Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: White’a göre sosyal sistemleri açıklamadaki en önemli unsur teknolojidir.

Yanıt Açıklaması: Comte sosyal statikte toplumsal dayanışmayla ve işbölümünün dayanışma üzerindeki etkisiyle ilgilenir. “İşlevlerin giderek uzmanlaştığı bir dünyada genel konsensüs toplumsal bütünleşmenin temelini nasıl oluşturabilir? İnsanlar meslekî uzmanlık temelinde farklılaşır ve uzmanlaşırlarken düşünceler, inançlar ve değerlerde uzlaşma nasıl sürdürülebilir?” sorularının cevaplarını arar. Sosyolojinin iki ana bölümünden biri olan ‘sosyal statik’ toplumsal kuruluşları durağan hâlleri içinde niteler yani toplumdaki düzeni, değişmezliği, eşzamanlı olarak meydana gelen olayları inceler. Özetle, sosyal statik toplumsal yapının ve onun unsurları ile ilişkilerinin araştırılmasıdır. Toplumsal dinamik ise evrimci bir insan ilerlemesi anlayışına bağlıdır; ilerleme, değişme ve evrimi konu alır.

Yanıt Açıklaması: Toynbee, döngüsel tarih anlayışını savunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal yapıdaki büyük değişime örnek olarak tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş verilebilir. Zira bu tür değişimler toplumdaki ekonomik, sosyal, nüfussal bir çok faktörü de etkileyen değişimlerdir.

Yanıt Açıklaması: Toplumların değişimi temelde tekniğin gelişimine bağlı olarak ortaya çıkan dalgalarla açıklanabileceğini savunan ve bilgi temelli bir iktisadi biçimi ortaya çıkaran enformasyon devriminin üçüncü dalga olduğunu dile getiren kuramcı Toffler'dır.

Yanıt Açıklaması: Toynbee’ye göre medeniyetlerin yaşam döngülerinde geçirdikleri süreçler birbirine benzemektedir. Buna göre bir medeniyet dört temel aşamadan geçerek ömrünü tamamlar: Bunlardan birincisi bir medeniyetin fizikî çevresi üzerinde hâkimiyet kurduğu gelişme çağı dır. Bu aşamadan sonra sel, kıtlık, istilâ gibi harici etkenler neticesinde değil de toplumların kendi dahili süreçlerinde kendilerini güçsüzleştiren bazı durumların neticesinde ortaya çıkan kargaşa zamanı gelmektedir. Bir medeniyetin üçüncü aşamasını ise evrensel devlet süreci teşkil eder. Bu aşamada medeniyet artık zirvesine erişmiş, yükselmesini tamamlamıştır.  Bu devrede artık medeniyetin muhafazakâr bir mahiyet kazanması söz konusu olur. Nihai olarak da aslında bu muhafazakarlık sebebiyle bir parçalanma devresi medeniyete musallat olur.

Yanıt Açıklaması: Weber sosyal sınıfların, yani üretim araçlarının mülkiyetine dayalı ilişkilerin önemini yadsımasa da sınıflar aynı tipten insanları içerirken gerçek, somut gruplaşmaların, etkileşimlerin iktisadi sınıfsal tabakalaşmanın karşıtı olan statü grupları etrafında şekillendiğini düşünür. Başka deyişle, sınıflar katı iktisadi faktörlere dayanırken (benzer piyasa konumları nedeniyle benzer çıkarlara sahip gruplaşmalarken), statü gruplarının kültürel alanda yer aldıkları varsayılır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Marx'ın tarih anlayışı bakımından, tarihin sadece fikirler tarihi olduğu söylenemez, tarih ekonomik ve siyasal varlıkların tarihidir aynı zamanda

Yanıt Açıklaması: Hegel yapısalcı düşüncenin kurucu aktörleri arasında kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Bir değişimin barışçıl olması aynı zamanda yavaş ve aşamalı bir biçimde doğal etkenler dâhilinde kendiliğinden gerçekleşmesi ve şiddetli olması da hızlı, ani ve yapay etkenlere dayalı olması anlamına gelmektedir. Barışçıl değişimler rızaya dayalı iken, şiddetli değişimler genellikle zora dayalıdır. Şiddetli değişimler toplumun yapısını derinden sarsarak değiştirmesinin yanı sıra değerleri, duyguları, düşünceleri ve kurumları da hızlı bir biçimde değiştirir. Böylece şiddetli değişimler toplumsal ilişkileri kökünden sarsarak yeniden tanımlamaktadır. Barışçıl değişimlerde ise tüm bu değişimler daha uzun bir zaman diliminde daha az hissedilerek gerçekleşmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Son evre pozitif evredir. Toplumsal evrimin sonucu olan bu evrede, insan zihni iyi düzenlenmiş bir akıl yürütme sayesinde metafizik olan her şeyi reddeder. Dolayısıyla, teolojik ve metafizik evrelerden geçen toplumlar pozitif evreye ulaşırlar. Pozitif evrede insan bir akıl yürütme ve gözlem bileşimini kullanır. Pozitif bilim akıl yürütme, gözlem, deney ve öngörülerle yasalar inşa eder. Pozitif felsefe gözlenebilir olgular ve onlar arasındaki ilişkiler dışında hiçbir bilgiye sahip olamayacağımız inancına dayanır. Bütün toplumlar bilginin birikmesi sonucu, aynı evrelerden geçerek, sonunda bilimsel düşünce tarzı tarafından belirlenen pozitif evreye ulaşacaklardır.

Yanıt Açıklaması: Nüfus ile ilgili değişimlerin toplumsal yapı üzerindeki etkileri aynı zamanda siyasal yapıyı da etkilemektedir. Bu etkiyi ilk kez kuramsallaştıran düşünür ise İbn-i Haldun olmuştur. Göçebe (bedevi) ve yerleşik (hadari) olmak üzere temelde iki toplum biçimi olduğunu söyleyen İbn-i Haldun, göçebeler ile yerleşikler arasındaki dinamizmi temelde nüfusa dayalı bir biçimde açıklamıştır. Düşünüre göre, bedevilikten hadariliğe geçişle birlikte göçebeleri bir arada tutan bağ (asabiye) gevşemektedir. Söz konusu değişim aynı zamanda demografik bir değişimdir. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Bir semtte yeni bir okul açılması, toplumsal yapıda kapsamlı farklılıklar oluşturmayan küçük ölçekli değişimlerdendir.

Yanıt Açıklaması: Yabancılaşma, insanların üretim faaliyetleriyle, ürettikleri ürünlerle, beraber çalıştıkları işçilerle ve kendi potansiyelleriyle aralarındaki doğal ilişkilerin yıkılmasıdır

Yanıt Açıklaması: “Anlayış” anlamına gelen Almanca bir kelime olan “verstehen”, eylem kuramı açısından, aktörün düşünsel süreçlerini, anlam ve amaçlarını ve bu etkenlerin nasıl eyleme (ya da etkileşime) dönüştüğünü incelemeyi içeren yöntemsel bir tekniktir. Ayrıca Weber’e göre Verstehen bir nedensel analiz değildir ve toplumsal eylemi açıklamak için bir “analitik tarihsel çerçeve” içinde kullanılabilir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Yeni evrimciliğin en önemli isimlerinden Gerhard Lenski, sosyal değişim tezlerini ilk defa 1960’larda ortaya koymuş; kuramında bilginin miktarına ve kullanımına odaklanmıştır. Lenski bir toplumda çevreyi şekillendirmede etkin olabilecek ne kadar fazla bilgi birikimi varsa, toplumun da o oranda ileri olduğunu öne sürmüştür. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: "Romalıların Büyüklük ve Çöküş Nedenleri" ve "Yasaların Ruhu" isimli eserler Montesquieu, "Mukaddime" İbn Haldun ve "Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu" ise Weber tarafından kaleme alınmış olan toplumsal değişme konusundaki önemli eserlerdir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Tarım toplumu, ticaret toplumu, sanayi toplumu ve bilgi toplumu gibi değişik toplum tiplerinin ortaya çıkmasına sebep olan kapsamlı değişimler büyük ölçekli değişimler için birer örnek teşkil etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Ona göre kültürler mutlaka çökmek zorunda değildirler, hayatiyetleri- ni sürdürmeleri için fırsatlar bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Saint-Simon’a göre ‘Pozitif Evre’de insanlar birbirlerine egemen olmaya çalışmaktan vazgeçerek doğaya egemen olacaklardır.