İslam Tarihi ve Medeniyeti 2

Yanıt Açıklaması: Abbasî Devleti’nin kurulmasından sadece beş yıl sonra, katliamdan kurtulmayı başaran Emevî ailesine mensup Abdurrahman b. Muaviye 756 yılında Endülüs’te bağımsız bir devlet kurmuştur.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı-Safevî savaşı galibinin mutlaka Memlûk topraklarına yöneleceğini düşünen Kansu Gavri, Şah İsmail’e ittifak teklifinde bulunmuş, Halep’e biraz da bu yüzden gelmişti. Gavri’nin Halep’e geldiğini öğrenen Yavuz Sultan Selim, Memlûk sultanının mukaddes beldeleri ve hac yollarını Portekiz ve İspanyol saldırılarına karşı koruyamadığını öne sürerek, bölgeye hareket etti. 1516’da Mercidâbık ovasında yapılan savaş fazla uzun sürmedi ve Osmanlılar’ın galibiyetiyle sonuçlandı. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Büveyhîlerin Bağdat’ı istilâsı, iktâ sisteminin tarihî seyri açısından önemlidir. Bundan sonra bazı imtiyazların hizmetlerine karşılık komutanlara tanınmasıyla askerî iktâ sistemine geçildi.

Yanıt Açıklaması: Emeviler Dönemi'nde her biri önemli birer ilim ve irfan merkezi olan büyük camiler inşa edilmiştir. Emevî Devleti’nin başkenti Şam’daki Emevîyye Camii bu konuda en önde gelenlerden birisiydi. Hicri 83 yılında Velid b. Abdülmelik (705-715) tarafından Şam’da inşa ettirilen bu camide çok sayıda bilim adamı dersler veriyor, müderrisler için yeterli maaş ve yiyecek tahsis ediliyordu. Bu caminin batı tarafında Mağrib’li talebelerin toplanıp ders okudukları bir Maliki zaviyesi yer almaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Abbasiler

Yanıt Açıklaması: Hz. Ali’den sonra Kûfe’de Hz. Hasan’a biat edildi. Ancak Hz. Hasan Müslümanlar arasında yeni bir savaşın çıkmaması ve mevcut siyasi ortamın iktidarının devamı için uygun olmadığını düşünerek halifelikten çekildi (661).

Yanıt Açıklaması: H alifelerin şahıslarına ait mallara ‘beytülmâl-i hâssa’, devlete ait diğer mallara da ‘beytülmâl-i âmme’ deniliyordu. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Eskiden beri kahramanlığın, bağımsızlığın ve gücün temsilcisi sayılan kılıç düz ve eğri olmak üzere ikiye ayrılır. Bunlardan düzlerin iki, eğrilerin bir tarafı keskindir. Eğri kılıçların diğerlerinden daha kısa, uç bölümü geniş, kavsinin içi keskin ve gittikçe enlileşerek daha ağır bir silah görünümünde olanlarına pala denir. Düz kılıç kadar yaygın olmayan ve Ortaçağ’da İslâm kılıcı, Arap kılıcı, daha çok da Türk kılıcı adlarıyla ün kazanan eğri kılıç Yakındoğu’da ortaya çıkarak yaygınlaşmıştır.

Yanıt Açıklaması: Muâviye, Hz. Peygamber zamanında ilk nüvesi oluşturulan berîd’i merkez teşkilatının bir parçası hâline getirdi. Posta ve istihbarat işlerini yürüten Dîvânü’l-berîd Emevîler zamanında sürekli gelişti.

Yanıt Açıklaması: Annesi Türk olan Mu’tasım-Billâh’ın ordunun büyük bölümünü Türk asıllı gençlerden oluşturması ve muhafız birliklerini onlardan kurmasıyla orduda Türk nüfuzu en yüksek seviyeye ulaştı.

Yanıt Açıklaması: Abbasîlerde askerlikle ilgili işleri yürüten Dîvânü’l-ceyş Meclisü’t-takrîr ve Meclisü’l-mukabele adıyla ikiye ayrıldı. Bunların ilki askerlerin ücretleriyle ödeme zamanlarını tespit eder, ikincisi ise askere alınanların kayıtlarını tutardı.

Yanıt Açıklaması: Vâsık’ın veliaht bırakmadan ölümü üzerine halifenin kim olacağı hususunda tereddütler belirdi. Toplantıda Vâsık’ın oğlu Muhammed üzerinde karar kılındıysa da yaşının küçük olması ve Türk kumandanların karşı çıkması nedeniyle Mu’tasım’ın oğlu Câfer MütevekkilAlellâh unvanıyla halife oldu. Devlet adamları da bu oldu-bittiyi kabul etmek zorunda kaldılar. Böylece Abbâsîler döneminde Türk nüfuzu halife tayin edebilecek düzeye ulaştı.

Yanıt Açıklaması: Saraylarda bizzat halifenin huzurunda gerçekleştirilen ilmi ve fikri tartışma toplantıları eğitim ve kültürün önemli bir parçasını teşkil ediyordu. Halifeler bu sohbet meclislerin düzenlenebilmesi için saraylarında özel mekânlar tahsis ettirmişlerdi. Emevîlerin ilk halifesi Muaviye b. Ebu Süfyan tarafından başlatılan bu gelenek, daha sonraki Emevî ve Abbasî halifeleri, devlet başkanları ve önde gelen siyaset adamları tarafından da benimsenmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1055’te Tuğrul Bey Bağdat’a gelerek Büveyhî hâkimiyetine son verdi. Böylece Sel- çuklu himayesine giren Abbasî hilâfetinde yeni bir dönem başladı.

Yanıt Açıklaması: 970’te Cevher el-Sıkıllî tarafından inşa ettirildikten kısa bir süre sonra ilmi tedkik ve araştırmalara tahsis edilen Mısır’daki el-Ezher Camii dönemin  önde gelen ilim merkezlerinden birisi olmuştur. Abbasî dönemi Mısır’ında, İslâm dünyasının ilk üniversitelerinden birisi olarak kabul edilen bu camiden başka, altı tane daha büyük cami ve çok sayıda mescitte eğitim verilmekteydi.

Yanıt Açıklaması: İlk dönemlerden itibaren halifelik görevini üstlenen kimselere ‘Hz. Peygamber’in halifesi’ unvanı verilmiştir. Hz. Ebû Bekir’den itibaren devlet başkanları için halife tabiri kullanılmaya başlanmışsa da, İslâm medeniyetindeki hilâfet kavramı ve kurumu uzun bir tarihî gelişimin, birbirinden oldukça farklı uygulamaların ürünüdür.

Yanıt Açıklaması: Müslümanlar Mısır ve Suriye’deki üslerden deniz seferleri düzenlemeye başladılar. Alınan tedbirler ve izlenen strateji kısa sürede sonuç verdi. Mısır Valisi Abdullah b. Sa’d’ın kumandası altında yaklaşık 300 gemilik İslâm donanması Antalya’nın Finike ilçesi açıklarında Herakleios’un oğlu II. Kostans’ın kumandasındaki 500 parçadan oluşan Bizans donanmasını büyük bir yenilgiye uğrattı. Gemilerin çokluğu sebebiyle gemi direkleri anlamında Zâtü’s-savârî adıyla anılan ve Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyeti sona erdiren bu savaş Müslümanların ilk büyük deniz zaferidir. Böylece Bizans’a üstün gelecek donanmayı oluşturan Müslümanlara İstanbul yolu açıldı.

Yanıt Açıklaması: Her biri özel stratejik amaçları olan askerî operasyonlar olan seriyyeler sebep ve sonuçları bakımından dört ana grupta toplanabilir: Suriye ticaret yolunu kontrol altına almaya yönelik olarak Kureyş kervan­larının takip edilerek ekonomik ve siyasal ambargo stratejisi uygulanması için gönderilenler. Medine’nin iç ve dış güvenliğini sağlamaya yönelik olarak, Mekke müşrikle­rinden ve Medine civarındaki düşman kabilelerden gelen saldırıları karşıla­mak, yerinde bastırmak ya da gerçekleşen saldırılara cevap amacını taşıyanlar. İstihbarat toplamak ve keşif yapmak amacıyla gönderilenler. İslâm’a davet, İslâm düşmanlarını cezalandırmak ve Lât gibi putları yıkmak gibi özel görevlerle gönderilenler. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Devletin başı olan halife Medine’de bulunan Müslümanlar tarafından tespit ve tayin ediliyor, daha sonra da diğer vilayetlerde bulunan Müslümanların biatı alınıyordu. Hz. Ebû Bekir ile Hz. Ali Medine halkının seçimiyle, Hz. Ömer halef bırakma suretiyle, Hz. Osman da şûra yoluyla halife oldu.