Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler

Yanıt Açıklaması: Korporatizm hem serbest piyasadan hem de merkezi planlamadan uzak durmayı hedefleyen bir ekonomik sistemdir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa topluluklarının kuruluşundan itibaren göstermiş oldukları başarılı gelişim, başlangıçta AT’ ye girmek istemeyen ülkelerin daha sonra topluluklara üyelik başvurusunda bulunmalarına yol açmıştır. 1961 yılında Topluluğa katılmak için müzakerelere başlayan İngiltere’nin başvurusu, Fransa Başkanı De Gaulle tarafından veto edilmiştir. İngiltere’nin katılmasını Topluluk üzerinde Amerikan etkisinin artması olarak gören De Gaulle, 1967 yılında İngiltere’nin ikinci başvurusunu da sonuçsuz bırakmıştır. 1969 yılında De Gaulle’ün istifasıyla İngiltere’nin önündeki engel kalkmış; 1973 yılında Danimarka ve İrlanda’yla birlikte İngiltere Topluluğa katılmıştır. Aynı yıl yapılan referandumda Norveç halkının çoğunluğu katılıma hayır demiştir (Horvath, 2007, 36). Birinci genişlemeyle birlikte, Avrupa Topluluğu’nun üye sayısı dokuza çıkmıştır. İkinci genişleme, 1981 yılında Yunanistan’ın da Topluluğa katılmasıyla gerçekleşmiş ve üye ülke sayısı ona çıkmıştır. 1986 yılında ise, İspanya ve Portekiz’in katılımı üçüncü genişlemeyi oluşturmuş ve Topluluğun üye sayısı 12’ye yükselmiştir. Dördüncü genişleme, 1995 yılında Avusturya, Finlandiya ve İsveç’in katılımıyla gerçekleşmiştir.

Yanıt Açıklaması: Dekolonizasyon bir sömürge devletin bağımsızlığını kazanma sürecine verilen addır. Autogolpe sivil iktidarın kendine darbe yapması anlamına gelir. Bir siyasi liderin politik destek karşılığı kişi ve zümrelere devletin kaynaklarını kullanarak maddi çıkar sağlamasına patronaj sistemi denir. Bir siyasi liderin politik destek karşılığı kişi ve zümrelere devletin kaynaklarını kullanarak maddi çıkar sağlamasına patronaj sistemi denir. Korporasyon: Gentile ile birlikte yazdıkları Faşizm Doktrini (1933) adlı metinde Mussolini faşist devletin korporatif olmasının nedeninin sosyalizme ve sendikacılığa yol açan ihtiyaçlar olduğunu söyler ve farklı çıkarların koordine edildiği ve birbiriyle uyumlu hale getirildiği bir korporasyon sisteminin gerçek çözüm olduğunu belirtir. Plesibit : Seçimlerin düzenli bir şekilde yapıldığı ve bu seçimlerde anlamlı bir siyasi yarışmanın olduğu bir kısım otoriter rejimlere seçimsel demokrasi, “plebisitsel” (referanduma dayanan) demokrasi, yarışmacı otoriter rejimler gibi isimler de verilmiştir. Bu tür rejimleri otoriter rejimlerden ayıran en önemli özellik iktidarların yönetimlerini sürdürmeleri için seçim desteğine ihtiyaç duymalarıdır. Ancak iktidarlar bu plesibitsel desteği sağlamak için güçler ayrılığı ilkesini göz ardı edip muhalefet üzerine devletin bütün kurumları ile baskı yapmaktan, gerektiğinde bu baskıyı meşru kılmak için özel kanunlar çıkarmaktan çekinmezler. Soğuk Savaş sonrası, özellikle 2000’li yıllarda Rusya seçimsel demokrasi türünün iyi bir örneği olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Lenin dönemi

Yanıt Açıklaması: Liberaller ise uzun süredir Britanya’nın üçüncü partisi konumundadırlar. 1980’lerde İçi Partisi’nden ayrılan ve kendi Sosyal Demokrat Partileri’ni kurup seçim yarışllarında başarılı olmayan Sosyal Demokratlarla 1987’de birleştiklerinden beri Liberal Demokratlar üçüncü parti konumlarını sadece koruyabilmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: I ve II

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanı’nın yetkileri arasında Millet Meclisi’ni feshetme yetkisi yer almaktadır. Ancak Cumhurbaşkanları, bu yetkilerini Başbakan’a, Millet Meclisi Başkanı’na ve Senato Başkanı’na danışarak kullanabilir. Feshedilen meclis, bir yıl süreyle tekrar feshedilemez. Başka bir ifadeyle, fesih yetkisi oldukça sınırlı bir yetkidir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Askeri cunta, tek parti yönetimi ve dikta yönetimini bünyesinde barındıran otoriter rejimlere melez otoriter rejimler denir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Totaliter rejimlerin asıl amacı toplumun bütün unsurlarını dönüştürmek ve bireyleri rejimi aktif olarak desteklemeye ve rejimin düzenlediği faaliyetlerde aktif rol almasını sağlamaktır. Nazi Almanyası’nın bu hedefi gerçekleştirmeye yönelik en başarılı girişim olduğu söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: Taç’ın temel siyasal işlevi artık sadece Başbakan’ı atamak ve devleti temsil etmek, yani ulusal siyasal dayanışmanın simgesi olmaktan ibarettir. Diğer işlevleri, örneğin Anglikan Kilisesi’nin başı olmak, her Parlamento (yasama organı) açılışında hükümetin programını okumak, Başbakan’dan düzenli olarak siyasal gelişmeler hakkında bilgi almak gibi işlevlerinin içeriği siyasal etkiden arındırılmış bulunmaktadır. Hükümet programı iktidar partisinin de lideri olan Başbakan tarafından yazılmakta, Kraliçe tarafından Parlamento’da okunmaktadır. Kraliçe’nin Anglikan Kilisesi’nin başında gördüğü dini bir işlev yoktur. Başpiskopos statüsünde bir dini lider Kilise’nin dini işlevlerini yönetmektedir ve fiiliyatta (de facto) bu dini lider de Başbakan tarafından seçilmektedir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Franco dönemi İspanya’sı (1939-1975) tek-adam sistemini örnekleyen bir otoriter rejimdir. Bazı siyaset bilimciler Franco rejimini faşist bir totaliter rejim olarak tanımlar. Ancak sınırlı da olsa çoğulcu siyasal yapıya izin vermiş olması, sistemin zayıf ve çok katmanlı ideolojik yapısının halkı topyekün mobilizasyondan sakınması ve Franco’nun sürdürdüğü politikaların genelde akılcı ve tahmin edilebilir olması, bu rejimi Mussolini İtalyası ve Nazi Almanya’sından anlamlı bir biçimde ayırır.

Yanıt Açıklaması: Modern siyasi arenada otoriter rejimlerin bu sıklıkta ortaya çıkmasının ardındaki sebepleri araştıran siyaset bilimciler, iki ana etken üzerinde durmuşlardır: ekonomik etkenler ve sosyokültürel etkenler. Ekonomik açıklamaların temelinde pazar-siyasal rejim ilişkisi yatmaktadır. Pazarların verimli çalıştığı, dolayısıyla uzun süreli ekonomik büyümenin görüldüğü ülkelerde fakirlik azalacak ve ortaya güçlü bir orta sınıf çıkacaktır Barrington Moore’un (1966) ünlü çalışması Diktatörlük ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri’nde belirttiği üzere, orta sınıfın güçlü olduğu müreffeh bir toplum siyasal isteklerini barışçıl ama etkili bir şekilde dile getirme şansına sahip olacaktır. Bu sınıfsal farkındalık zamanla yöneticilerin yetkilerini kısıtlamaya yönelik demokratik reformlara da yol açacaktır. Ekonomik gelişmişlik ve otoriter rejimlerin varlığı arasındaki negatif ilişkinin genel olarak görgül desteği mevcuttur. Örneğin, kişi başı milli gelir 5000 Amerikan Doları ve üzerinde olan ülkelerin %50’si otoriter bir siyasal rejimle yönetilirken, kişi başı 10.000 Amerikan Doları ve üzerinde olan ülkelerin sadece %10’u bu şekilde yönetilmektedir. Ancak, oldukça zengin olup otoriter rejimlerle yönetilen ülkeler (örneğin Suudi Arabistan, Katar) ve fakir ülkeler grubunda yer almasına rağmen pekişmiş demokratik düzene sahip olan Hindistan gibi ülkeler de mevcuttur. Sosyokültürel yaklaşımlar ise bir toplumdaki bazı kültürel özelliklerin bu toplumda gücün tepede yoğunlaşmasını görece mümkün kıldığını savunur. Geleneksel ve bekasını sağlamaya odaklanmış toplumlarda, hiyerarşi, itaat ve cemaatçilik gibi otoriter sistemlerin yapısıyla birebir örtüşen özellikler bireyselcilik, özgürlük ve eşitlik gibi ilkelere tercih edilmektedir. Bazı siyaset bilimciler, belirli dinlerin ve etnik grupların bu tür hiyerarşik yapılanmalara daha açık olduğunu, dolayısıyla otoriter rejimlerin ortaya çıkmasında kolaylaştırıcı bir rol oynadığını savunmuştur. Bu tür önermelerin en son odağı İslam dini ile otoriter rejimlerin ortaya çıkması arasında olabilecek bağıntılardır. Benzer önermeler 1950 ve 1960’lı yıllarda Katolik toplumlar, 1970’li yıllarda ise Konfüçyüs kültürüyle yoğrulmuş Uzakdoğu toplumları için de yapılmıştır. Ancak, dine dayalı bu tür sosyokültürel savlar görgül destek bulmamıştır.

Yanıt Açıklaması: Juan Linz (1970) otoriter rejimleri totaliter rejimlerden ayıran özellikleri üç ana noktada toplamıştır. Otoriter rejimlerde (1) siyasal katılma sınırlıdır; (2) halkı siyasal olarak seferber (mobilize) edecek ve sistemi bir arada tutacak kapsamlı bir ideolojik yapı yoktur; (3) iktidardaki kişi veya grupların erkinin görece olarak sınırlı ve tahmin edilebilir olması söz konusudur.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: 1648 yılından itibaren yaşanan gelişmeler sonucunda yasama organının güçlenmesine ve zamanla Parlamento’nun alt meclisi olan Avam Kamarası’nın (House of Commons), üst meclis olan Lordlar Kamarası’nın da (House of Lords) yetkilerini ele geçirmesiyle halkın temsilcisi olarak seçilen Avam Kamarası çoğunluklarının eline geçmesiyle sonuçlanmıştır. Bu evrim 19. yüzyılın ilk yarısında büyük ölçüde tamamlanmıştır. Aynı zamanda İngiltere’de Endüstri Devrimi ile ortaya çıkan orta sınıfın da sigortacılık ve bankacılık sermayesine ve onun uzantısı olan sanayi kapitaline hükmetmeye başladığı andan itibaren tarım ekonomisinin egemenleri olan aristokrasinin de (Lordların da) gücü zayıflayarak orta sınıfa (burjuvaziye) boyun eğmesi söz konusu olmuştur. Lordlar Kamarası korunarak, tıpkı Taç gibi siyasal gücü törpülenmek suretiyle daha çok bir simgeye dönüştürülmüş, fiilen Avam Kamarası Britanya’nın meşru siyasal karar alma mercii haline dönüşmüştür. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Merkeziyetçi bir devlet yapısı ve radikal bir ideoloji üzerine kurulan, içinde bu­lunduğu sosyo-ekonomik yapının bütün üyelerini ve kurumlarını dönüştürmeyi hedefleyen, bireysel özgürlükleri ortadan kaldıran siyasal sistemler totaliter rejimler olarak tanımlanır.

Yanıt Açıklaması: Toplumun ve tekil yurttaşın yaşantısının tamamı­nın denetim altına alındığı ve en ufak bir mahrem yaşantının devletin bilgisi, onayı ve düzenlemesi dışında mevcut olmasının mümkün ve arzulanabilir olmadığı bir siyasal rejimdir totaliter rejim.