Kent Sosyolojisi

Yanıt Açıklaması: Kentsel ikililiğin bir göstergesi olan gecekondular ve enformal sektör sonucunda bir tarafta altyapısız, sosyal donatısız, gecekondular, diğer tarafta imarlı alanlarda, görece yeterli altyapı ve sosyal donatılarıyla imarlı yerleşim alanları vardır. Bu karşıtlık benzer biçimde emek piyasalarında da kendini göstermekte, büyük kentler açık bir ikililiğin yarattığı gerilim ve çelişkiyi her gün biraz daha derinden hissetmektedir. Merkezi yönetim gibi, yerel yönetimler de 1950’li yıllar boyunca bu süreci ya izlemekle yetindiler. Müdahale ettiklerindeyse, müdahaleleri kentin yerleşik kesimi lehine ve göçmen nüfusu aleyhineydi. Gecekondu yıkımları, enformel sektöre yönelik yasaklama ve sınırlamalar 1950 ve 1960’lı yılların yaygın uygulamalarıydı.

Yanıt Açıklaması: "Serüven hevesi" yoksulluk kültürünün "Bireysel Özellikler" grubunda yer almaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Küreselleşme sermaye, meta ve enformasyon akışının yerel, ulusal ve bölgesel meka^nsal sınırların ötesine geçerek, dünya düzeyinde işlemesini ifade etmektedir. Küresel kent kavramının uzun tarihi bir geçmişe sahip olmasına rağmen, kent çalışmalarında esas kavram olarak dikkate alınması 1980’lerin başında sürekli krizleri teşvik eden küresel kapitalizmin yeniden yapılanmasını anlama ve yorumlama girişimlerinin bulunduğu bağlamda gerçekleşmiştir.

Yanıt Açıklaması: Çift hane sistemi, Osmanlı mali ve iktisadi sistemi uyarınca bir köylü ailesinin bir çift öküzle işleyerek geçimini sağlayabileceği büyüklükteki toprak üzerindeki tasarruf hakkını gösterir bir sistemdir. Söz konusu tasarruf hakkı karşılığında köylü aileleri devlete vermekle yükümlü oldukları vergileri ödedikleri müddetçe toprağı babadan oğula geçer biçimde işlemeye devam etmekteydiler. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İbadet ve barınma yerinin ötesinde üçüncü bir işlev olarak tekkeler, şehirlerin sanat merkezleridir. Ayrıca tekkeler, şeyhin ve ailesinin haremliği, dervişlerin selamlığı, yeme içme için taamlık ve ibadet-zikr için çilehane, semahane, pişkadem ve dedegan, türbeler ve hazire/mezarlık gibi kısımlardan oluşmaktaydı. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yönetişim kavramı ile çoklu aktörlerin rol aldığı ve hiyerarşilerin yerine karşılıklı etkileşimin belirlediği bir yönetim süreci kastedilmektedir. Aşağıda daha ayrıntılı olarak göreceğimiz gibi, yönetişim merkezle yerel arasında da bir hiyerarşi varsaymamaktadır. Bu nedenle, yerel düzeyde de benzer bir yönetişim modeli önerilmekte, yerel siyasetin de giderek çoklu aktör modeline kayması önerilmektedir.

Yanıt Açıklaması: 1980-2000 dönemi, küçük meta üreticiliğine olan devlet desteğinin azaltıldığı ve küçük üreticilerin çeşitli direnç mekanizmalarını devreye sokmak zorunda kaldığı dönem olarak tanımlanabilir. 1974 yılında ortaya çıkan Dünya Petrol Krizinin olumsuz ekonomik etkileri Türkiye ekonomisindeki siyasi istikrarsızlığın kaynaklık ettiği bozulmalarla birleşince 24 Ocak 1980’de Türkiye ekonomi tarihindeki en radikal sayılabilecek istikrar tedbirleri yürürlüğe konmuştur. Tedbirlerin tarım sektörü açısından en belirgin özelliği bir önceki dönem için açıklanan devlet desteğinin önemli düzeylerde azaltılarak küçük meta üreticilerinin alışık olmadıkları biçimde üretim koşullarının önemli ölçülerde piyasa koşulları tarafından belirlendiği bir sürece dahil edilmeleri olmuştur. Bu bağlamda tarımsal kredilerin kapsamı daraltılmış, kredi faizleri yükseltilmiş, destekleme kapsamındaki ürün sayısı azaltılırken destekleme alım fiyatları kademeli olarak düşürülmüştür. Politika değişikliklerinin beklenilen etkisi iç ticaret hadlerinin tarım kesimi aleyhine dönmesi biçiminde gerçekleştiğinden 1990'lı yıllara gelindiğinde tarımsal üretici kategorilerinin reel gelirlerinde aşınma ile birlikte tarım dışı kesimlere kaynak aktarımı gerçekleştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Erken Cumhuriyet Dönemi’nde yabancı şirketlerin elindeki hatlar devletleştirilmiş, bununla birlikte devlet tarafından yeni demiryolu hatları inşa edilmiş ve demiryolu ağının merkezi olarak Ankara seçilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Londra ve New York’u karşılaştırmalı olarak incelemiştir. 1980’lerde bu kentlerin şehir merkezlerinin yeniden gelişimini sağlamak ve onların küresel finans merkezleri olma özelliğini sağlamlaştırmak için devlet tarafından sübvanse edilen büyük-projeler oluşturulmuştur. Londra’da King’s Cross ve Docklands projelerini gerçekleştirmek için tamamıyla yani bir yarı-hükümet’e benzeyen birimler kurulmuştur. Ney York şehrinde Battery Park Kenti’nin kurulması ve 42. caddenin ve Times Square’in yenileştirilmesi hükümet finans destekli özel şirketler tarafından gerçekleştirilmiştir (Brenner ve Keil, 2006:137).

Yanıt Açıklaması: Dünya/küresel kent meselesi Türkiye’de 1990’lı yıllardan sonra tartışılmaya başlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Hukuk ve kanunun şehir hayatındaki birinci işlevi düzeni sağlamak olsa da kanunun oluşum süreci de şehir hayatı için başlı başına önemlidir. Şehirdeki örf, adet, kabul ve retlerden oluşan kamusal eylem ve söylemlerin bir kanunun oluşmasındaki zemin olduğu düşünülürse  o zaman zor/mecburiyet ifade eden devlet destekli bir kanunun oluşmasına kadarki süreçte yapılacak tespitler bizlere fetih öncesi ve fetih sonrası şehir hayatı ve bunun süreklilik unsurları hususunda fikirler verecektir. Ayrıca hukuk ve kanunlar oluştuktan sonra da mahremiyet, mülkiyet, aile, ceza ve muâmelât ile ilgili şehir için öngörülen düzenin sosyal boyutları ve bunun değişimini takip etmek mümkün olabilecektir. Bu sebeple Osmanlılar ilk kanunnamelerden sonra mükerrer kanunlar yapmışlar ve böylece hem şehrin tarihsel bağlamlarını hem de dönemin hukukî uygulamalarını dikkate alarak güncellemelere gitmişlerdir. Osmanlı şehirlerindeki düzeni sağlayıcı hukuki altyapı bu şekilde canlı ve güncel tutulmuştur. Şenlendirme Şehirlerin imarı, ihyası, âbat edilmesi, nüfuslandırılması, huzur ve güvenliğinin temini ve iaşesinin (gıda) temini gibi şehircilik ve şehirleşme faaliyetlerine denir.

Yanıt Açıklaması: Tahrir defterleri bizlere o şehrin nüfus yapısı (hane sayısı, etnik-dini durum, cinsiyet gibi), topografik/yerleşim durumu (mahalle-köy sayıları ve büyüklükleri, mimari eserler), sosyal yapısı (kişilerin unvanları-sıfatları), iktisadi durumu (toprak tasarruf türleri, vergi çeşit ve miktarları, ürün/ üretim çeşit ve miktarları, meslekler, servet dağılımı) gibi konular hakkında bilgiler verir.

Yanıt Açıklaması: Yeni kentsel yoksulluk, sosyal yardım harcamalarının kısıldığı, istihdamın düzensiz olduğu, taşeronlaşmanın arttığı, çalışma koşullarının denetimsiz hale geldiği, işçilerin sendikalaşma oranının düştüğü ve taşeron düzenlemelerle kayıtdışı sektörden büyük şirketlere değer transferinin gerçekleştiği bir süreci anlatır. Bu nedenle, 1980 sonrası kullanılan yeni kent yoksulları kavramı çalışan yoksulları içermektedir.

Yanıt Açıklaması: Gecekondu, yaşlıların çocuklar ve gençler üzerinde, erkeklerin kadınlar üzerinde sıkı bir toplumsal denetim uyguladığı çevredir. Bireyin hareket serbestliği ve davranış özgürlüğü önemli ölçüde sınırlanır. Baskıyı en yoğun olarak yaşayan kesim, kadınlar, genç kızlar ve yeni gelinlerdir. Bazı akrabalar, hemşehriler, yaşlı kadın ve erkekler namus konusunda doğrudan sorumluymuş gibi hareket ederler. Kişinin göz hapsinde tutulması, çeşitli yollardan uyarılmasının yanı sıra, dedikodu ile toplumsal baskının kişiye yöneltilmesi ve onun üzerinde odaklaştırılması sağlanır. Bunun bir adım ötesi, baskının örgütlenmesi ve fiziki eyleme geçmesidir. Mahalleli gençler mahalle namusunu korumak için kadınlara yaklaşan yabancıları sürekli gözetleyerek, gerektiğinde güç kullanarak yabancının ve kadının üzerine gidebilirler. Gençlerin bu tür davranışları yaşlılar ve çalışan erkekler tarafından destek görmektedir.

Yanıt Açıklaması: Birçok sömürge şehrinde, sömürge öncesi kurulu olan yerleşim alanları ve yapılı çevre kendi haline terkedilip sömürgeci devletlerce yeni ikamet alanları ve ithal mimari tarzlar oluşturulmuştur. Sonuçta da eski Rabat, yeni Rabat; eski Kahire yeni Kahire ya da Yeni Delhi ve Kalküta gibi yepyeni şehirler ortaya çıkmış ve bir anlamda yerel, geleneksel unsurlar yok olmaya terkedilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Küresel kent bağlanırlığına göre ilk 50 kent içinde 22 Avrupa kenti bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 19. yy.da bugünkü belediye anlayışının ilk örneği İngiltere’de 1835 yılında bir yasayla kurulduğunda, seçme ve seçilme hakkı sadece mal sahipleriyle sınırlanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Kentlilik veya bir yaşam biçimi olarak kentlileşme Wirth’ün açıklamak istediği bağımlı değişkendir. Nüfusun büyüklüğü, nüfusun yoğunluğu ve nüfusun çeşitliliği bir yaşam biçimi olarak kentleşmeyi anlamak için kullandığı bağımsız değişkenlerdir.

Yanıt Açıklaması: Çevredeki fabrikalarda iş bulabilenlere, sonradan göçenlerin de katılması ile nüfusu hızla artarak 50 bini bulan Zeytinburnu, 1953 yılında bucak oldu.1954’den sonra Yugoslav göçmenlerin gelip gecekondu tipi konut yapması, Karadenizlilerin ve Sulukule’nin istimlâkinden sonra Çingenelerin de yerleşmesi ile bölge 1948’e bucak, 1963’te Gaziosmanpaşa adı ile ilçe oldu. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Bazı akademisyenler, mesela Lefebvre, Castells ve Harvey, kenti Marksist bakış açısından incelemeye başlamış, modern kentleşme süreçlerinin kapitalist sistemle ilişkili olduğunu savunmuş ve kentlerin bu kapitalist özelliğini analiz etmeye başlamışlardır.