Eski Anadolu Tarihi

Yanıt Açıklaması: Anadolu Arkeolojisi dersinin “ Anadolu’nun İlk İmparatorluğu: Hititler” başlıklı 3. bölümünde konu ile ilgili şu bilgiler verilmektedir. Hattiler, Hititlerden evvel Anadolu’da bu­lunan ve eskiden yerli halkı olarak kabul edilen toplumdur. Bu nedenle sorunun doğru cevabı “C” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: A, B, C ve D seçenekleri üslup ile ilişkili değilken, yalnızca E seçeneği üslup açısından bir değişikliği belirtmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Urartu Krallığı’nın egemen olduğu, deniz seviyesinden yüksekliği 600-700 m civarında olan batıdaki Elazığ bölgesi ve doğudaki Aras havzası dışında kalan alan genellikle 1500 metrenin üzerinde yaylalardan oluşur. Bu yapı, tarımdan çok hayvancılık yapılmasına uygun olanaklar sunar. Bu nedenle bölgede, yerleşik tarım toplumlarından çok yarı göçebe hayvancılık yapan aşiretler yaygın olarak yaşamaktaydı. Urartu Devleti’nin kuruluşundan önceki bin yıla yakın süre boyunca bölgenin büyük bölümündeki höyükler (köyler) terk edilmiştir. Kuzeydoğu Anadolu’da höyüklerin ıssızlaştığı bu dönemde, kurgan türü mezar mimarisi ve bir bölümü çok renkli bezemelere sahip çanak çömleğiyle varlıklarından haberdar olduğumuz “yayla kültürü” yaygınlık kazanmıştır. Bu kültür, Ağrı Dağı’nın eteklerinde, Sütey Yaylası’nda, Süphan Dağı çevresinde ve Ardahan bölgesindeki kurgan türü mezarlardan tanınmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Hitit krallarının üç tür görevi vardı. Önce “başrahip” idiler. kinci olarak “başkomutan” görevindeydiler. Orduların komutası onlardaydı. Kralların üçüncü görevleri “baş yargıç”lıktı. Kral, önemli davaların karara bağlanmasında görevliydi. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Yönetim merkezi Gaziantep’in güneyinde, Fevzipaşa İstasyonu yakınındaki Zincirli Höyüğü olan Sam’al ya da Şalmaneser döneminden sonraki Aramice adıyla Bit Gabbar Devleti, MÖ 858’de adı geçen Assur kralına vergi ödemek zorunda bırakılmıştır. Kazılar sonucu Zincirli’de ele geçmiş olan Esarhaddon (MÖ 681-669) steli, Assur egemenliğinin bir belirtisi olmakla beraber, Sam’al Krallığı’nın Assur etkisine ne zaman girdiği tam olarak bilinmemektedir.

Yanıt Açıklaması: Lidya batıda İyonya (Ionia) ve Aiolis, doğuda Frigya, güneyde Karya (Karia), kuzeyde Mysia ile komşudur. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Lidyalıların uygarlığa en büyük katkısı sikke darbını gerçekleştirmeleridir.

Yanıt Açıklaması: Heraklidler hanedanı adını ataları olarak kabul ettikleri yarı tanrı Herakles’ten almıştı. Fakat aynı hanedanın hükümdarlarından olan Meles’in döneminde Sardeis’in etrafının surla çevrili olduğu yönündeki bilgi, en azından hanedan hâkimiyetinin kurulmuş olduğuna işaret eder. Aynı hanedanın son kralı Kandaules ile ilgili olarak Herodotos’un aktarmış olduğu hikâye de bu olasılığı güçlendirmektedir. Hikâyeye göre kral Kandaules, eşinin de dâhil olduğu bir saray entrikasının kurbanı oldu. Kandaules’in ölümü, Lidya’da bir iktidar kavgası na yol açtı. Kandaules’in katillerinin lideri olan Gyges’e yardım eden Mylasalı Arselis, emrindeki Karyalı askerleriyle Kandaules taraftarlarının muhalefetinin bastırılmasında da etkili oldu. Sorun Yunanistan’daki Delphoi kentinin tanrısı Apollon’un rahibesinin hakemliğine havale edildi. Phythia adıyla tanınan rahibe, Gyges’in kral olarak Lidya’da hüküm sürmesinin yerinde olduğunu söyleyince sorun çözüldü. Böylece Gyges, Lidya kralı oldu. Tahtın yeni sahibi Gyges (MÖ 680-644), Heraklidler sülalesinden değil Mermnad sülalesindendi. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Hattiler, Hititlerden evvel Anadolu’da bulunan ve eskiden yerli halkı olarak kabul edilen toplumdur.

Yanıt Açıklaması: MS 46-120 yılları arasında yaşamış olan Plutarkhos, Parelel Yaşamlar (Bioi Parelleloi) ile Ethika (Moralia) adlı eserlerin yazarıdır.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’daki Kimmer ve İskit maddi kültür kalıntılarının yayılım alanları yeterince araştırılabilmiş değildir. Üstelik iki halkın da benzer yaşam şartlarına ve kültürlere sahip olmaları, maddi kültür kalıntılarının ayırt edilmesini zorlaştırmaktadır. Frigleri yıkmaları ve Lidya’yı istila etmelerinden ötürü Kimmerlere ait kalıntıların daha çok Batı ve Orta Anadolu’da bulunacağı düşünülmektedir. İskitlerin kalıntılarına ise, daha çok Doğu Anadolu Bölgesi’nde rastlamak mümkündür. Hem Kimmerlere hem de İskitlere ait Anadolu’da bulunan kalıntılar, onların günlük hayatta kullandıkları eşyalardır: Örneğin at koşum takımları, savaş aletleri, bazı hayvan betimli süslü levhalar. Şu ana değin yapılan araştırmalarda Anadolu’da şu Kimmer kalıntıları saptanmıştır: Lidyalıların başkenti Sardes’te (Manisa) koşum takımına ait kayış dağıtıcısı ve hayvan betimli bir levha. Friglerin başkenti Gordion’da (Ankara) hayvan betimli bir levha, savaş baltaları, ok uçları, iki adet at gömüsü ve bronzdan bir at heykelciği. Yine eski Frig topraklarında yer alan Demircihöyük Sarıket’te (Eskişehir) bir at gömüsü ve bir ok ucu. Ephesos (İzmir) ve Boğazköy’de (Çorum) bazı kemik eşyalar. Ünye’de bir gümüş kap ve son olarak Amasya Gümüşhacıköy mezarından bir bronz balta, ok uçları ve bir kılıç.

Yanıt Açıklaması: Tanrılar arasında en çok tapınım gören ilahi varlıklar, ocak ve ateş tanrıçası Tabiti ile savaş tanrısı Ares’tir. Ural ve Dinyeper arasındaki kalan bölgede tanrıça Tabiti’ye ait çok sayıda heykelcik bulunmuştur. Adı geçen tanrıçanın bazı heykelleri kolları arasında çocuk taşıyan bir kadın biçimdedir. Ancak İskit tanrılar dünyasında Ares, çok daha önemli bir yer tutmuşa benzemektedir. Herodotos’un bildirdiğine göre, İskitler savaş tanrıları Ares’in dışında hiçbir tanrı ve tanrıça için tapınak veya kutsal bir mekân tasarlamamışlardır.

Yanıt Açıklaması: “Eski Anadolu Tarihi” Kitabının “Frig Krallığı” başlıklı 5. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir. Midas hakkında tarihî bilgiler içeren Antik Batı kaynakları ise onun egemenliğinden bir kaç yüzyıl sonrasına aittir. Bu kaynaklara göre kral Midas, Orta Yunanistan’daki Delphoi kehanet merkezine, üzerin­de oturup adalet dağıttığı, görülmeye değer güzellikteki tahtını yollayarak Kıta Yunanistan ile iyi ilişkiler kurmuştu. Ayrıca bir Aiol kenti olan Kyme’nin (Aliağa - Nemrut Kale) prensesi ile evlenerek Batı Ana­dolu sahillerindeki Yunanlı yöneticilerin güvenini kazanmıştı. Midas, bir yandan Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Urartu, Kuzey Suriye ve Assur ile diğer yandan batıda Batı Anadolu sahilleri ve Kıta Yunanis­tan ile siyasi ve kültürel ilişkiye giren Anadolu’nun ilk Demir Çağı kralı olarak haklı bir üne sahipti. Bu nedenle sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Frigler, MÖ dokuzuncu yüzyıl ile yedinci yüzyıllar arasında güçlü bir krallık olarak Anadolu’nun siyasi ve kültür tarihine damgasını vurmuştur.

Yanıt Açıklaması: Altay dağlarında Ukok vadisinde yer alan Pazırık vadisindeki dünyaca ünlü Pazırık kurganıdır. Bu kurgan içerisinde günümüze ulaşmayı başarabilmiş olan mumyalanmış dövmeli insan ve at kalıntıları tespit edilmiştir. Ayrıca Pazırık’daki ölüler, koşum takımlarına ait parçalar, at-geyik maskeleri, çizmeler, giysiler ve halılar gibi birçok değerli eşyalarıyla birlikte defnedilmişlerdir. Doğru Ceavp A'dır.

Yanıt Açıklaması: Lidya tümülüslerinin ve aynı zamanda Anadolu’daki tümülüslerin en büyüğü kral Alyattes’e ait olanıdır. Bu tümülüsün taban çapı yaklaşık 350 metre, yüksekliği ise 65 metre civarındadır.

Yanıt Açıklaması: Marmara Denizi’nin güneyinde kalan kesim ise buradaki Frig toplulukları nedeniyle Hellespontos Frigyası olarak adlandırılmıştır. Daskylaion (Bandırma/ Hisartepe) bu bölgenin en önemli yerleşmesini oluşturur.

Yanıt Açıklaması: Anıtsal fasadları, ön taraflarındaki geniş avlular, avluya açılan yan mekânlar ve galeriler ile Ana Tanrıça kültüne adanmış, büyük birer kült kompleksi olarak nitelendirmek gerekir. Bu anıtların en ünlüsü üzerindeki MIDAI=MİDAS adını içeren yazıtından dolayı “Yazılıkaya - Midas Anıtı” olarak adlandırılan, 17 m yüksekliğinde, 16.50 m genişliğindeki anıt oluşturur. Yazılıkaya/ Midas Kenti’nde yer alan Midas Anıtı, Frig fasadlarının en büyüğü ve görkemlisidir. Ayrıca Yazılıkaya/ Midas Vadisi’nde, Areyastis Anıtı, Bitmemiş Anıt; Kümbet Vadisi’nde Bahşayiş Anıtı; Köhnüş Vadisi’nde Maltaş Anıtı, Burmeç Anıtı ve Aslankaya Anıtı; Kütahya/ Tavşanlı ilçesi yakınlarında Deliklitaş Anıtı; Köhnüş Vadisi’nde Kumca Boğaz Kapı Kaya Anıtı, Büyük Kapı Kaya Anıtı, Küçük Kapı Kaya Anıtı görülmeye değer, etkileyici ve güzel anıtlardır.

Yanıt Açıklaması: Ahşap işçiliği ve mobilyacılık Friglerin en özgün sanat dalını oluşturur. Zengin ormanlardan elde edilen kereste, Frig sanatkârlarının elinde mimariden mobilyacılığa kadar birçok alanda büyük bir hünerle şekillendirilmiştir. Kereste cinsleri arasında siyah çam, özellikle tümülüslerin mezar odalarının yapımında, şimşir, sedir, ardıç, ceviz, porsuk ağacı mobilyacılıkta kullanılmaktaydı. Çivi kullanılmadan, geçme olarak birbirine ustaca tutturulmuş masalar, sehpalar, iskemle ve servis masaları geometrik bezemeli oyma ve kakmalarla süslenmişti. Mobilyalarda görülen fildişi kakma plakalar Doğu kökenli olmakla birlikte üzerleri yerli Frig stilinde işlenmişti. Fildişi işlemeciliği, daha çok mobilyacılıkla bağlantılı olarak gelişmiş bir sanat koluydu. Frigler ahşabı aynı zamanda heykel ve kabartma olarak da yontmuşlardı.

Yanıt Açıklaması: Küçük Frigya ya da Frigya Epiktetos, günümüzde iç Batı Anadolu ile Yukarı Sakarya Vadisi’nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında uzanan daha küçük bir bölümü kapsıyordu. Bölgenin önemli kentleri arasında Midas Kenti (Eskişehir/ Yazılıkaya), Dorylaion (Eskişehir/ Şarhöyük), Midaion (Alpu/ Karahöyük), Nakoleia (Eskişehir/ Seyitgazi), Kotiaion (Kütahya), Aizanoi (Kütahya/Çavdarhisar) ve Kadaio (Kütahya/ Gediz) sayılabilir.