Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi

Yanıt Açıklaması: Aydınlanma düşüncesi, dogmatik özellikleri temel alan, inanç ve bilgiyi kiliseyle, özellikle Aristoteles’in bilimsel anlayışıyla birleştirmeye çalışan ve bu kapsamda Orta Çağ felsefesi olan Skolastizme karşı çıkan bir dönemin başlangıcında doğmuştur. Bu düşünce, 17 ve 18. yüzyıllarda, özellikle Batı toplumlarında aklı temel alan ve yeni (bilimsel) bir bilgi anlayışını geliştirmeye çalışan bir yaklaşımla, Skolastik düşünceye karşı çıkar. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Feminist düşünce: Cinsiyetin, yeniden üretimin, kimlik ve güç ilişkilerinin doğasının ne olduğuna odaklanırken kişilerin bedenlerini, ne yaptıklarını, hangi eşitsiz ilişkiler içerisine girdiklerini, bu ilişkilerin ne anlamlar sergilediğini, hangi sonuçlar doğurduğunu sorgular. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: Barrie Thorne klasik aile sosyolojisinin feminist eleştirisinde dört temayı vurgular: Feministler birlikte yaşayan ve cinsiyetçi işbölümüne sahip çekirdek aileyi, tek doğal ve meşru aile biçimi olarak gören ideolojiye karşı çıkar. Feministler herhangi bir özgül aile biçiminin biyolojik zorunluluklar temelinde doğal olmasını reddeder. Aile organizasyonu ve ideolojisi daha ziyade toplumsal organizasyona ve toplumdaki bireylerin rol- lere ilişkin varsayımlarına göre temellenir. Feministlerin, ailenin bir analiz alanı olarak kabul edilmesine çalışması, erkek-akım sosyolojideki cinsiyet temelli analiz kategorilerine karşıdır. Feministler ailenin farklı üyelerinin aile hayatını farklı biçimlerde deneyimlediğini öne sürer. Feministlere göre kadınların annelik ve aile hayatı deneyimleri; ailedeki güç ilişkilerinin çatışmaya, şiddete, işlerin ve kaynakların eşitsiz dağıtımına neden olabileceğini ve olduğunu kanıtlamıştır. Feministler ailenin özel alan olması gerektiği varsayımını sorgulamıştır. Ailenin aldığı biçim büyük ölçüde ekonomik ve toplumsal politikalardan etkilenir ve aile dışarıdan müdahaleye açıktır. Ailenin doğası hakkında sağduyulu inançların, kadınların topluma katılma ve erkeklerle eşitlik kazanma fırsatını yok saydığını öne sürerler. Aynı zamanda kadınların iş piyasasından, gençlik kültürlerinden, politik hayattan ve toplum- sal hayatın diğer alanlarından dışlanması da böyle gerçekleşir. (1997, s.112). Doğru cevap A' dır.

Yanıt Açıklaması: Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin (1948) 21. maddesine göre: “Herkes, doğrudan ya da serbestçe seçilmiş temsilcileri aracılığıyla ülkesinin yönetiminde yer alma hakkına sahiptir. Herkes, ülkesinin kamu hizmetlerine eşit biçimde girme hakkına sahiptir.”

Yanıt Açıklaması: Bireysel bir siyasal katılım türü olan oy verme davranışı açısından yaygın olan görüş, kadınların siyasete ilgisiz olduğu ve bu nedenle siyasal katılım konusunda çok istekli olmadıklarıdır. Yanı sıra, kadınların zaten erkeklerin etkisi altında oy kullandıkları, yani erkeklerden bağımsız hareket etmedikleri düşünülmüştür. Ayata’nın (1995) araştırmasına göre, oy kullanmayan kadınlar erkeklerden çok az fark- la fazladır. Bu durumda, ilk türden yaygın görüş geçerli değildir. Yine Ayata’nın araştırmasından çıkan sonuç, kadınların yarısından fazlasının eşlerine kullandıkları oyları söylemediğini ve eşle- rine sormadan oy kullandıklarını göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: Klasik aile sosyolojisi olarak adlandırılan sosyoloji geleneği, Avrupa’da geliştikten sonra 1940’lı yılların ortalarından itibaren Amerika Birleşik Devletleri’nde de kabul görmeye başlamıştır. İşlevselci bakış açısı temelinde gelişen klasik aile sosyolojisi, 1960’lı yılların ikinci yarısına kadar çalışmalarını üç temel ilgi alanı üzerinde odaklanarak yürütmüştür.

Yanıt Açıklaması: Gerçeklik sorgusunun toplumsal bir ilişki temelli olduğu unutulmamalıdır. Gerçeklik sorgusunun, yani toplumsal olanın ne olduğu, toplumsal ilişkiler temelinde ele alınır. Bireyler arası toplumsal ilişkilerin nesnel bir ilişki olarak ele alınıp anlamlandırılması, kurumsal düzeyde yapılır. Başka bir deyişle, toplumsal olanın sorgusu, sosyal kurumlar (aile, devlet, ekonomi, siyaset, göç ve benzeri), yani sosyal yapılar olarak ele alınarak yapılır. Modernitenin bu ele alış biçimi ve bireyler arası ilişkilerin öznel (subjektif) iki birey arasında oluşuyor olması nedeniyle, toplumsal olanın da subjektif bir ilişki olacağı yanılgısına kapılmamak gerekir. Öznel bireylerin birbirleri ile kurduğu ilişkide kendilerinin sübjektif olduğu doğrudur; ancak aralarında kurdukları ilişkinin toplumsal olarak bir anlam ifade etmesi için, o ilişkinin kurumsal bir bağlamda, yani bir sosyal yapı içerisinde ele alınması gerekir. Subjektif bir ilişki, ancak bu bağlamda anlam bulacaktır. Bu ilişkinin bireylerin öznel var oluşlarından, akıl yürütme yeteneğine bağlı olarak bilinçli hareket etmelerinden bağımsız olarak ele alındığında, nesnel bir ilişki olarak anlamlandırılması mümkün olacaktır. Bireyler, akıl yürütme yeteneğini kullanarak ve toplumsal ve siyasal eyleyici bireyler olarak (düşünen, tutum takınan ve davranan bireyler olarak) varlıklarını özgürce gerçekleştirirler. Ancak bu onların oluşturdukları ilişkilerin ne anlama geldiğini açıklamaz. Bu ilişkiler ancak, yapısal olarak anlam bulacakları kurumsal ilişkiler kapsamında anlamlandırıldıklarında, yani nesnellikleri anlamında ele alınıp  incelendiklerinde, toplumsal gerçekliğe ulaşmak mümkün olur.

Yanıt Açıklaması: Türkiye'de yoksulluk ve iştirak olmak üzere iki tür nafaka vardır. İştirak nafakası ortak çocukların velayetini üstlenen tarafa ödenmektedir.

Yanıt Açıklaması: Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin (1966) 25. maddesi ise siyasal hayata katılım hakkını daha da detaylandırarak tanımlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Tüm kamu organlarına seçilme hakkı.Cevap A'DIR.

Yanıt Açıklaması: Vatandaşlık için birinci nitelik, kamusal olaylara katılım hakkı ve rasyonellik olarak ortaya konmuştur. Aydınlanma düşünürü Locke, erkek çocukların ancak yetişkin akılcılığına ulaştıkları zaman vatandaş olabileceğini belirtir, fakat “kadınlar, akıldan yoksun sayıldıkları için, vatandaşlık rolüne layık görülmezler”. Doğal haklar geleneğinden gelen feminist kuramcılar, kadınların birer vatandaş olarak erkekler ile aynı temel haklara sahip birer “insan” olduklarını savunmuşlardır.

Yanıt Açıklaması: Kritik çoğunluk kavramına göre, kadınların siyasette nitelikli temsilinden söz edebilmek için, yani siyasette fark yaratabilmeleri için bulundukları siyasal kurumlarda en az yüzde 30 oranında temsil ediliyor olmaları gerekir. Kadınların siyasette en az yüzde 30 oranında temsil edilmesi, kritik çoğunluk eşiği olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Bütünsel ve birleşik kadınlık konumunun ötesine geçen, çoğulcu varlığının sorunsallaştırılmasında, bilginin ne olduğu, bilme biçiminin, metodolojinin ne olması gerektiği ile başlayan eleştiri, özne anlayışının anlamlandırılmasının gerekliliğini ve nasıl sorgulanacağı meselesini gündeme getirmiştir. Kadınlık konumunun çoğulcu yapısının bir öze, rasyonelliğe indirgenmesinin mümkün olamayacağı ve soyutlanarak  evrenselleştirilemeyeceği kabullenilmiştir. Bu kapsamda, feminist düşünce, rasyonalitenin tamamen reddedilmesi yerine, bu eleştiriler ışığında sorgulanmasında, kadınların aktif eyleyiciliğe sahip özgür kişiler olarak, baskı ve hegemonyaya nasıl karşı çıkabileceklerini ve özgürleşme mücadelesini nasıl daha etkin bir şekilde yapılabileceklerini göstermeye çalışmıştır. Bu yaklaşıma bağlı olarak, bilen öznenin ürettiği bilginin geçerliliği sorgulanmıştır. Özellikle bilenin toplumsal ilişkilerin nesneleştirilmesinin ötesinde, kendi öznelliğini bilgi üretim sürecine dâhil etmeme zorunluluğunun, toplanan bilginin nesnelliğine değil, yanlılığına neden olduğu güçlü bir şekilde eleştirilmiştir. Aynı zamanda, süregelen baskıya dayalı ve toplumsal gücün önemli bir unsuru olan erkek egemenliğinin önemli bir göstergesi olan ataerkil ilişkilerin kuramsal bir içerikte ve zeminde sorunsallaştırılmış; ataerkilliğin bilgi üretim sürecindeki etkin rolünü dışlayan bir geleneksel (klasik, Ortodoks) modernist yaklaşımın yetersizliği, gerçeklik sorgusunda ciddi bir eksiklik olarak görülmüştür. Bu temelde üretilen bilginin, geçerliliği ve güvenirliliği ortadan kaldıracağı eleştirisi gündeme gelmiş ve oluşturulan bilginin ahlaki ve siyasi sonuçlarının, bütünsel özne kabulü nedeniyle aktif eyleciliğini yansıtmakta ciddi eksiklikler doğuracağı düşüncesi, feminist eleştiride önemli bir zemin oluşturmuştur. Bu hâli ile Ortodoks feminist düşünceye dayalı bilginin bilimselliği, rasyonaliteye dayalı bilginin yanlılığı, bilginin geçerliliğini ve güvenirliliğini sağlamada yetersiz kalması söz konusu olacaktır. Farklı bilgi üretim formlarının sunduğu alternatif eleştirel düşünceleri içselleştiremeyen bu yaklaşımın, kadın kategorisi dışında kalan diğer toplumsal kurumlar ile olan ilişkisinde özcülüğün ötesine geçemediği, yani toplumsal ilişkilerin sınıfsal anlatılara bağlı olarak ele alınmasına köklü eleştiriler getiremediği düşüncesi ciddi bir eleştiri zemini oluşturmuştur.

Yanıt Açıklaması: Kadınların eşit siyasal katılımını düzenleyen en güncel sözleşme, BM tarafından 1979 yılında kabul edilen, kadınlara karşı ayrımcılığı tanımlayan ve buna yönelik politika oluşturulması yönünde bağlayıcı hükümler getiren Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi, CEDAW’dır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal cinsiyet yanlılığı. Cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Feminist kuramsal çalışmaların asıl amacı, sosyolojinin bilgi boşluklarını doldurmak, cinsiyet ilişkilerini var olan kuram ve araştırmalarına eklemek değil, sosyolojik bakış açısını değiştirmek ve dönüştürmektir.

Yanıt Açıklaması: Partner şiddeti, kadınlar için eş/nişanlı/sevgili/erkek arkadaşa karşılık gelmektedir. Yakın ilişkilerin sona ermesinin ardından, şiddetin devam etme olasılığı yüksektir. Bu nedenle eski eş/sevgili/nişanlı/erkek arkadaş da şiddet uygulayanlar içinde önemli yer tutmaktadır.

Yanıt Açıklaması: A, B, C ve E seçenekleri feminist düşünürlerin önermeleri arasında yer alır ancak D seçeneğinde verilen “kadının toplumsal konumunun incelenmesi için sadece cinsiyet boyutundan olaya bakılması değil, sosyolojik açıdan da incelenmesi istenmiştir.” şeklindeki ifade söz konusu önermelerden biri değildir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Marksist feminizme göre kadının ezilmişliğinin kaynağı, kapitalist üretim tarzıdır.

Yanıt Açıklaması: Bireysel erkek denetiminin haricinde din ve siyaset gibi erkek egemen kurumlar aracılığıyla kadınların doğurganlığı üzerinde kontrol sahibi olma "kurumsallaştırılmış denetim" olarak adlandırılır.