Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: Dahrendorf için, toplumsal bütünleşmenin temeli, Parsons’ın öne sürdüğü gibi uzlaşma değil, aksine baskı, yani otorite konumundakilerin kitlelere boyun eğdirme gücüdür.

Yanıt Açıklaması: Vahdet-i İmamet, otoritenin birliği anlamına gelir ve Ali Suavi tarafından güçler ayrılığı ilkesine karşı olarak öne sürülmüştür.

Yanıt Açıklaması: Tepkilerin sorunun kaynağına yönelip yönelmemesine göre toplumdaki çatışmaları gerçekçi olan ve olmayan şeklinde ele alan kuramcı çatışmacı yaklaşımın temsilcilerinden biri olan Lewis Coser’dir. Coser'e göre, gerçekçi olan çatışmalarda tepkiler sorunun kaynağına yönelirken, gerçekçi olmayan çatışmalarda sorunun kaynağı yerine onu temsil eden başka bir nesneye yönelinmektedir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Yirminci yüzyılın ilk yarısında yaşanan Avrupa merkezli krizlerin sebepleri, I. Dünya Savaşı, Bolşevik Devrimi, sömürgelerde görülen ayaklanmalar ve 1929 ekonomik buhranıdır. Fransız Devrimi ise on sekizinci yüzyılda gerçekleşmiştir.

Yanıt Açıklaması: Parsons’ın değişim yaklaşımı çok sayıda eleştiriye uğramıştır. Bu eleştirmenlerden en önemlisi olan C. Wright Mills, Parsons’ın genel toplumsal denge teorisinin ampirik olarak geçerli olmadığını belirtmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 1950’lerde doğan modernleşme kuramlarındaki anahtar kavramların, modernleşme, endüstrileşme, kurumsal gelişme, ulus inşa süreci ve azgelişmişlik gibi kavramlar olması, modernleşme kuramları ile yeni uluslararası ilişkiler sisteminin ihtiyaç ve taleplerinin örtüştüğünün göstergesidir.Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı ve yeni cumhuriyet arasında derin ve keskin bir kopuş değil, kısmi ve ilişkisel bir süreklilik söz konusudur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Sosyal bilimlerde Spencer ve Durkheim’ın kuramsal ve metodolojik temelleri üzerinde şekillenen işlevselcilik, 20. yüzyılda önce sosyal antropolojide A. R. Radcliffe-Brown ve Bronislaw Malinowski tarafından geliştirilmiş, daha sonra 1940’lardan itibaren sosyolojide Talcott Parsons, Robert K. Merton ve William F. Ougborn’un katkılarıyla kısa bir zamanda hakim bir yaklaşıma dönüşmüştür. Türk sosyolojisinde ise Mübeccel Belik Kıray hem kuramı kullanmış hem de yeni kavramsal katkılar sunarak zenginleştirmiştir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Collins’e göre çok boyutlu perspektifi Weber’i özünde bir çatışma teorisyeni kılar. Zira çatışmayı birçok faktör arasından sadece biri, çok boyutluluğun, dünyayı meydana getiren farklı gruplar, çıkarlar ve perspektifler çokluğunun bir ifadesi olarak görür. Ona göre dünyayı bir arada tutan şey büyük bir toplumsal (veya metafizik) birlik değildir. Bazı bileşenleri konsensüs ve dayanışma içermesine rağmen, toplum bir çatışan bileşimler karışımıdır. Hem birçok alan vardır, hem de her birinin içinde bir hâkimiyet mücadelesi yer almaktadır. Ekonomi bir sınıf mücadelesidir, ancak Marx ve Engels’in varsaydığından çok daha kompleks bir süreçtir. Politika hem rakip siyasal çıkarlar arasındaki hem de politikacılar ve iktisadî sınıflar arasındaki bir başka mücadele alanıdır. Fikirler dünyası bile farklı çıkar gruplarına bölünmüştür.

Yanıt Açıklaması: Tampon kurumlar bir toplumsal yapıdan diğerine geçerken aracılık eden mekanizmalardır. Özellikle geleneksel toplumdan modern topluma geçerken değişimi kolaylaştırırlar.

Yanıt Açıklaması: Çin Kültür Devrimi ya da tam adıyla Büyük Proleter Kültür Devrimi, Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri Mao Zedong’un iktidardaki son 10 yılı içinde (1966-1976) devrimci coşkuyu canlandırmak amacıyla başlattığı harekete verilen isimdir.

Yanıt Açıklaması: Prens Sabahattin için anayasanın tekrar yürürlüğe girmesi öncelikli hedef değildir. Bunun yerine topyeku^n bir ıslahat programının uygulanmasının gerekliliğinin altını çizmektedir.

Yanıt Açıklaması: Sultanizm, her şeyin sultanın şahsi mülkü olduğu ve sultanın bürokrasi aracılığıyla toplumu kontrol ettiği patromonyal otorite türüdür. Dolayısıyla patrimonyalizmi tanımlayan özellikler geleneklerle meşrulaştırılmış sultanın şahsi idaresi, sultana şahsen bağlı bir bürokrasi, her şeyin sultanın mülkü olması ve saray ile toplum arasında herhangi bir ara kademenin olmamasıdır

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişime etki etme biçimleri bakımından sosyal hareketler üç gruba ayrılabilir: (i) Sınıf temelli sosyal hareketler, (i) etnisite temelli sömürge karşıtı siyasal hareketler ve (iii) kimlik temelli yeni sosyal hareketler. Birinci grupta yer alan sınıf temelli sosyal hareketler daha çok 19. ve 20. yüzyılda Batılı sanayileşmiş toplumlardaki işçi hareketlerini kapsamaktadır. Sanayileşme yayıldıkça tüm dünyada zamanla benzer sosyal hareketler ortaya çıkmıştır. İşçi hareketleri uzunca bir süre toplumda taleplerin şekillenmesi ve toplumsal değişimin yönlendirilmesinde etkin olmuştur. Sömürge karşıtlığı ile başlayan ve ulusal bağımsızlık mücadeleleri ile şekillenen ikinci gruptaki sosyal hareketlerin temelinde çoğunlukla etnik veya dini birliktelikler bulunmaktadır. Daha çok siyasal hak temelli olarak ortaya çıkan bu hareketlerin itici gücünü çoğu kez milliyetçilik oluşturmaktadır. Üçüncü grupta ise post-fordist dönemde neoliberal küreselleşme dünyasında ortaya çıkan yeni sorunlara karşı bir birliktelik ve farkındalık oluşturmayı amaçlayan kimlik temelli yeni sosyal hareketler bulunmaktadır. Bu yeni sosyal hareketler çevre, kadın, mülteci, göçmen ve hayvan hakları gibi meselelerle ilgili duyarlılıkları esasında öne çıkarlar. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Çağdaş sosyolojide yapısal işlevselciliğin kurucusu olan Parsons aynı zamanda modernleşme kuramının da önemli isimlerinden birisidir.

Yanıt Açıklaması: Simmel’in teorileri ve kavramları üzerinde şekillenen çatışma sosyolojisi içerisinde toplumsal değişimi açıklamada Ralf Dahrendorf’un diyalektik yaklaşımı, Lewis Coser’ın çatışmanın işlevi yaklaşımı ve Randall Collins’in alışverişçi çatışma yaklaşımı öne çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Islahat Fermanı 1856, Tanzimat Fermanı  1839 ve Kanun-i Esasi ise 1876 yılında ilan edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Saint Simon yalnızca ampirizm ile değil felsefi dehanın da desteği ile toplumsal olguların özünün kavranabileceğini savunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Sosyal bilimlerde işlevselcilik (functionalism) Spencer ve Durkheim tarafından geliştirilen kuramsal ve metodolojik temeller üzerinde şekillenmiştir. 20. yüzyılda önce sosyal antropolojide A. R. Radcliffe-Brown ve Bronislaw Malinowski tarafından geliştirilen işlevselcilik, daha sonra 1940’lardan itibaren sosyolojide Talcott Parsons, Robert K. Merton ve William F. Ougborn’un katkılarıyla kısa bir zamanda hakim bir yaklaşıma dönüşmüştür. Türk sosyolojisinde ise Mübeccel Belik Kıray hem kuramı kullanmış hem de yeni kavramsal katkılar sunarak zenginleştirmiştir. Dolayısıyla, işlevselcilik Malinowski tarafından antropoloji alanında temsil edilirken, diğer şıklardaki kuramcılar sosyoloji alanında çalışmalar yapmışlardır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Modernleşmenin getirdiği geleneksel/modern ayrımının kavramsal kökenleri, Maine’nin toplumsal ilerlemenin doğrusal gelişiminin statüye dayalı ilişkilerden sözleşmeye dayalı ilişkilere doğru olduğu açıklaması, F. Tönnies’nin Cemaat/Cemiyet (Gemeinschaft/ Gesellschaft) ayrımı ve M. Weber’in otoritenin geleneksel ve rasyonel kaynaklarını tartışmasında görülebilir.