Tarih Felsefesi 1

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Bu dünceye sahip olan düşünür Voltaire’dir.

Yanıt Açıklaması: İbn Haldûn, tarih yapıtında olayları zamandizin sırası temeline oturtmak yerine- kendisinden önce Belâzurî ve Mes’ûdî’nin de yaptığı gibi- bölümlere ve devirlere ayırarak ele almayı yeğlemiştir; fakat anlattığı ve açıkladığı olayları tarihsel çerçeveye oturtmak konusunda bu sayılan tarihçilerden daha başarılı olmuştur. Yeni bir açıklama ve akıl yürütme yöntemiyle tarih yazmak isteyen İbn Haldûn’un kişisel deneyimleri ve çalışmaları, onu bir toplum felsefesi kurmaya da yöneltmiştir. İbn Haldûn, tarih bilimini üzerinde çalışılması gereken bir alan olarak görmesi nedeniyle kendinden önceki tüm İslam düşünürlerinden ayrılan bir tarihçidir.

Yanıt Açıklaması: Varlıktaki tüm unsurların varoluşlarının kökenini Tanrı’ya bağlayan açıklama tarzına 'Theogonia' denir. Bu sözcük Yunanca’da “Tanrı” anlamına gelen 'theos' ile “doğum”, “oluşum”, “köken” gibi anlamları karşılayan 'goneia' sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur.

Yanıt Açıklaması: Aydınlanma'da tarihe karşı oluşan özel ilgi ve merakın nedenleri arasında, önceki iki yüzyılın bilimsel gelişmelerinin yolaçtığı tarihte bir ilerleme olduğu yönündeki inanç gelmektedir. Bu ilerleme inancı ve bununla beslenen laik inanç tarih felsefesinin doğmasına yol açmıştır.

Yanıt Açıklaması: Mağrib/Mağrip (Türkçe’de Mağrip kullanımı daha yaygındır), Arapça’da “batı” anlamına gelen garbdan türetilmiş ve Ortaçağ’dan günümüze uzanan zaman diliminde, Libya ve Tunus’tan Fas’a kadar uzanan, Kuzey Afrika’nın batı bölgesine verilmiş isimdir. Mısır, yani Kuzey Afrika’nın doğusu için kullanılan isim de Arapça’da “doğu” anlamındaki şark sözcüğünden türetilmiş Meşrik olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Vico’nun Yeni Bilim’de dile getirdiği en önemli savlardan birisi de Latince’de “Doğruluk ile olgu birbirine dönüştürülür” anlamına gelen “Verum et factum convertundur” olmuştur. Bu sav, insanın en iyi kendi yapıp etmelerini bilebileceğini dile getiren düşünceyle bire bir örtüşür, çünkü doğruluk ile olgunun iç içe geçtiği yer, toplumsal sivil dünyadır.

Yanıt Açıklaması: Yukarıda verilenlerden madde II ve madde III doğru bilgidir ancak din temelli bir medeniyetin sunduğu kavramsal çerçeve felsefe tarafından sorgulanmış ve eleştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Kartacalı Tertullianus, gnostiklere karşı olan bir düşünürdür. Felsefe tarihinde en iyi bilinen sözü, “Credo quia absurdum est”-yani “Akıl almaz olduğu için inanıyorum” olan Tertullianus’a göre gerçek îman, kişinin Tanrı önünde kibrini kırması ve nefsini alçaltmasıdır. Bu anlayışa göre, tanrısal sırların bilinçte veya akılda doğmasını beklemek, Tanrı’ya karşı en büyük küstahlıktır.

Yanıt Açıklaması: Gazzâlî, El-Müstasfâ adlı yapıtında ilimleri salt aklî, salt naklî ve hem aklî hem naklî ilimler olarak genel açıdan üçe ayırmış; özellikle matematik, mantık, doğa bilimleri ve felsefeyi kapsayan aklî ilimleri hakikate ulaştırmakta yetersiz kaldıkları gerekçesiyle eleştirmiş, bu eleştirilerini Dalâletten Kurtuluş ’ta yinelemiştir (Gazzâlî, 1937; 2003a; Ülken 1998, s.112). Doğru cevap B’ dir.

Yanıt Açıklaması: Hârezmî ilimleri sınıflarken fiziği “aşağı” , matematiği “orta” , metafiziği de “yüce” olarak nitelemiş ve İbn Sînâ’yı etkilemiştir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: İbn Haldûn, Birinci Kitap’a da dünyadaki umrânın doğası, ona ilişkin olan bedevîlik (göçebe ya da yerleşik ayrımı yapılmaksızın, kırdaki, arazideki yaşam), hadarîlik (kentlerdeki yerleşik yaşam), tagallüb (savaşta zafer elde ederek egemenlik kurma), kazanç, geçim, ilimler, sanatlar vb. konuları ve bunlara ilişkin nedenleri genel bir açıdan ele almıştır. Araplar’ın, Berberîler’in ve Zenâte kabilesinin tarihini Kitâbu’l-İber kapsamında Mukaddime’den sonra yazmıştır.

Yanıt Açıklaması: İtalyan filozof Giambattista Vico'ya (Giovanni Battista Vico) göre, Yeni Bilim (La Scienza Nuova), tüm tarihsel ve sosyal yaşam, insanların, doğaya ve kendilerine egemen bir tanrıyı gözeterek yaptıkları düzenlemelerle doludur. İnsanlık tarihi, tanrısal iyilik (inayet) - kayra - kader (providenza - provvidenza (italyanca) ; providence (ingilizce) ; vorsehung (almanca) ; inâyet (arapça), iyilik, kader) ile yönlenmektedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Yukarıda verilenlerden tümü Rönesans’la ilgili doğru bilgidir.

Yanıt Açıklaması: Tabakat, İslam Medeniyeti'nde Peygamber ve yakın çevresinin başına gelen önemli olayların anlatıldığı, içeriği özel sınırlarla belirli tarih kitaplarının genel adıdır.

Yanıt Açıklaması: Bacon'a göre historia civilis ile işaret edilen olaylar yığını, düzenlilikten uzak, rastlantısal ve bireysel olgulardır ve bunlardan yasalar çıkarsanamaz. Hobbes’a göre de düzenli olgular içermeyen historia civilis, yalnızca ahlâk ve eğitim açısından dersler çıkarılmak üzere tarih yazıcıları tarafından yönelinmiş düzensiz malzeme yığını olmaktan öteye geçmez. Bu yüzden her iki düşünür için de historia civilis, bir theoria etkinliği olamaz.

Yanıt Açıklaması: Matematik, geometri, astronomi ve müzik, Ortaçağ Hıristiyan dünyasında trivium-quadrivium olarak ikiye ayrılan ve gramer, retorik ve mantıktan oluşan trivium ile bir arada sayıldığında septem artes liberalesi (yedi özgür sanat) ortaya çıkaran quadrivium grubundaki bilgi alanlarıdır. Bu bilgi alanlarının İslâm dünyasına yabancı olmaması, 8.-9. yüzyıldaki İslâm düşünürlerinin, fiam, Bağdat gibi dönemin saygın ilim merkezlerinde, bazı Hıristiyan düşünürlerden öğrenim görmesi sayesinde mümkün olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Voltaire, eski çağlara ilişkin 3000 yıllık tarihin yeterince bilinmemesinin şaşkınlık yaratmaması gerektiği düşüncesindedir. Voltaire, bu bilinmezliğin nedenleri olarak devrimlere ve bu devrimler sırasında tamamen yok edilen belgelere işaret etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Locke, Berkeley ve Hume gibi deneyciler, usçuların aksine, doğa hakkındaki bilgimizin duyu verilerinden çıktığını, usun yalnızca duyu verilerini düzenleme işleyişine sahip olduğunu, dolayısıyla usun evreni tek başına bilmekte yeterli olmadığını savunmuşlardır.

Yanıt Açıklaması: Aydınlanma, bir arayış, bir sorgulama ve kimlik belirleme gibi unsurları bir bütün olarak kapsayan, bu yüzden tarih anlayışı ve tarih yazıcılığı bakımlarından da Avrupa kültürü için önemli bir dönemeçtir. Usçuluğun etkisinde kalmış olan tarihçiler, tarihteki olayları en geniş boyutlarıyla incelemeyi amaçladıkları için, tarih üzerine çalışmalarda köklü değişiklikler ortaya çıkmış ve “Modern” olarak nitelenebilecek yeni bir tarih anlayışının temellerini atmışlardır. Doğru cevap B'dir.