sovyetler Birliği’nde tarih yazımında yeni bir eğilim gelişti. Rus halkına vatanseverlik ruhu aşılamak için geçmişteki Rus kahramanları canlandırıldı. Savaştan sonra bu eğilim Orta Asya tarihçilerine de yayıldı. Her bir cumhuriyette geçmişten bazı şahsiyetler seçilerek yüceltildi. Yalnız, bunların Ruslara karşı savaşmamış olması gerekiyordu. Türklere, Polonyalılara veya Rusların geleneksel düşmanı olan başka milletlere karşı savaşmış olan kahramanlar tercih edildi. Özbekistan için Timur bu projeye uygun düşüyordu. Onun Osmanlı Türklerine karşı olan zaferi abartıldı ve daima gündemde tutuldu. Orta Asya Türklerinin ortak edebi dili olan Çağatayca “eski Özbek dili” olarak adlandırıldı. Görüldüğü üzere yanlış verilen bilgi E şıkkındadır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı tarihçiliğinin ilk örneklerinden olan düşmanla yapılan savaş ya da düşman topraklarına yapılan dini nitelikli akınların hika^yelerine Gazavatna^me denir. Doğru cevap c'dir.

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyet döneminde ilk ansiklopedi 1932-1936 yılları arasında yayınlanan Hayat Ansiklopedisi’dir. Daha sonra Cumhuriyet tarihini de kapsayan Türk-İslâm Tarihine yönelik akademik nitelikte ansiklopediler hazırlanır. Milli Eğitim Bakanlığı 13 ciltlik İslâm Ansiklopedisi’ni ve 33 ciltlik Türk Ansiklopedisi’ni çıkarır. 15 ciltlik Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Yayımlanma yılı 1983) ve 4 ciltlik Cumhuriyet Ansiklopedisi (1998) çeşitli kavram, kişi ve olaylar hakkında bilgiler vermektedirler.

Yanıt Açıklaması: Enver Koray tarafından hazırlanan Türkiye Tarih Yayınları Bibliyografyası (1729-1955) tarihçiler için kaynak tespiti için temel başvuru kaynaklarından biridir (Yalçın, 2003: 202-203). Atatürk’le ilgili şu iki bibliyografya kayda değerdir. M. Orhan Durusoy-M. Muzaffer Gökman ’ın yayına hazırladığı Atatürk ve Devrimleri Bibliyografyası, 1919’dan itibaren yazılmış monografi, hatırat, vesika ve edebiyata ilişkin eserleri içerir. Leman Şenalp ’ın iki ciltlik Atatürk Kaynakçası ise geniş bir taramaya dayandırılmıştır. Ayrıca Azmi Süslü ’nün başkanlığında bir grubun hazırladığı, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Konusunda Yurtdışında Yayınlanmış Kitaplar Bibliyografyası; Sami Nabi Özerdim ’in 10 Kasım-31 Aralık 1938 Günlerinde Türk Basınında Atatürk İçin Yazılmış Yazıların Bibliyografyası ve aynı yazarın 10 Kasım 1953’te Atatürk İçin Yayınlar adlı bibliyografyaları önemli çalışmalardır.

Yanıt Açıklaması: Asyan Hunlarına ait kaynaklar Çincedir. Bu kaynaklarda verilen en eski dönemlere ait bilgiler efsaneyle karışıktır. Hunlara ait ilk somut bilgi, M.Ö. 318 tarihindedir. Çin'deki karışıklıklar sırasından birkaç Çinli beyliğinin Hunlarla yaptığı ittifak vesilesiyle Hunlardan söz edilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Türk tarihinin bilinen en eski zamanlarına gittiğimizde, Asya Hunlarına ait kaynakların neredeyse tamamı Çincedir. Bu kaynakların sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi için Çince bilmek yetmez; aynı zamanda Çin tarihinin karmaşıklaşan ve yanıltıcı olabilen tarihinin ayrıntıları hakkında bilgi sahibi olmak icap eder. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde resmî tarih yazıcılığı, vekayi’nüvislik kurumunun XVIII. yüzyıl başlarında ortaya çıkmasından itibaren imparatorluğun sonuna kadar sürecek devamlı bir devlet hizmeti hâline gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Düstur’da yayımlanan metinlerin yer aldığı eserlerden biri de, Sicill-i Kavanin’dir. Sarkis Karakoç tarafından hazırlanan bu eser, 1926’dan itibaren basılmaya başlanmıştır. Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Meclis kararları, kanunlar, talimatlar, nizamnameler, tefsirler, kararnameler dâhil edilmiştir. Altmış dört cilttir.

Yanıt Açıklaması: Orhon Yazıtları XIX. yüzyılın sonunda keşfolunmuş olup Türk dilinde yazılmış en eski kaynaklardandır. Tonyukuk yazıtı 720-25 yılları arasında dikilmiştir. Burada II. Gök-Türk Kağanlığının komutanı ve devlet adamı Tonyukuk’un yaptığı işler kendi ağzından anlatılmaktadır. Diğer iki yazıttan Kül Tigin yazıtı 732 yılında, Bilge Kağan yazıtı ise 735 yılında dikilmiştir. Kül Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında I. Gök-Türk Kağanlığı genel hatlarıyla özetlendikten sonra, esaret dönemi (630-80) ve II. GökTürk Kağanlığı ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Tarihin bütün kaynaklarında geçerli olduğu gibi, İbn Bibi'nin eseri de eleştirel ve dikkatli bir gözle okunmayı gerektirmektedir. Bu durum, özellikle Moğol istilasından kaçan ve Selçuklu hanedanınına sığınan bir yazarın eseri için önem arz eder. Bu bağlamda, İbn Bibi'nin eserini yazarken kimliğinin sınırlarından soyutlandığı iddia edilemez. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Türk Tarih Kurumu kurulduğu 15 Nisan 1931 tarihinden itibaren Osmanlı ve Cumhuriyet Tarihi’yle ilgili belgeler toplayarak bir arşiv oluşturmaya çalışmıştır. Belgeler satın alma ve bağış yoluyla sağlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yazılı kaynaklar bir de şu şekilde sınıflandırılmaktadır: 1) Edebi kaynaklar, 2) Epigrafik kaynaklar, 3) Papirolojik kaynaklar, 4) Nümismatik kaynaklar.

Yanıt Açıklaması: XIX. yüzyılın sonu ve XX. yüzyılın başında Rusya Türklerinin en önemli fikir hareketidir. Kırımlı İsmail Gaspıralı’nın önderliğinde eğitim reformu hareketi olarak başlamıştır. 1890’lardan sonra Türkistan’ı da etkilemiş fakat engellerle karşılaşmıştır.

Yanıt Açıklaması: Helence epigraphein (epigrafeyn = “[üzerine] yazmak”) ile epigraphe (epigrafe = “yazıt”) sözcüklerinden meydana gelen “epigrafya” Antikçağ’da taş, metal, tahta, kil ve seramik gibi sert maddeler üzerine yazılmış Helence ya da Latince yazıtların incelendiği bilim dalına verilen isimdir.

Yanıt Açıklaması: Soruda yer alan metin bizleri müellifin eseri yazarken halk rivayetlerine başvurduğunu göstermektedir. O nedenle doğru yanıt E şıkkıdır.