Tarih Metodu

Yanıt Açıklaması: VIII. yüzyılda yazılan Orhon yazıtları sayesinde Türklerin kültürü, hayat anlayışı, inançları ve savaş yöntemleri hakkında bilgiler edinmekteyiz. Daha da önemlisi, bu bilgileri artık yalnızca Çinlilerden değil, bizzat Türklerin kendilerinden öğrenmekteyiz. Yazıtlarda savaşların önemli bir yer tuttuğu görülmektedir. Bunların çoğunu boylar arasındaki savaşlar oluşturuyordu. Yazıtlarda Gök-Türk Kağanlığı’nın resmi ideolojisi de ortaya çıkmaktadır. Çin kültürü bilinçli bir şekilde reddedilmekte, komşular üzerinde egemenlik kurulmasının önemi vurgulanmaktadır. Orhon yazıtları Doğu Gök-Türklere aittir. Batı Gök-Türkleri kendilerine ait herhangi bir bilgi bırakmamışlar (sadece küçük mezar yazıtları vardır). Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İslâmiyet’in doğduğu dönemde Arapların “tarih”e karşılık gelecek bir kelimeleri yoktu. İslâm öncesi Arap toplumlarında tarihçilik faaliyeti olarak görülebilecek iki etkinlikten biri nesep ilmi olarak tanımlanan, biyografik veriler içeren şecereler tutmak; diğeri ise edebi bir üslûpla Arap kabileleri arasındaki savaşları anlatan “Eyyâmü’l Arab” (kabile savaşları) konuşmalarıydı.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Söz konusu gelişmelere ortam sağlayan olay, II. Meşrutiyet'in ilan edilmesidir.

Yanıt Açıklaması: Kronik, vekayinamelerin bir diğer adı olup müzelik nesneden ziyade kütüphanelerde değerlendirilen bir kaynak malzemedir.

Yanıt Açıklaması: Altın Orda döneminden günümüze kadar gelebilen en önemli eser, 1550’de Ötemiş Hacı’nın yazdığı Tarih-i Dost Sultan adlı kitaptır. Ötemiş Hacı, Cengiz Han’ın torunlarının hizmetinde bulunmuş, eğitimli bir kişiydi. Çağatay Türkçesiyle yazılan eser, Cengiz Han’dan XIV. yüzyılın sonuna kadar olan olayları içermektedir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Mahmud Ahmed Paşa,19. yüzyılda yabancı dilde tarihler kaleme alan yazarlardan biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Ceditçilik, farklı dönemlerde ilim adamlarınca farklı farklı algılanmıştır. Kırımlı İsmail Gaspıralı'nın önderliğinde eğitim reformu hareketi olarak başlayan bu hareket giderek sosyal hayatın her cephesindeki (kadınların özgürleştirilmesi, siyasi modernleşme, soy bilincinin yükselmesi) reform gayretleri şeklinde gelişmiştir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Para ve sikke gibi nümizmatik kaynaklar, Ortaçağ tarihi için en güvenilir kaynaklardandır. Tarihyazımının yeterli bilgi vermediği yerlerde, özellikle siyasi tarih için yararlanılmaktadır. Ancak kurulan vakıfların yerlerinin tespiti anlamında bir bilgi içermemektedirler. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Uygur medeniyeti daha sonra gelen Türk topluluklarını ve devletlerini de etkilemiştir. Uygur medeniyeti olmadan Karahanlılar zamanında oluşan Batı Türkistan medeniyeti düşünülemezdi. Yusuf Has Hacib, Ahmed Yesevî ve Ali Şir Nevaî’nin eserleri Karahanlı yazı dili temeli üzerinde yükselmiştir. Kutadgu Bilig’in üç nüshasından biri ve Atabetü’l-Hakâyık’ın en iyi nüshası Uygur yazısı ile yazılmıştır. Uygur yazısı XV. yüzyılda Osmanlı sarayında da kullanılmıştır. Fatih Sultan Mehmed’in Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’a karşı yaptığı savaşın sonunda yazdırttığı zafernâme Uygur dili ve alfabesiyle kaleme alınmıştır. “Tanrı ganidir. Allah-ı teala inayeti ile Sultan Mehmet Han sözüm” diye başlamaktadır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: İskendernâme’nin sekiz bin beyitin üzerindeki hacmine karşılık, Osmanlı tarihine ayrılan kısım yalnızca üç yüz otuz dört beyitten müteşekkildir. Eserde Ertuğrul Gâzî’den Emir Süleyman’a kadar Osmanlı hânedânının tarihi anlatılmıştır. Metin, Fetret Devri’nde, şehzâdeler arası taht mücadelesinin sürdüğü bir dönemde, Emir Süleyman’ın Osmanlı tahtının meşrû vârisi olduğunu ima edecek şekilde, ona yazılmış bir methiye ile sona erer. Bu eserin önemi, Osmanlı tarih yazıcılığının kendisinden sonraki örnekleri için de bir kaynak olmasıdır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Vakfiyeler, vakıfların ne şekilde işleyeceğiyle ilgili düzenlemeleri ihtiva eden resmî vesikalardır. Söz konusu vesikalar, ait olduğu vakfın türüne,büyüklüğüne göre, sosyal, ekonomik ve kültürel tarih araştırmaları için Ortaçağ tarihi araştırmacılarına son derece değerli bilgiler sunabilmektedir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Fatih devrinin önemli tarihçilerinden birisi olan Enveri Düsturna^me adlı eserini hamisi Mahmud Paşa adına 1465 yılında telif etmiştir. Bu kitap genel bir dünya tarihi kitabı niteliğindedir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Son Vek’anüvis Abdurrahman Şeref Bey'dir.

Yanıt Açıklaması: Bazı mezar yazıtlarında ölen kişi için mezar taşını hazırlatan kişiler tarafından “anısı için” anlamına gelen mnemes barin veya mnemes eneka ifadesinin yazdırılmış olduğu görülür. Her iki ifade de ölen kişiye saygıyı ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Ortaçağ devletlerine ait orijinal vesikaların büyük bir bölümü yangın, tabi felaketler ve savaşlar neticesinde yok olmuştur. Bununla birlikte,resmi ve ya da özel vesikaların suretlerinin toplandığı eserler münşeat mecmualarından istifade etmek suretiyle bu eksikliği bir miktar telafi etmek mümkündür. Doğru cevap B’dir

Yanıt Açıklaması: On dokuzuncu yüzyılda çok sayıda Osmanlı tarihçisi tarafından yabancı dilde tarihler kaleme alınmıştır. Bu müellifler arasında Mahmud Raif Efendi, Gabriel Narodunkyan Efendi, Mahmud Muhtar Paşa, Mizancı Murad Bey, Aristarchi Bey sayılabilir. Avrupa dillerinde tarih yazımındaki bu hızlı artış Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı ile ilişkilerindeki yeni durumun doğal sonucudur.

Yanıt Açıklaması: İslam ortaçağına ilişkin kaynaklarımız sınırlı olmakla birlikte, temel olarak epigrafik ve nümizmatik kaynaklardan, vesikalardan ve tarihyazımından yararlanmaktayız. Salnameler ise özellikle 19. yüzyıl Osmanlı'sında görülmeye başlanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Sâfî Mustafa Efendi, Osmanlı bürokrasisi içinde önemli görevler üstlenen ve Sultan I. Ahmed’e imamlık yapan, Anadolu Kazaskerliği gibi vazifelerde bulunan dönemin önemli müverrihlerinden biridir.