Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: Çatışma, Marx'da değişmenin motorudur. Diyalektik bir süreç içinde çatışma, çözüm, yeniden çatışma ve daha üst daha gelişmiş düzeyde çözüm örüntüleri birbirini takip eder. nihayetinde insanlık için aydınlanma ve özgürleşmeye doğru bir tarihsel dönüşüm gerçekleşir.

Yanıt Açıklaması: Marx’a göre tarihteki bütün toplum biçimlerini anlayabilmenin anahtarı üretim tarzı kavramıdır. Marx’ın bu fikrine göre, tarihin temel değişme uğrakları olan, insanlığın başlangıcından beri var olan ve varlığını tarihte her zaman hissettiren üretim tarzları (iktisadî yapısı) ve onların ayrılmaz bir parçası olan toplumsal üretim ilişkileri (eylemler) arasında bir karşılıklılık vardır. Başka deyişle, her üretim tarzı kendini sürdürebilecek uygun toplumsal ilişki biçimlerini yaratmak zorundadır. Aksi takdirde varlığı tehlikeye düşecektir.

Yanıt Açıklaması: Hegel'e göre, Tarihsel materyalizm, evrensel akıl anlamına gelen mükemmel varlık Geist’in içine düştüğü yabancılaşma durumundan zamanla ve kademeli olarak kurtularak eski tam ve bütünlüklü hâline dönmesi sürecidir.

Yanıt Açıklaması: Weber’in tarih anlayışına Kant’ın “epistemolojik idealizmi”, Dilthey’in “tarihselci idealizmi”, Schopenhauer’un “irrasyonalist ya da natüralist idealizmi” kaynaklık etmiştir. Bununla birlikte Weber, tarihin fiili karmaşıklığını toptancı bir biçimde basitleştirdiğini düşündüğü “Hegelci ya da diyalektik idealizmi” eleştirmiştir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Spengler, bugünün dünyasında faal olan güçlerin analiziyle işe başlamaktadır. Bu bağlamda onun daha geniş fikri çerçevesini ortaya koyduğu Karar Anı (Die Jahre der Entscheidung) isimli çalışmasında dile getirdiği “her toplumdaki yozlaşmış öğeler sürekli olarak dibe batar” fikri onun temel başlangıç noktasını teşkil eder: “Yorgun aileler, üstün soyun nesillerinin düşmüş üyeleri, ruhani ve fiziksel başarısızlıklar, bayağılıklar.”

Yanıt Açıklaması: Spengler'e göre modernite geç sivil kültürler çevresine aittir.

Yanıt Açıklaması: Ibn Haldun ve Montesquieu iklim ve toplumsal değişme arasında bağ kurmuşlardır. Buna göre Ibn Haldun için yeryüzünde güneydenkuzeye doğru uzanan yedi iklim kuşağı vardır ve bu kuşakların her birindeki koşullar insan karakterine etki ederek toplumun yapısını etkilemektedir. Benzer bir teoriye modern sosyolojinin fikir babalarından Montesquieu da sahiptir. Ona göre de dünyada üç iklim bölgesi (sıcak, ılıman ve soğuk) vardır ve bu iklimlerin etkisine dayalı olarak şekillenen değişik insan karakterleri farklı siyasal modellerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Herbert Spencer’ı diğer pozitivist çoğu sosyal bilimciden ayıran bir özellik, sadece toplumsal alanın yasalarını değil, Sentetik Felsefe adını verdiği bir makro düşünce şeması içinde ‘evren’in tüm alanlarının, fiziksel, psikolojik, biyolojik, sosyolojik ve ahlâkî alanların yasalarını, yani ‘düzenleyici evrensel ilkeler’i  ortaya çıkarmaya çalışmasıdır,

Yanıt Açıklaması: Çağdaş sosyal bilimlerde yeni-evrimcilik Leslie A. White ve Marshall Sahlins tarafından yeniden gündeme getirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişime etki etme biçimleri bakımından sosyal hareketler, “sınıf temelli sosyal hareketler”, “etnisite temelli sömürge karşıtı siyasal hareketler” ve “kimlik temelli yeni sosyal hareketler” olmak üzere üç gruba ayrılabilir. Bunlardan sınıf temelli sosyal hareketler daha çok 19. ve 20. yüzyıldaki Batılı sanayileşmiş toplumların işçi hareketlerini kapsarken, ikinci gruptaki sosyal hareketlerin temelinde çoğunlukla etnik veya dini birliktelikler bulunmaktadır. Daha çok siyasal hak temelli olarak ortaya çıkan bu hareketlerin itici gücünü çoğu kez milliyetçilik oluşturmaktadır. Üçüncü grupta ise post-fordist dönemde neoliberal küreselleşme dünyasında ortaya çıkan yeni sorunlara karşı bir birliktelik ve farkındalık oluşturmayı amaçlayan kimlik temelli yeni sosyal hareketler bulunmaktadır. Çevre, kadın, mülteci, göçmen ve hayvan hakları gibi meselelerle ilgili duyarlılıkları öne çıkaran yeni sosyal hareketler, klasik sosyal hareketlerin devleti ele geçirme veya devleti dönüştürme gibi büyük taleplerinin aksine daha sınırlı taleplere sahiptir. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişimler toplumun yaşadığı fiziki şartlara ve coğrafyaya bağlı olarak da değişmektedir. Bir toplumun liman şehrinde yerleşik olması o toplumun sosyo-ekonomik yaşamının denize bağlı olarak gelişmesini desteklemektedir.

Yanıt Açıklaması: Marx’a göre, Hegel’in sonlu veya ampirik olgu ların nihayetinde gerçek olmadıkları iddiası kesin likle yanlıştır. Çünkü gerçek olgular sadece düşün celer olarak anlaşıldığında insanların daha önemli pratik sorunları göz ardı edilir.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişim kavramını ve konusunu net bir çerçeveye kavuşturmak üzere onunla ilgili bazı bileşenleri açığa çıkarmak gerekmektedir. Bu bileşenleri analiz etmek toplumsal değişimin incelenme sınırlarını da belirleyecektir. Bu bakımdan şu beş bileşenin kavramsal sınırları çizmek bakımından mühim olduğu görülmektedir: (i) değişimin boyutu (büyük, orta ve küçük), (ii) değişimin vadesi (kısa, orta ve uzun) ve içeriği (bireysel, olgusal, kurumsal, yapısal ve sistemik), (i) değişimin hızı (yavaş, aşamalı, evrimsel ve barışçıl ile hızlı, ani, devrimsel ve şiddetli), (iv) değişmin yönü (ileri, durağan, geri), (v) faili (yapı ve aktör) olarak sıralanabilir.

Yanıt Açıklaması: Sıralananlar içinde sadece Protestan Ahlakı..... Max Weber'e ait bir eserdir.

Yanıt Açıklaması: Weber'in tarih anlayışı bakımından A şıkkı doğrudur. Çünkü Weber'e göre tarih insanların eylemleri bağlamında tikle olayların akışıdır. Gerçekte bütüncül olarak tarihin anlamı bilinemez.

Yanıt Açıklaması: İlerlemecilik, iyimser bir felsefenin ifadesi olarak, ilerlemeye inanan, insanlığın giderek daha fazla ve yetkin bir bilgiye ve mutluluğa ulaşacağını savunan görüşü ifade eder. Bacon’la başlayan, Descartes, Kant ve Voltaire ile sürüp, Comte, Darwin ve Marks’ta en yüksek düzeye erişen bir tavır olarak ilerlemecilik, insan bilgisinin giderek gelişeceğini, insanın doğaya egemen olup, evrenin gizlerine nüfuz edebileceğini dile getirir.

Yanıt Açıklaması: Adam Smith İskoç aydınlanmasının önemli isimleri arasında yer alır.

Yanıt Açıklaması: Durkheim çalışmalarında esasen toplumsal düzen ve dayanışmanın kaynağını açıklamaya odaklansa da, toplumsal çatışmanın ve dolayısıyla değişmenin kaynağında da aynı değişkenlerin geçerli olduğunu düşünür. Durkheimcı teoride düzen/dayanışma ve çatışmanın kaynağıyla ilişkili üç eksen kavram işbölümü, konsensüs ve ahlâkî normlardır.Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Emile Durkheim’e göre ‘meslek grupları’ bireylere çekidüzen verebilecek ve onları topluma bağlayabilecek tek potansiyel yapısal birimdir.

Yanıt Açıklaması: Kabaca 1960 sonrasına tekabül eden çağdaş sosyoloji küçük ölçekli değişimlere odaklanırken, değişimi toplumsal olgu ve süreçlerde farklılaşma olarak kabul eder. Çağdaş sosyolojiye göre, değişimin itici gücü Post-Fordizm ve küreselleşmedir. Ayrıca sınıf ya da ulus temelli değil, yaşam biçimi temelli sosyal hareketlere odaklanan çağdaş sosyoloji, değişimi ampirik olarak inceler. Doğru cevap D’dir.