Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: 1980’lerle birlikte ise uluslararası sistemin yeniden kendisini toparlaması, sosyal bilimlerde yeni modernleşme kuramları olarak da tanımlanabilecek küreselleşme açıklamalarını doğurmuştur.

Yanıt Açıklaması: Gordon’a (2015) göre, “[t]oplum, içindeki bireylerin ve bireyler kategorilerinin hücreler ve organlara benzer roller yüklendikleri bir tür süperorganizmadır” fikrini Greklere kadar götürmek mümkün olsa da, bu görüş toplumsal düşüncede sadece 19. yüzyılda önemli bir rol oynamaya başlamıştır ve burada bir organizma olarak toplum fikri benimsenir. Saint-Simon bu fikrin toplum felsefesi ve sosyal bilimlere nüfuz etmesinde önemli bir role sahiptir. Ona göre “bir organizma olarak toplum, bireysel üyelerin bilinçlerini aşan ve gerçekte belirleyen kendine ait bağımsız bir bilince sahiptir”.

Yanıt Açıklaması: Durkheim’a göre anominin ortadan kaldırılabilmesi Comte veya Rousseau’nun önerdiği gibi güçlü ve bir ölçüde diktatör bir merkezî organın, devletin kurulması değil, diğer uzman kişilere ve nihayetinde toplumun tüm üyelerinin peşinden gideceği ortak hedeflere karşılıklı bağımlı olan bireylerin kollektif hayatla yeniden bütünleşmelerinin sağlanmasıdır. Bunun mekanizması da ‘meslek grupları’ veya ‘korporatif yapılar’dır.Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Malların ve hizmetlerin etkili bir şekilde üretilmesi, dağıtılması ve paylaştırılması için olduğu kadar bireysel seçimi en üst düzeye çıkarmak için, bireysel üreticiler ile bireysel alıcılardan oluşan serbest ve rekabetçi piyasanın önemini savunan ve devlet tarafından yapılan düzenlemelerin en az düzeyde olması gerektiğini ileri süren iktisadi yaklaşımına laissez-faire denir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde klasik düzeninin 1570’li yıllar ile birlikte bozulmaya başlaması pek çok faktörün bir araya gelmesiyle gerçekleşmiştir. Bu faktörler, “sipahilerin suistimalleri ya da yolsuzlukları”, “ateşli silahların kullanılmaya başlanması ve yaygınlaşması”, “Akdeniz’in artık önemli bir ticaret odağı olmaktan çıkmaya başlaması”, “15. ve 16. yüzyıllardaki nüfus artışı ve şehirleşme”, “artan savaş giderleri” ve “ yeni tüketim alışkanlıklarının (kahve ve şeker gibi) ortaya çıkması" olarak sıralanabilir. Bütün bu sıralanan değişimler merkez ile taşra arasındaki dengenin dönüşümünü beraberinde getirerek klasik düzenin bozulmasına yol açan faktörlerdir. Ayanların bir iktisadi ve siyasi aktör olarak öne çıkmaları ise bu gelişmelerin ve klasik düzenin bozulmasının sonuçlarından biridir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Robert King Merton (1910-2003) Doğu Avrupa göçmeni işçi sınıfından Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Merton “kendi kendini doğrulayan kehanet”, “rol modeli” ve “niyetlenilmemiş neticeler” gibi kavramları sosyoloji literatüre kazandırmıştır. Parsons ile birlikte yapısal işlevselciliğin önemli temsilcilerinden birisi olan Merton, teoride sosyal değişimi açıklar hale getirmek için çeşitli revizyonlar ve katkılar yapmıştır. Merton ayrıca “sapkınlık” kavramını geliştirmiş ve açık ile gizli işlevler arasındaki farkı ortaya koymuştur.

Yanıt Açıklaması: Aydınlanma Hareketi, 18. yüzyılda Kıta Avrupası’nda ortaya çıkmış ve insanları esasta kötü ve bu niteliği ile köleleştirici olduğuna inanılan mit, önyargı ve hurafenin (dolayısıyla da dinin) temsil ettiğine inanılan eski düzenden kurtararak, yine esasta iyi ve özgürleştirici olduğu çekincesiz kabul edilen aklın düzenine sokmayı temel amaç olarak benimsemiştir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Parsons’ın toplumsal değişim yaklaşımı bu toplumsal modele dayanmaktadır. Parsons’a göre toplum farklılaşmış kurumların birbirini tamamlayan işlevlere sahip olduğu bir sosyal sistemdir. Sosyal sistem bir bütün olarak işlemekte ve sürekli uyum üretmektedir. Her sistemde olduğu gibi toplumda da bazı alt sistemler mevcuttur: Kişilik sistemleri Toplumsal sistemler Kültürel sistemler

Yanıt Açıklaması: İşlevselcilik, temelde biyolojik organizmacılığa dayalı olarak tesis edilmiş olan toplumsal kurumları ya da kurumlaşmayı açıklamaya çalışan bir paradigmadır. Bu yaklaşıma göre bir toplumsal yapıda her bir unsurun bir işlevi vardır ve toplumsal değişim de bu işlevlerin yerine getirilmesi ile yakından alakalıdır.

Yanıt Açıklaması: Üretim işleri ile uğraşan ve vergi veren bu kitlekendi içinde hiyerarşik olarak çiftçiler, tüccarlar ve hirfet erbabı olarak sıralanır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Saint-Simon’un savunduğu ve öngördüğü ‘yeni toplum’ üyelerinin faaliyetlerinin yönetici bir seçkinler grubunun kontrolü ve yönetimine tâbi olduğu otoriter ve hatta totaliter bir toplumdur. Yeni toplumun temellerine ilişkin açıklamalarında, sürekli olarak insanın bütün problemlerinin söz konusu toplumun sistematik bir genel plânlaması ve ayrıntılı idarî organizasyonu içinde çözülebileceğini öne sürer. Bir yandan devletin toplumu kontrol eden ve yöneten bir araç olduğunu düşünmesi, öte yandan yeni toplumun tam olgunluğuna kavuşmasının insanların baskıya gerek kalmadan hareket edecek biçimde kapsamlı bir değişim geçirmeleriyle mümkün olacağına inanması.

Yanıt Açıklaması: Dahrendorf, Marx’ın mülkiyet eksenli çatışma teorisini eleştirerek yerine güç için mücadeleyi yerleştirir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda ilerlemecilik sosyolojinin resmi biçimi olmuş; bu çerçevede Comte, Marx, Spencer ve Durkheim gibi düşünürler ilerlemeci bir anlayışla toplumsal değişmeyi evrimci bir perspektiften ele almışlardır. Bununla birlikte, ilerlemecilik 20. yüzyılın başında, özellikle iki savaş arası dönemde, tarih felsefesinden başlayarak ciddi eleştirilere uğramıştır. Bu eleştirilerden öne çıkanlardan birisi de Spengler, Toynbee ve Sorokin’in döngüselci tarih fikri olmuştur. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Modernleşme literatüründe geleneksel ve modern toplum arasındaki farklılıklar üzerinde geniş olarak durulmuştur. Getirilen tanımlamalara göre geleneksel toplum bünyesinde şu özellikleri taşımaktadır: Durağan toplumsal yapı, tarıma dayalı ekonomi, düşük okuma-yazma oranı, geri kalmış teknolojik düzey, düşük hayat standardı, fonksiyonel belirliliği olan kurumların yokluğu, yatay ve dikey hareketsizlik, sosyal hayatta yüz yüze ilişkilerin yoğunluğu, yönetimde kanun ve kurallardan ziyade geleneklerin ha^kimiyeti, inanç ve dü- şünüş biçimlerinde kaderci zihniyet ve anlayışların egemenliği. Geleneksel toplumun bu özelliklerine karşılık modern toplum dinamik, şehirli hayat tarzının egemen olduğu, endüstrileşmiş, siyasi ve sosyal yapıda kurumlaşmaların arttığı, okuma yazma oranın yüksek ve yüksek öğrenimin yaygın olduğu, yönetimde görevlerin fonksiyonel olarak farklılaştığı, kitlelerin giderek artan bir oranda siyasete katıldığı, siyasi^ gücün daha geniş gruplara dağıldığı, demokratikleşmenin yanı sıra la^ik düşünüş tarzlarının siyasi ve sosyal yapıda ha^kim olduğu bir toplum tipi olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Birim eylemin bileşenleri şunlardır: Aktör Hedef Durum Normlar

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan ömrünü tamamladığı zaman zarfına kadar geçen süre esas alındığında toplumsal değişme ile ilgili tartışmalar daha çok III. Selim döneminde başlayan ıslahatlar ile ilişkili bir biçimde ele alınır.

Yanıt Açıklaması: Dekolonizasyon, sömürgeci devletlerin sömürgeleştirdikleri coğrafyalarda yaşayan insanların sömürge idaresinin sona erdirilmesi ile kendi bağımsız ulus-devletlerini kurma sürecidir.

Yanıt Açıklaması: Şinasi ilk gazeteci olarak kabul edilir. Bu yönüyle, aynı zamanda, Batılı fikirleri Osmanlı Devleti’ nde taşıyan ilk isimdir. Onun şiirlerinden ve manzum eserlerinden arda kalan birkaç temel kavram var ise, kuşkusuz bunlar her şeyden önce ‘adalet’ ve ‘akıl’dır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Merton bir toplumsal yapıyı statü dizilerinin örüntüleşmiş bir düzenlenmesi olarak görmektedir. Bu bağlamda statü roller ya da rol dizilerinin dayandığı bazı davranış beklentilerini de beraberinde getirir. Buna göre toplum statü ve rol ilişkilerinden müteşekkildir. Bu çerçevede Merton, bir toplumsal yapıyı dört düzlemde ele alır: Statü/rol bileşeni birimi olarak ele alınan bireysel düzey Statü dizilerinin birim alınarak incelendiği grup düzeyi Grupların birim olarak alınıp incelendiği toplumsal sistem düzeyi Değer ya da norm sistemlerinin inceleme birimi olarak alındığı kültürel sistem düzeyi.

Yanıt Açıklaması: Çatışma sosyolojisinin geniş bir resmini sunarak bu teorileri bilimsel biçimde ispat etmek amacıyla "Çatışma Sosyolojisi" isimli eseri yazan düşünür Randall Collins’tir. Çatışma ve değişimle ilgili pek çok yeni önermenin ortaya koyulduğu söz konusu eser, çatışmayı bilimsel olarak açıklamak için yapılan en sistematik gayreti temsil etmektedir. Doğru cevap B’dir.