Tarih Felsefesi 1

Yanıt Açıklaması: Tabâkât, İslâm Medeniyeti’nde Peygamber ve yakın çevresinin başına gelen önemli olayların anlatıldığı, yani içeriği özel sınırlarla belirlenmiş tarih kitaplarına verilen genel addır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Eskilerin, kendilerine daha yakın çağlar hakkında bizlerden daha bilgili oldukları önyargısı vardır. Bu önyargıdan kurtulmak, tarih verilerini bilimsel bir yaklaşımla yeniden değerlendirme olanağı sunmakta, tarafsız karar vermeyi kolaylaştırmaktadır.

Yanıt Açıklaması: İslam düşünürlerinden Meşşai olarak adlandırılan gruba bağlı olanlar ilimleri ontolojik (varlık temelli) ve epistemolojik (bilgi temelli) olarak ayırırlar.

Yanıt Açıklaması: Wartenburg’a göre, Hıristiyanlığın getirdiği tarih ve zaman anlayışı, Antikçağ kültürüne yabancıdır ve bu tarih anlayışı, insanın ve toplumun tarihsel bir temeli olduğu yönlü önkabulün Yeniçağ Avrupası’nda da yaygınlaşmasının temel nedenidir. Doğru yanıt "A" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Vico, Yeni Bilim boyunca, insanın doğadan ayrı başına var ettiği kültür dünyasının, medeniyetlerin tümüne işaret edecek şekilde sivil kavramını kullanmıştır.

Yanıt Açıklaması: İbn Haldûn “dünyadaki umrânın doğası” ifadesini kullanırken, umrân sözcüğünü, yeryüzünde insan topluluklarının kurduğu veya kurabileceği medeniyetlerinin tümünü, yani bir bütün olarak medeniyet kavramını içerecek biçimde kullanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: İnsanın doğa hakkında düşünsel yoldan genel-geçer ve kesin bilgilere ulaşabileceğini, evrenin matematik bir yapısı olduğunu, o halde, usumuz ve kavramlarımızla evrendeki nesnelerin kendileri arasında tam bir upuygunluk olduğunu savunmuşlardır. Madde II ve madde III söylenebilir. Ancak deneyciler, doğa hakkındaki bilgimizin duyu verilerinden çıktığını söylemişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Mülk terimi, İbn Haldûn’un kendi kullanımı izlenerek, “mutlak monarşi” anlamında kullanılıyor. İbn Haldûn, devleti (devlet çatısı altındaki kurumlar dâhil), umranın varlığını sürdürmesi için en önemli unsur olarak görürken, farklı devlet tiplerini açıklarken halîfelik ve saltanat çerçevesi dışına çıkmaz. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İslâm Medeniyeti ve düşünce yapısıyla ilgili olarak, 1. Dini bir temelden beslenen ve dinin öngördüğü değerler üzerine kurulan İslâm Medeniyeti’nin Araplara ve bu dini benimseyen diğer toplumlara yeni bir toplum ve yaşam modeli sunduğu, 2. Bu yaşam modelinin halifelikle başlayıp saltanatla devam eden devlet örgütlenmelerinde ve devletin çeşitli işlerini yürütmek üzere oluşturulan kurumlarda kökleştirilmesine çalışıldığı, 3. İslâm ile gelen değerlerin bilgiyi ve onun edinilmesini belirleyen esasları, yani bilgi sorununa yaklaşımları derinden etkilediğini ve bu etkinin tarihçiliğe de yansıdığı söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: Rönesans’ta karşılaşılan düşünce sistemleri ve öğretiler, ilkçağ’ın ve Ortaçağ’ın evren ve hayat görüşlerindeki tüm renkleri taşısalar da artık Ortaçağ’daki gibi tek seslilik değil, ilkçağ’daki gibi çok seslilik söz konusudur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Descartes, felsefe ve bilime getirdiği anlayış, insan anlayışının dolayısıyla da evreni kavrayış biçiminin büyük ölçüde değişmesine yol açmıştır. En bilinen sözü “Düşünüyorum, öyleyse varım” “Cogito, ergo sum” insanı evrenin merkezine yerleştiren Yeniçağ evren kavrayışının temel bir aksiyomu olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Collingwood, Aydınlanmayı düşüncede ve kültürde bir laikleştirme çabası olarak tanımlarken, bu çabanın yalnızca kurumlaşmış dine değil, aynı zamanda dinin kendisine karşı bir başkaldırıyı içerdiğini vurgular.

Yanıt Açıklaması: Vico ilk durumu 'Corso', ikinci durumu 'Ricorso' kavramlarıyla tanımlar.

Yanıt Açıklaması: Tanımı verilen sözcük mistiktir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Fârâbî’nin yaşadığı dönemde (870-950) önemli ilim merkezlerinden biri olan Bağdat, Moğol istilası sonrasında ününü yitirmiş ve bir daha eski düzeyini yakalayamamıştır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Macchiavelli tarihe faydacı bir bakış açısıyla bakar. Bu bağlamda, neden-sonuç ilişkisini merkezine alan bir tarih yazımı, devlet yöneticilerine neyi nasıl yapmaları gerektiği konusunda rehberlik edecektir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İbn Haldûn’un doğduğu ve yetiştiği dönemde Endülüs ve Kuzey Afrika’da siyasî ve medenî yaşam ile ilim ve düşünce faaliyetleri gerileme aşamasındadır. Endülüs’te felsefenin giderek önemsizleştiği, genel kültür seviyesi düştüğü, Hıristiyanlara karşı yapılan savaşların sonucunda İslâm Medeniyeti maddi ve manevi olarak gittikçe gerilediği bir süreç yaşanmaktadır. İslam dünyası, Moğol İstilası ve Haçlı Seferleri gibi olaylar sonucunda sarsılmıştır. Sarsıntı, İslam dünyasını sadece ilmi ve kültürel bakımdan değil; siyasi, iktisadi ve ilmi-kültürel bakımdan olumsuz etkilemiştir. İbn Haldûn’un da bu gelişmelerden etkilenmemesi düşünülemez.

Yanıt Açıklaması: Tarih sürecinin önemine, pozitif hukukun kavranması bağlamında değinen düşünür Hugo Grotius’dur. Ona göre pozitif hukuk, ancak konulduğu zaman, yer ve durumdaki insan-toplum koşullarının bilinmesiyle, yani tarihsel zeminde kavranabilir.

Yanıt Açıklaması: Usçuluk o denli etkili olmuş bir düşünce çığırıdır ki, Avrupa’da 17. yüzyıl ortalarından 19. yüzyılın ilk yarısının sonuna (1850’lere) uzanan zaman dilimi, çoğu felsefe tarihçisince, “Us Çağı” olarak adlandırılmıştır. Doğru yanıt "E" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Umran ilmi, bir bilgi alanı olarak tarihin epistemolojisi, bir varlık alanı olarak tarihin ontolojisidir; çünkü bu ilim, insan ve toplumu genelliğinde kavramayı amaçlayan bir ilim olarak, en genel ve en temel olanın kuramıyla ilgilenen felsefe içerisinde temellendirilebilir. Zaten İbn Haldûn’a göre umran ilmi sayesinde hikmet ilimlerinden sayılmayı hak eden tarihin felsefî yönü tam da buradadır. Doğru cevap B'dir.