Çağdaş Sosyoloji Kuramları

Yanıt Açıklaması: Yakınlaşma teorisine göre toplumsal organizasyonların teknik ve ekonomik zorunlulukları toplumsal yapının biçimlenmesinde siyasal ideolojilerden çok daha etkilidir. Bu nedenle kapitalist ve sosyalist toplumlar giderek daha çok birbirlerine benzemektedirler (Mann, 1983, s. 22). Hiç kimse Sovyetler Birliği’ndeki teknolojinin (kimya ve fiziğin) kapitalist dünyadakinden farklı olduğunu iddia edemez (Bell, 1967a, s. xi). “Her ikisi de ileri sanayi toplumlarının birer örneğini, üretim güçlerinin önemli ölçüde yüksek düzeyde olduğu toplum modelinin birer uygulanış biçimini ifade etmektedirler” (Vergin, 2010, s. 140).

Yanıt Açıklaması: Sosyolojide varolan bir eğilimi/yaklaşımı temsil eden bu tarz t oplumsal önkestirim (social forecasting) olarak adlandırılmaktadır. Toplumsal önkestirim, klasik sosyoloji perspektifinin bir parçası olan, makro kuramsal perspektif ile günümüz koşullarını dile getiren, yenilenmiş “uygun” ve “kullanışlı” bir sosyoloji ilgisini harmanlar

Yanıt Açıklaması: Sanayi sonrası toplum kavramı ilk olarak 1914’te Coomaraswamy ve Petty’nin Endüstri Ötesi Denemeleri (Essays in Post Industrialism) makalelerinde kullanılmıştır. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B şıkkıdır. Bauman, son zamanların moda kavramı olarak adlandırdığı küreselleşmede an­lamını bulan en önemli şeyin “şeylerin elimizden” kaçtığı hissi olduğu görüşünü savunur.

Yanıt Açıklaması: Touraine’e göre, sanayi sonrası toplumun en önemli özelliği bilgi teknolojisi kullanımının sağladığı denetim gücüdür. Bu güç kendisini elinde bulunduranlara kendi toplumlarını şekillendirme imkânı sağlar. Touraine, bu sebeple, programlanmış toplumdaki temel bölünmenin ve çatışmanın artık üretim araçlarının mülkiyeti ve denetiminden kaynaklanmadığını, aksine bilgiye erişme ve kullanma gücünden kaynaklandığını savunur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Daniel Bell’in sosyolojisinin temel amacı “teoriden çok toplumsal çözümlemeye” ağırlık vermesidir. Çağdaşları gibi Bell de büyük toplumsal sorunların çözümü için öngörülerde ve önerilerde bulunma eğiliminde olan bir sosyologdur. Sosyolojide varolan bir eğilimi/yaklaşımı temsil eden bu tarz toplumsal önkestirim (social forecasting) olarak adlandırılmaktadır. Toplumsal önkestirim, klasik sosyoloji perspektifi nin bir parçası olan, makro teorik perspektif ile günümüz koşullarını dile getiren, yenilenmiş “uygun” ve “kullanışlı” bir sosyoloji ilgisini harmanlar. Bell toplumsal olayların ve olguların tahmin edilmesiyle önkestirimi birbirinden ayırır. Ona göre tahmin olayların sonuçları ile ilgilenirken, toplumsal önkestirim tarihsel eğilimler dizgesinin olasılıklarının ana hatlarını çıkarmaya çalışır. Daniel Bell için sosyolojik teori, toplumsal yapı içindeki kalıpları (patterns) ve bu yapının söz konusu olduğu değişimleri tanımlamakla yükümlüdür. Teori, toplumsal eğilimleri önkestirebilecek kapasitede olmalıdır Daniel Bell her ne kadar “Sanayi Sonrası Toplumun Gelişi” kitabında sanayi toplumu sonrasında, toplumun biçimlenişi hakkında toplumsal olgulara dayalı bir çözümlemeyi toplumsal önkestirim çerçevesinde yapsa da, gelecekteki olaylar ve gelişmelerle ilgili çıkarımlarda bulunmayı amaçlayan fütürolojiye de kaydığı yönünde birtakım eleştiriler bulunmaktadır. Fütüroloji uzun vadeli, geniş ölçekli toplumsal ve ekonomik tahminde bulunma girişimi olarak tanımlanmaktadır. Sosyolojinin bu alanda belli bir dönem için fütürolojik yaklaşımları benimseyen isimleri olmuştur. Daniel Bell kimilerine göre fütürolojiye kaymıştır. Ancak yine de Bell sosyolojinin belli oranda geleceğe dönük çıkarımlarda bulunmasının sosyal bilimsel, olgusal temelleri olması gerektiğini ve geleceğe dönük dayanaksız çıkarımlardan ayrı değerlendirilmesi gerektiğini ileri sümektedir. Bu açıklamalardan da anlaşıldığı gibi tarihsel eğilimler dizgesinin olasılıklarının ana hatlarını çıkarmaya çalışma ve belli oranda geleceğe dönük çıkarımlarda bulunma işlevini sosyal bilimsel, olgusal temellere dayandırarak gerçekleştirme Daniel Bell’e göre, toplumsal olgulara dayalı bir çözümlemeyi gerçekleştirmede toplumsal önkestirim çerçevesini oluşturmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap C’dir. Toplumsal olayları ve olguları tahmin etme ve sonuçlarıyla ilgilenme tahminin, uzun vadeli, geniş ölçekli toplumsal ve ekonomik tahminde bulunma ise fütürolojinin çerçevesini oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Ancak Bell bugün ideolojilerin bittiğini vurgular. Bunun üç nedeni vardır: 1) Sosyalist rejimlerin kendi halklarına karşı uyguladıkları şiddet içerikli baskılar, 2) Kapitalist pazarın en olumsuz etkilerinin iyileştirilmesi ve refah devletinin ortaya çıkışı, 3) İnsan doğasının mükemmel olduğunu vurgulayan romantik felsefelerin yerine insanlığın varoluşuna Stoacı yaklaşan yeni felsefelerin ortaya çıkışı

Yanıt Açıklaması: Touraine’nin tartışmalarında toplumsal aktör teriminin, “eylemleriyle kendi toplumunu şekillendirme ve tarih yapma iradesine sahip tarihsel Özne” anlamında özel bir anlamı da vardır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Kant'ın aydınlanmaya ilişkin düşüncesi aydınlanmanın insana kendi aklını kullanma cesareti vermesidir.

Yanıt Açıklaması: Bireylere ya da gruplara karşı keyfi uygulamalara yönelebilen bir siyasal yetki biçimine otoriteryenlik; Halkın bütünüyle ya da hemen nerdeyse bütünüyle devlet tarafından tahakküm altına alınmasına totaliteryenlik; Toplumsal çatışmaları ortadan kaldırmak veya baskılamak ya da milliyetçiliği beslemek amacıyla devletin emek örgütleri gibi büyük örgütleri denetimi altına almasına Korporatizm; Laissez-faire siyaseti devletin toplumsal hayat içindeki rolünün iç güvenlik, dış güvenlik ve adaletin sağlanmasıyla sınırlı tutulması ve iktisadi alanın bütünüyle serbest bırakılması görüşünü ifade etmek amacıyla kullanılan bir terimdir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Zygmunt Bauman'a göre, küreselleşme fikrinden çıkan en derin anlam; dünya meselelerinin belirsiz, kuralsız ve kendi başına buyruk doğasıdır; bir merkezin, bir kontrol masasının, bir yönetim kurulunun, bir idari büronun yokluğudur

Yanıt Açıklaması: Post-endüstriyel toplumda tarım ve sanayi sektörleri gerilemiş, bu alanda çalışanlar azalmış ve ticaret, finans, sigortacılık, emlak gibi hizmet sektöründeki mesleklerde çalışanlar artmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yahudi soykırımının arkasında yatan önemli nedenlerden biri olarak modernliği gören Bauman, Yahudi soykırımının tarihteki diğer soykırımlardan farklılığını aşağıdaki şekilde dile getirir: Holocaust, yeltenilmiş kitle kıyımlarından oluşan uzun bir dizinin ve bunlar arasında başarılmışların oluşturduğu, pek de kısa olmayan dizinin bir başka bölümüdür. Ama onun taşıdığı özelliklerden bazıları geçmişteki soykırımların hiç birinde yoktur. Özellikle dikkat edilmesi gereken, bu özelliklerdir. Bu özelliklerde belirgin bir modernlik kokusu vardır. Bunların varlığı modernliğin Holocaust’a, zayıflığı ve beceriksizliğiyle değil doğrudan katkıda bulunduğunu akla getirir. Bu, Holocaust’un ortaya çıkmasında ve bu suçun işlenmesinde modernliğin rolünün pasif değil aktif olduğunu düşündürür. Bu, Holocaust’un modern uygarlığın bir başarısızlığı olduğu kadar, bir ürünü olduğu izlenimini de verir. Holocaust, modern biçimde -akılcı, planlı, bilimsel bilgilerle ve uzmanlıkla yürütülen, ustaca yönetilip koordine edilen- yapılmış her şey gibi, sözde modernlik öncesi tüm benzerlerinin, kendisiyle karşılaştırıldığında ne denli ilkel, savurgan ve yetersiz olduklarını göstererek geride bırakmış ve rezil etmiştir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Bell post-endüstriyel toplumun özellikle toplumsal yapısı ile kültürü arasında gördüğü kopukluğu eleştirir. Buna göre, post-endüstriyel toplumun toplumsal yapısı ile kültürünü farklı ilkeler temellendirmektedir. Post-endüstriyel toplumun ekonomik meselelere odaklı toplumsal yapısında rasyonalite ve verimliliğe yönelik bir ilgi hâkimken kültürel alanda irrasyonel, kendini gerçekleştirme ve tatmin etme ilkeleri hâkimdir. Bell, böylesi bir kültürün verimliliğin ve rasyonalitenin egemen olduğu bir toplumsal yapıya aykırı düştüğünü savunur ve bu noktada irrasyonel ve hedonistik düşüncelerle ilişkilendirdiği post-modernizmi eleştirir.

Yanıt Açıklaması: Otoriteryenlik kavramı, bireylere ya da gruplara karşı keyfi uygulamalara yönelebilen bir siyasal yetki biçimine atıfta bulunur. Bu siyasal biçim içinde gücü elinde bulunduranlar seçmenlere karşı sorumlu değildirler ve kamu siyasalarının ve uygulamalarının aldığı şekil toplumsal rızaya dayanmaz.

Yanıt Açıklaması: Bauman'a göre modern koşullarda yaratılan bireyler uyarıcılara tekrarlanan ve öngörülebilen biçimde tepki veren ve eş güdümlü baskıya tabi tutulduğunda monoton davranabilen aktörlerdi. Ancak doğallıktan ve spontanlıktan uzak disiplinli aktörlerdi. Bu nedenle doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Alain Touraine'in, çağdaş sosyoloji kuramlarına yapmış olduğu katkının özü, geç modernliğin koşulları altında demokrasi, özne ve toplumsal hareketler arasında kurduğu kuramsal ilişkiler yanında bu ilişkilerin geliştirilmesi için önermiş olduğu ve genel olarak “eylemci” veya “müdahaleci” sosyoloji olarak bilinen araştırma pratiğidir.

Yanıt Açıklaması: Touraine’e göre, modernlik iki aşamadan geçmiş olup bugün onun üçüncü aşaması içinde bulunmaktayız. Rönesans’tan Fransız Devrimi ve büyük ölçekli sanayileşmeye kadar olan dönem erken ya da klasik modernlik aşamasını, sanayi devriminden 1970’lere kadar olan dönem orta modernlik aşamasını, 1970’lerden sonraki dönem ise geç modernlik aşamasını temsil eder. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Bell,  herhangi bir karşılık beklemeden teorik bilginin araştırıldığı, test edildiği,kodlandığı mekân olarak üniversiteyi, sanayi sonrası toplumun en temel kurumu olarak belirtmektedir. Bell’in öngörüsüne göre nasıl ki sanayi toplumunda ticari işletmeler en önemli kurumlarsa, önümüzdeki yüzyıl içinde üniversiteler teknolojik yeniliklerin ve bilginin yeni kaynakları olarak sanayi sonrası toplumun merkezi kurumları olacaktır.

Yanıt Açıklaması: Kolektivizm terimi en yaygın kullanımıyla, üretim ve dağıtım araçlarının komünal (ortak) ya da devlet mülkiyetinde olmasını teşvik eden siyasal ya da sosyo-ekonomik kuram ve uygulamaları anlatır.