Açıklama:
Yanıt Açıklaması: Stres yaşantılarında kişilerin kullandığı olumsuz düşüncelerin bazı ortak özellikleri vardır. Aşağıda sık kullanılan olumsuz düşünce kalıpları ve ilişkili örnekler sunulmaktadır: Seçici Soyutlama (Delilleri yok sayma ya da zihinsel filtreleme olarak adlandırılır.): Eldeki bilginin sadece küçük bir kısmına bakarak yargıya varılır. Deliller yok sayılarak veya ihmal edilerek duruma bakışta kişinin yanlılığı pekişir. Örnek: “Bütün arkadaşlarımı kaybediyorum, hiç kimse artık beni umursamıyor” Keyfi Çıkarsama: Herhangi bir kanıt olmaksızın ya da aksi yönde kanıta rağmen yoruma varılır. Örnek: “Bu işe alınmayacağım” “Annemler bu hafta telefon etmediler. Her halde evde bir aksilik var” Aşırı Genelleştirme: Bir ya da birkaç ipucundan hareketle daha genel yorumlara ulaşılır. Örnek: “Bu dersle başım belada, hayatımın her alanında yetersizim, hiçbir şeyi doğru dürüst yapamıyorum” Abartma ve Küçültme: Bir nitelik, olay ya da duyumun önemini ya aşırı abartır ya da küçümser. Örnek: “Sözünü kesmem saygısızlıktı, yaptığım affedilmez bir hataydı” Kişiselleştirme: Herhangi bir temeli olmamasına ya da çok küçük bir bağıntı olmasına rağmen çevresel olayları kendisiyle ilişkilendirir. Olayların olumsuzluğundan kendisini sorumlu tutar ve suçlar. Örnek: “Arkadaşım selam vermediğine göre beni sevmiyor” “Belki ben olmasam işler daha hızlı yürüyecek” İkili (hep ya da hiç biçiminde) düşünme: Kişinin kendisi, kişisel deneyimleri ve diğer kişiler hakkında yargıları iki kategoriden (hep iyi veya hep kötü, bütünüyle yetersiz ya da bütünüyle başarılı, kusurlu ya da mükemmel gibi) birinde yer alır. Olayları “siyah ya da beyaz” şeklinde değerlendirir. Örnek: “İnsan bir işi en iyi şekilde yapmayacaksa hiç başlamasın daha iyi” Olumsuz düşünceleri saptadıktan sonra bunlarla mücadele edip akılcı düşünceler geliştirmede bazı sorular kişilere yardımcı olacaktır. Örneğin ”Bu durumun başka açıklaması var mı?”, “Bu düşüncemi destekleyen ve desteklemeyen kanıtlar nelerdir? ”Ayrıca kişinin konu hakkında değer verdiği insanlardan fikir alması, “stressiz döneminde olsaydı aynı durum için ne düşünebileceğini” gözden geçirmesi akılcı düşünceler geliştirmede yardımcı olabilecek diğer adımlardır. Olumsuz düşünceleri değiştirirken kişi gerçekçi olmalı, varolan sorunların üzerini örtmemelidir. Akılcı düşünceler; objektif gerçeklere dayanır, kişiye ve problemi çözmeye yardımcı olur, kişinin diğer insanlarla çatışma ve sürtüşmelerini azaltır, kişinin kısa ve uzun dönemli amaçlarına katkıda bulunur, duygusal bir çatışma ve gerginliğe sürüklemez. Geliştirilen akılcı düşüncelerin bir kağıda yazılarak cüzdanda saklanması ya da cep telefonunda mesaj olarak kaydedilmesi, olası stresli durumlarda kişinin bu düşüncelere kolayca ulaşmasını sağlayacaktır.
