Sosyolojide Yakın Dönem Gelişmeler

Yanıt Açıklaması: Aydınlanma Çağı’nın ve modernist düşüncelerin ortaya çıkıp geliştiği 18. yüzyıl ve 19. yüzyıl Avrupa’sında hâkim bakış açılarından biri her insanın “akıl yürütme” ile “kendi kendini yönetme” becerisine sahip olabileceği ve bunların doğa yasasına dayanan evrensel birer insan özelliği olduğu varsayımıydı. Böylesi bir bakış açısının, kolonyalizmin köleleştirme gibi uygulamalarına karşı eleştirel bir pozisyon alması ve dolayısıyla kolonilerde yaşayan yerli ulusların “medeniyetten ve akıldan yoksun” olduklarını iddia ederek kolonyalist politikaları meşrulaştıran idari yapılara karşı olması ve karşı durması nihayetinde kaçınılmazdı.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal evrim; *dil (ya da sembolik temsil), *araçsal eylem (emek ile ilişkili) ve *iletişimsel eylem (etkileşimle ilişkili) olmak üzere, tüm somut eylem biçimlerinin analitik özelliklerini oluşturan üç boyutlu karmaşık bir süreç olarak çözümlenir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap C dir. Sömürgeciliği, egemen toplumun dar ekonomik ihtiyaçlarına hizmet eden ve sermayenin “ilkel birikimine” olanak sağlayan ekonomik bir olgu olarak eleştirmiş ve sömürgeciliğin dünya çapında kapitalizmin yayılmasını daha da kolaylaştırdığını savunan düşünür Karl Marx'dır.

Yanıt Açıklaması: Harvey, Charles Jencks’in postmodern ve geç modern arasında yaptığı ayrımı önemli görmektedir. Postmodernizm aslında, “gelenekle yakın geçmişin eklektik bir karışımı” olarak ortaya çıkmaktadır. Bu anlamda postmodernizm, modernizmin devamı olmanın yanı sıra, modernizmi aşan bir durum sergilemektedir: “Postmodernizm kapsamında yapılmış en iyi çalışmalar, çoğunlukla çifte kodlu ve alaycı bir özellik taşır; birbiriyle çelişen ve süreksizlik gösteren çok sayıda gelenekten yararlanır; çoğulculuğu sağlayan da en başta bu çeşitliliktir.” Diğer taraftan geç modernizm ise, toplumsal ideoloji açısından değerlendirildiğinde, hem pragmatik, hem de teknokratik bir hâl almaktadır ve kuru ya da klişeleşmiş bir dili yeniden canlandırma amacını taşıyan 1960’lı yıllardan itibaren, “modernizmin stilistik düşünce ve değerlerini uç noktalara götürmektedir.”

Yanıt Açıklaması: Diğer iki bilgi sisteminden farklı olarak eleştirel bilgi, temel olarak ezilenlerin özgürlüğü/kurtuluşu ile ilgilidir ve tahakküm (domination) olarak tanımlanabilecek bir eylem ya da deneyim alanı ile ilişkilidir (Habermas, 1968: 375-76; Scott, 1995: 232).

Yanıt Açıklaması: Hiyerarşi, Semantik, Paradigma ve Simgecilik modernizmin özelliklerinden olmakla birlikte , Parafizik postmodernizme ait bir özelliktir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap A dır. Kolonyalizm tarihinde merkezî bir öneme sahip olan modern sömürgecilik ve kölelik 16.yüzyılda ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Çalışanların sadece iş yaşamlarını değil aynı zamanda günlük yaşam pratiklerini de değiştiren esnek çalışma koşulları Sennett’e göre bireyin kişilik yapısı üzerinde birtakım olumsuz sonuçlara, kısaca “karakter aşınması”na neden olmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Sennett' e göre esneklik olgusunun üretim ve yönetim sürecine yerleşmesi çalışanların hem bireysel olarak karakterlerini hem de sosyal ilişkilerini değiştirmiştir. Sennett’a göre esneklik insanları özgür kılacak yeni koşullar yerine iktidarın ve kontrolün yeni biçimlerini üretmiştir. Esneklik, insanların çalıştıkları yerlerde gelecekleriyle ilgili planlar yapmalarını, bir tarih oluşturmalarını zorlaştırmaktadır. Esneklik nedeniyle insanların amaçları parçalanmakta ve yönlerini kaybetmektedir. Yeni çalışma sisteminin ve yönetim anlayışının “yenilik”, “özgürlük”, ve “serbesti” gibi prensipleri çalışanların gündelik yaşamlarını eskisine oranla daha fazla kontrol eder hale gelmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Modernizmin; fabrika sistemi, makinelerle üretim, kentleşme, yeni ulaştırma ve haberleşme sistemleri, kitlelere yönelik piyasa ve reklamcılığın ortaya çıkması gibi üretim, dolaşım ve tüketim alanlarında yeni koşulların yaratılmasında öncü bir rol oynadığı kabul edilmektedir. Harvey’e göre, aslında modernizm, bu koşulların yaratılmasında öncü rolü oynamaktan daha çok bu koşullara bir cevap niteliği taşımaktadır. Modernizmin, daha sonra aldığı biçimin bu hızlı değişimlerin içselleştirilmesi, düşünme ve kodlaştırma konularında küçümsenmeyecek derecede bir etkiye sahip olduğunu belirten Harvey, aynı zamanda bu değişiklikleri değişikliğe uğratma ya da destekleme yönünde düşünceler ortaya koyduğunu da vurgulamaktadır. Esnek birikim, Fordizm’in katı özellikleriyle çatışma ilişkisi içinde belirlenmektedir. Bu birikim rejimi, “emek süreçleri, işgücü piyasaları, ürünler ve tüketim kalıpları” bakımından esnek bir biçime yaslanmaktadır. Temel özelliklerinden biri “yepyeni üretim sektörlerinin, finans hizmetlerinde yepyeni yöntemlerin, yeni piyasaların ortaya çıkması ve hepsinden önemlisi, ticari, teknolojik ve örgütsel yeniliklerin temposunun büyük ölçüde hızlanmış olmasıdır. Esnek birikim, işgücü piyasasında, ürünlerde, tüketim modellerinde hızlı değişimi, daha hızlı teknolojik değişimi, hizmet sektöründe istihdam artışını, sendikanın gücünün azalışını, yüksek işsizlik ve işverenlerinin her değişikliğine uyacak kadar yeterli derecede esneklik beklenen işçilerin güvenliğinin azalmasını içermektedir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap A dır. Vekâlet kolonyalizmi hâkim kolonyal güç tarafından desteklenen bir grubun başka bir grubun bölgesinde kurduğu yerleşimi ve bu yerleşim vasıtasıyla gerçekleştirdiği sömürü ifade edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: 1945 yılından sonra kapitalizm kendi yeniden üretiminin temel koşullarını sağlamak amacıyla politik, kurumsal ve toplumsal düzenlemelere ulusal devletler çerçevesinde bir çözüm bulmuştur. Devlet yetkilerinin doğru biçimlendirilmesi ve kullanılması, Fordizmin bütünüyle “olgunlaşmış ve özgül bir birikim rejimi” olarak ortaya çıkmasını sağlamış ve Fordizm, bu niteliğiyle, 1973 yılına kadar uzun bir canlılık döneminin temelini oluşturmuştur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Harvey’e (1993: 55) göre, disiplinler arası fikir alış verişleri ve karşılıklı etkileşim olmasına rağmen mimari, felsefe, sosyoloji, coğrafya, antropoloji gibi farklı disiplinler, postmodernizmi kendi değişkenlerini kullanarak tanımlamaktadır. Buna karşın bazı ortak yönleri sıralamanın mümkün olduğunu belirten Harvey’e (1997) göre bu ortak yönler: • Teoriler, meta-anlatılar, evrensel üsluplar gibi genel geçerlilik iddiası taşıyan önermelerin reddedilmesi, • Dil oyunlarında, ilgi kaynaklarında ya da bilim insanları topluluklarında çoğulculuğun ve parçalanmanın kabul edilmesi, • Farklılığın ya da başkalığın ve çeşitliliğin vurgulanması, • Her şeyin geçici olduğunun ruhsuzca ve alaycı bir şekilde kabul edilmesidir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B dir. Franklin Giddens Filipinler’deki ve başka yerlerdeki ABD sömürge yönetimini savunmuştur.

Yanıt Açıklaması: “hız kapitalizmi”nin büyümesi, görselleşen medyanın giderek hızlanması ve parçalanması, insanların karmaşık kitapları başından sonuna kadar okuyacak denli yoğunlaşmalarını ve tahammül göstermelerini her geçen gün daha da olanaksız hâle getirmektedir (Urry, 1999: 38-39). Harvey bu gelişmeleri, “zaman-mekân sıkışması” (time and space compression) nitelemesiyle kavramsal bir çerçeveye yerleştirmektedir. Böylece “zaman ve mekân sıkışması” fikri, Harvey’in geliştirdiği yaklaşımın merkezine oturmaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Frankfurt Okulu’nun en önemli ikinci kuşak temsilcilerinden biri olarak kabul edilir.

Yanıt Açıklaması: Jürgen Habermas’ın kavramsallaştırması olan “modernite projesi” doğrultusunda açıklamaktadır. 18. yüzyılda beliren bu proje, Aydınlanma düşünürlerinin “nesnel bilimi, evrensel ahlak ile hukuku ve kendi ayakları üzerinde duran sanatı, kendi iç mantıkları temelinde geliştirme” yönünde gösterdikleri olağanüstü bir düşünsel çabayı ifade etmektedir. Bu bağlamda, çok sayıda bireyin, özgür ve yaratıcı bir şekilde çalışmalarıyla katkı sağladıkları bir bilgi birikiminin, “insanlığın özgürleşmesi ve günlük yaşamın zenginleşmesi” yönünde kullanılması amaçlanmaktadır. Aydınlanma düşüncesi temelinde gelişen modernite projesi; Doğa üzerinde bilimsel hâkimiyet, kaynakların kıtlığından, yoksulluktan ve doğal afetin rastgele darbelerinden kurtuluşu vaat ediyordu. Rasyonel toplumsal örgütlenme biçimlerinin ve rasyonel düşünce tarzlarının gelişmesi, efsanenin, dinin, boş inancın akıl dışılığından, iktidarın keyfi kullanımından ve kendi insan doğamızın karanlık yanından kurtuluşu vadediyordu. Ancak bu tür bir proje aracılığıyla, bütün insanlığın evrensel, sonsuz ve değişmez nitelikleri ortaya çıkabilirdi. Harvey’e göre, disiplinler arası fikir alış verişleri ve karşılıklı etkileşim olmasına rağmen mimari, felsefe, sosyoloji, coğrafya, antropoloji gibi farklı disiplinler, postmodernizmi kendi değişkenlerini kullanarak tanımlamaktadır. Buna karşın bazı ortak yönleri sıralamanın mümkün olduğunu belirten Harvey’e göre bu ortak yönler: • Teoriler, meta-anlatılar, evrensel üsluplar gibi genel geçerlilik iddiası taşıyan önermelerin reddedilmesi, • Dil oyunlarında, ilgi kaynaklarında ya da bilim insanları topluluklarında çoğulculuğun ve parçalanmanın kabul edilmesi, • Farklılığın ya da başkalığın ve çeşitliliğin vurgulanması, • Her şeyin geçici olduğunun ruhsuzca ve alaycı bir şekilde kabul edilmesidir. Harvey, postmodernist düşüncenin temel özelliklerinin parçalanma, belirlenemezlik ve bütün evrensel ya da bütüncül (totalizing) söylemlere karşı duyulan derin bir güvensizlik olduğunu belirtmektedir. Bu anlayış içerisinde yaygın ve derin değişimi ifade edenlerin ortak yönü “meta-anlatılar”ı reddetmeleridir.

Yanıt Açıklaması: Sennett, kent tasarımının toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini inceledigi Gözün Vicdanı adlı eserinde, modern kültürün “iç” ve “dış” arasında bir ayrımdan kaygı olduğunu belirtir.

Yanıt Açıklaması: Bağımlılık Kuramı