Tarih Metodu

Yanıt Açıklaması: Düşmanın yenilgisi ile sonuçlanan askerî başarıların anlatıldığı gazavatnâmeler zafernâme olarak adlandırılır. Bir şehrin veya bir kalenin ele geçirilmesini hikâye eden eserler ise fetihnâme olarak tanımlanır. Bir dizi fethi içeren bir seferin hikâyesini anlatan fetihnâmelere ise sefernâme denilir.

Yanıt Açıklaması: Arapça sözlükler özellikle tarihî ve edebî metinlerde geçen unvan ve ıstılahların tespiti ve doğru anlaşılabilmesi açısından Ortaçağ araştırmacılarının en sık başvurduğu eserler arasında yer almaktadır. Araştırmalarda başvurulabilecek tarihî ve modern Arapça sözlükler arasında şunlar zikredilebilir: Mecdu’d-dîn Ebû Tâhir Muhammed b. Ya’kûb Fîrûzâbâdî (1329-1413), Kâmûsu’l-muhît, Beyrut 1406/1986. Bu eser Ahmed Asım Cenânîoğlu tarafından 1805- 1810 yıllarında Osmanlıca’ya tercüme edilmiştir: el-Okyânûsu’l-basît fî tercumeti’lKâmûsi’l-muhît, (Osmanlıca terc. Ahmed Asım Cenânîoğlu), İstanbul 1230- 1234/1815-1818 (ikinci baskı: I-III, İstanbul 1268-1272/1852-1855; üçüncü baskı, IIV, İstanbul 1304-1317/1886-1899). Hüseyin Atay-İbrahim Atay-Mustafa Atay, Arapça-Türkçe Büyük Lûgat, I-III, Ankara 1964-1981; William Lane, An Arabic English Lexicon, I-VIII, London 1863- 1893; R. Dozy, Suplement aux dictionaires arabes, I-II, Leiden 1927.

Yanıt Açıklaması: Ansiklopedi maddelerine ve maddelerin kaynakçasına bakılarak bir hareket tarzı belirlenir. Cumhuriyet Döneminde ilk ansiklopedi 1932-1936 yılları arasında yayınlanan Hayat Ansiklopedisi ’dir.

Yanıt Açıklaması: Günümüze ulaşan en eski vergi kitabeleri Ankara, Kırşehir, Ani ve Bakü şehirlerinde bulunmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı tarih yazıcılığı esâsen İran tarihçilik geleneği içerisinde boy atmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tarih araştırmalarında kullanılacak temel başvuru kaynaklarından kronolojiler grubu araştırmacılara ve okuyuculara gelişmeleri ve olayları öz bir şekilde oluş sırasına göre verir.

Yanıt Açıklaması: Roma

Yanıt Açıklaması: 1927 yılında CHP Kurultayı'nda gerçekleştirdiği uzun konuşmasında Atatürk, böyle bir nutuk vermekteki esas amacının o dönemin tarihini gelecekte yazacak tarihçilere kolaylık sağlamak olduğunu belirtmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Islahatna^me yazarlarına, genellikle eski düzenin bozulması, önceden beri uyulan kanunlara, yani kanun-ı kadime uyulmamasını düzenin bozulmasındaki temel gerekçe olarak görmüşlerdir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tarih alanında araştırma yapmak isteyenlerin sıklıkla başvurduğu kaynaklar ansiklopediler, arşivler, kronolojiler,günlükler, bibliyografyalar olarak sıralanabilir. Ancak denemeler tarihi bir değer taşımadıkları gibi, başvurulduğunda katkı sağlayıcı bilgi de sunmazlar, doğru yanıt E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Bahsedilen gelişmeler Fatih, yani II. Mehmed döneminde yaşanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkçe’de ilk büyük Osmanlı tarihini İsmail Hakkı Uzunçarşılı ve Enver Ziya Karal, kaleme almışlardır. Kuruluştan 1774’e kadar olan dönem İsmail Hakkı Uzunçarşılı, 1774’ten sonrası ise Enver Ziya Karal tarafından yazılmıştır. Bu eser yazılırken arşiv belgeleri de kullanılmıştır. • İsmail Hakkı Uzunçarşılı ve Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, (9 cilt, 11 kitap), Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara 1947-1962.

Yanıt Açıklaması: Hammer’den sonra ikinci büyük Osmanlı tarihini Johann Wilhelm Zinkeisen Almanca olarak kaleme almıştır. Avrupa arşivleri kullanılarak kaleme alınmış eser kuruluştan 1812’ye kadar gelir.

Yanıt Açıklaması: Kara Balgasun yazıtı, Türkçe, Çince Soğdça olarak üç dilde yazılmıştır. IX. yüzyılın ilk çeyreğine kadar Uygur tarihini konu alır. Ay Tengride Kut Bulmuş Alp Bilge Kağan adına dikilmiştir. Yazıtın Türkçe olan kısmı çok tahrip olunmuştur. Sadece bazı kelimeler okunmaktadır. Soğdça olan yüzü ise çok fazla silinmiştir. Sadece Çince kısmı sağlam kalmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Resmi yayınlar kategorisi içinde Düstur’lar önemli bir yer tutar. Ciltler halinde olup, her cilt bir yıl içinde çıkarılan kanun, tüzük, yönetmelik ve ictihadı birleştirme kararlarını kapsamaktadır. ‹lk kez Cevdet Paşa tarafından Düstur-ı Atik adıyla yayınlanmış, daha sonra aralıklarla 1872-1879 arasında dört cilt, 1884’e kadar da dört zeyl (eki) çıkarılmıştır. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e “düstur”ların yayınına bakıldığında beş tertip “düstur”un varlığı göze çarpmaktadır.Doğru yanıt E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İslâm tarih yazıcılığının IX. yüzyıldan itibaren üç farklı tarzda geliştiği görülmektedir:1. Genel Tarihler, 2. Özel Tarihler, 3. Şehir ve Bölge Tarihleri. D seçeneği doğru cevaptır. Diğer seçenekler tarihin faydalandığı bilim dallarıdır.

Yanıt Açıklaması: Türk yazıtlarının en eskileri Yenisey’de bulunanlardır. Yenisey yazıtları Orhon alfabesiyle yazılmıştı. Üzerlerinde kesin tarih olmamakla birlikte, Orhon yazıtlarından daha eski oldukları, VII. yüzyılda yazıldıkları tahmin edilmektedir. Yenisey’de o dönemde Kırgızlar yaşıyorlardı. Bilim adamları, Çin kaynaklarındaki bilgilere de dayanarak bu yazıtların Kırgızlara ait olduğu kanaatine varmışlardır. Yazıtlarda Kırgızların hayat hikâyelerine yer verilmesi ve Kırgızların kullandığı hayvan takviminin kullanılması da bu görüşü kuvvetlendirmektedir. Tarihî bilgiler içermese de, bu yazıtlar eski Türk boylarının yaşayışlarından bahsetmesi bakımından önemlidir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Siyakat: Osmanlı Devleti’nde özellikle maliye ile ilgili yazışmalarda kullanılan bir yazı çeşididir.

Yanıt Açıklaması: Timur soyundan gelen Zahirüddin Muhammed Babür, Özbeklerin baskısı sonucunda Türkistan’ı bırakıp gitmeye ve Hindistan’da yeni bir devlet kurmaya mecbur olmuştur. Hindistan Timurluları (Babürlüler) hakkında anılması gereken ilk eser, Babür’ün hatıralarıdır. Babür, mahir bir asker ve idareci olduğu kadar, edebiyat ve sanatta da son derece yüksek bir kültüre sahipti. Türkçe olarak yazdığı şiirler ve özellikle Vekâyi veya Bâbürnâme adlı eseri otobiyografi türünde dünya klasiklerinden olup Çağatay edebiyatının en güzel örneklerindendir. Günlük ve hatıra tarzında yazdığı bu eser, devrinde ve sonraki dönemde örnek oluşturmuştur. 1494-1529 arası olayları kapsar. Eserin odak noktasını Babür’ün siyasi alanda yaptığı mücadeleleri oluşturur. Hatıra yazma alışkanlığı kızı Gülbeden Begüm’ün Hümayunnâme adlı eseri ve torunu Cihangir’in Tüzük-i Jihangir kitabı ile devam etmiştir. Babür eserini Çağatay Türkçesiyle yazarken, onun akrabası ve çok iyi bir tarihçi olan Mirza Haydar Farsça yazmıştır. Babür, Emir Timur soyundandı ve Türk boyu olan Barlaslardan geliyordu ve sonuçta Moğol’dan ziyade Türk idi. Mirza Haydar ise, Moğolların bir kolu olan ve asalet bakımından Barlaslarla denk tutulan Duglat boyuna mensuptu. Mirza Haydar’ın Tarih-i Reşidî adlı meşhur tarih eseri Doğu Türkistan, Maveraünnehr ve Kazak hanlarının tarihi için birinci sınıf kaynaktır. Eser, 1546 yılına kadar olan olayları içermektedir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Öncüllerden bulunanların hepsi epigrafik kaynaklardır.