Tarih Felsefesi 1

Yanıt Açıklaması: Collingwood, tarihe ilişkin dört temel soru sorar: Tarihin tanımı nedir? Tarihin nesnesi nedir-yani tarih neyi araştırır? Tarihin yöntemi nedir? Tarihin (hem geçmişin tümü olarak hem de bir bilim olarak) ereği nedir? Collingwood’a göre tarihin değeri, insanın ne yapıp ettiğini dolayısıyla ne olduğunu, yani doğasını bize öğretmesindedir.

Yanıt Açıklaması: Tarih felsefesi, felsefenin iki temel sorusunu, varlığa ve bilgiye ilişkin soruları temel alan ve bu sorular ekseninde tarihi anlamaya ve yorumlamaya çalışan bir disiplindir.

Yanıt Açıklaması: Tanrı yerine doğanın belirleyici olması fizik ile ilgili pek çok kuralın doğmasına sebep olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Epistemoloji kavramını ilk olarak John Locke Yeniçağ'da kullanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Fârâbî düşüncesinde insanın amacı daha çok ahlâkî ve siyasi bir bakış açısından değerlendirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Ülken’e göre, İbn Sînâ, ilimler sınıflamasında Aristoteles ve Fârâbî’nin etkisinde kalmış ve ilimleri madde ve şeklin ilişkisi bakımından üçe ayırmıştır.

Yanıt Açıklaması: İnsan doğasının en önemli özelliklerinden biri de korunmaya-varlığını sürdürmeye duyduğu gereksinimdir. Bu gereksinimi karşılamak üzere de insanlar, toplum halinde yaşar ve birbiriyle dayanışma içinde olurlar. Bu dayanışma ruhu için İbn Haldûn, asabiyet terimini kullanır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Res gestae, Latince’de yapılmış işler/şeyler anlamında kullanılan bir tamlamadır. Bu tamlama, zamanla, geçmişte yapılmış tüm işlere göndermede bulunmak üzere kullanılmış ve bu kullanım, bizde ‘tarih’ sözcüğüyle karşılanan ‘historia’ sözcüğünün ilk anlamını oluşturmuştur. Geçmişi bir bütün hâlinde kavramaya girişen felsefe sistemleri, tarihe ontolojik bir yaklaşımın ifadeleri olarak yorumlanabilir. Ontoloji, daha öncesinde de metafizik, varlığıtek tek nitelikleriyle değil de bir bütün olarak kavramayıve anlamlandırmayıamaçlayan felsefe disiplinidir.

Yanıt Açıklaması: Antikçağ’da Yunan toplumunun tartışmalarla, çatışmalarla geliştirdiği düşünce, önce dinden uzaklaşıp salt bilmenin kendisi için bilmeden yani theoria etkinliğinden duyulan mutlulukla başlayıp git gide praxis’in ahlâk ödevlerinin ve dinsel özlemlerin yörüngesine doğru evrilirken; Ortaçağ Hıristiyan dünyasındaki düşüncenin gelişimi, Yunan düşüncesine tam tersi bir yolu izlemiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Barbar, her ne kadar günümüzde “medeniyet bilmeyen” , “vahşi” , “önüne geleni öldüren” gibi anlamlar yüklenerek ve çeşitli toplumlar için bir niteleme olarak kullanılsa da, sözcük, eski Yunanca’ da “yabancı bir devletten/toplumdan” , “Yunanca konuşmayan” anlamlarına gelecek biçimde kullanılmıştır. Doğru cevap C’ dir.

Yanıt Açıklaması: İslâm evren kavrayışının temelinde, yalnızca Allah’ın yaratıcı olduğu-yani yoktan var etme gücü bulunduğu, Allah dışındaki her şeyin yaratılmış olduğu ve Allah’ın yarattığı her şeyin onun emrine boyun eğdiği varsayımları yer alır.

Yanıt Açıklaması: Paul Hazard’ın Aydınlanma’daki bilimsel ve kültürel atılımların tümü için vazgeçilmez olduğunu vurguladığı temel unsur 'Şüphe'dir. Düşünür, şüphenin bilimin başlangıcı olduğunu belirtir. Sorgulama ve eleştiri, şüphe ile başlayan sürecin doğal devamında yer alır. Hazard, Aydınlanma'yı tüm kurumların ve bunları belirleyen değerlerin kapsamlı bir sorgulamadan geçtiği bir dönem olarak tanımlar.

Yanıt Açıklaması: “Çizgisel” olarak da tanınan bu zaman anlayışı, fiziksel olmaktan çok, belirli bir başlangıcı ve bitimi olan, sonunda insanın yargılanarak ödüllendirilip cezalandırılacağı, başlangıçtan bitime kendi içinde bir süreklilik ve gelişim taşıyan, tanrı-bilimsel (teolojik) bir anlayıştır ve Batı’da “tarih bilinci”ni uyandırmak gibi önemli bir etkiye sahiptir.

Yanıt Açıklaması: İbn Sînâ, insanın varoluş amacına ilişkin daha çok metafizik nitelikli ve Allah-insan ilişkisine göndermede bulunan bir açıklamayı tercih etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Empeiria kelimesi algı kapsamına giren, duyularımızla erişebildiğimiz sanı bilgisine denilir.

Yanıt Açıklaması: Niccolo Macchiavelli tarihin bir kıssadan hisse olma durumundan kurtulması gerektiğini ve olayların gerçek nedenleriyle anlatılmasının gerçeği bilme ihtiyacındaki devlet adamları için de pratik bir fayda sağlayacağını söylemiştir. Kendisi ilk siyasi tarihçi kabul edilir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İnsan doğasını tarih ve toplum üzerine yapılan belirleme ve açıklamalarda temel alan bu anlayışın, İbn Haldûn’u ve kendisinin kurduğunu ifade ettiği umran ilmini özgün kılan önemli unsurlardan biri olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Doğru yanıt "A" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Farabi'ye göre insan varlığının amacı bu dünyada ve öte alemde mutlu olmaktır.

Yanıt Açıklaması: Gazzali El-Müstasfa isimli eserinde ilimleri salt akli, salt nakli ve hem akli hem nakli olarak ayırmış ve bu ayrımı Dalaletten Kurtuluş kitabında da tekrarlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Leibniz, tipik bir 17. yüzyıl düşünürü olarak, ussal bilmeyi historik bilmeden üstün tutar ve ussal bilmenin kendi doğrusunu varlığın kendisinde, historik bilmeninse doğrusunu varlığın görünümünde, yani varoluşta bulduğunu savunur. Bu anlayışa göre varlığın kendisi hakkında bilgi edinmenin biricik aracı ustur ve asıl varlık bilgisi, yani zorunlu olanın bilgisi, ussal bilgidir. Doğru cevap A'dır.