Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: 18. yüzyıl hem varsayılan istikrarın bozulması hem de yeniden yapılanmanın müjdecisi olması bakımından bir değişim dönemini temsil etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Islahatlar 1789 yılında tahta çıkan 28. Osmanlı padişahı III. Selim ile başlamış ve halefleri tarafından sürdürülmüştür. Bu nedenle III. Selim dönemi genellikle Osmanlı-Türk modernleşmesinin başlangıç aşaması olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Ortaçağ Batı Avrupa toplumları feodalizm olarak adlandırılan sosyo-ekonomik ve sosyo-politik bir düzen içerisinde idi. Feodalizm, kendine yeterlilikle tanımlanan, küçük üretim ve siyasi birimlerin oluşturduğu bir sosyo-ekonomik düzendir.

Yanıt Açıklaması: Laissez-faire, malların ve hizmetlerin etkili bir şekilde üretilmesi, dağıtılması ve paylaştırılması için olduğu kadar bireysel seçimi en üst düzeye çıkarmak için, bireysel üreticiler ile bireysel alıcılardan oluşan serbest ve rekabetçi piyasanın önemini savunan ve devlet tarafından yapılan düzenlemelerin en az düzeyde olması gerektiğini ileri süren iktisadi yaklaşımın adıdır.

Yanıt Açıklaması: 20. yüzyılın ilk yarısında Avrupa merkezli krize kaynaklık eden sorunlardan sömürgelerde ortaya çıkan Batı karşıtı ayaklanmalar, uzun yüzyıllardır yerleşik bir siyaset uygulaması haline gelen sömürge idaresine, sistemine itiraz ekseninde ortaya çıkmışlardır. I. Dünya Savaşı öncesinde, sırasında ve sonrasında tüm Batı-dışı coğrafyalar, Latin Amerika dahil, tüm Batı dışı coğrafyalar, Fas’tan Endonezya’ya, Hindistan’dan Orta Asya’ya sömürgeciliğe karşı ayaklanma halindedir. O kadar ki, bu yılların Batı düşüncesinde “sömürgelerin kara derili insanlarının ayaklanıp, Beyaz adamın kurduğu makine medeniyetine son vereceği” görüşü ve değerlendirmeleri dillendirilmeye başlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Modernleşme kuramlarının, 1950’li yıllardaki önemli isimlerinden biri Daniel Lerner’dır. Lerner alanın hala klasiği sayılan “The Passing of Traditional Society” isimli eseri kaleme almıştır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Namık Kemal ve Şinasi Genç Osmanlılar hareketi içinde; Prens Sabahattin ve Abdullah Cevdet ise Jön Türkler hareketi içinde yer almışlardır.

Yanıt Açıklaması: Bilimsel gelişmeler toplumsal değişmeyi etkileyen unsurlardan biridir.

Yanıt Açıklaması: Demografik hareketlilik (iç göç) aynı zamanda modern Türkiye’de de toplumsal değişim açısından önemli bir unsuru oluşturmuştur. Bu çerçevede Karpat gerçekleştirdiği gecekondu incelemesi ile Türkiye’de kentleşme etrafında oluşan toplumsal değişim dinamiklerini ele almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839’da Sultan Abdülmecid’in padişahlığı döneminde, sadrazam Mustafa Reşid Paşa tarafından yabancı devletlerin elçileri ve büyük bir halk kitlesi karşısında okunan bir belgedir.

Yanıt Açıklaması: ‘20. yüzyılın ilk yarısını tanımlayıcı olgu nedir?’ diye sorduğumuzda cevap krizdir. Avrupa merkezli bu kriz ekonomik, siyasi ve düşünsel boyutta hayli kapsamlı yaşanmış bir krizdir ve dönemin toplumsal değişme anlayışını da, siyasi ve ekonomik paradigmalarını da derinden etkilemiştir. 20. yüzyılın ilk yarısında krize kaynaklık eden sorunlar, sırasıyla: 1. I. Dünya Savaşı, 2. Rus Devrimi, 3. Sömürgelerde ayaklanma ve 4. 1929 ekonomik krizidir.

Yanıt Açıklaması: Parsons’ın kuramına gelen eleştirilere karşı kuramı yeniden şekillendiren Merton işlevselciliği savunmakta ancak onu çok büyük ve genel bir teori olarak görmektedir. Ona göre, orta büyüklükte bir teorinin büyük anlatımlara yeğlenmesi gerekir. Merton, Parsons’ın teorisini sınırlandırmak üzere 3 temel nokta belirlemektedir: İşlevsel birlik, evrensel işlevselcilik, kaçınılmazlık. Merton ayrıca “sapkınlık” kavramını geliştirmiş ve açık ile gizli işlevler arasındaki farkı ortaya koymuştur. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: İngiltere’nin demokratikleşme sürecinde önemli bir aşamayı temsil eden ve parlamento ile taç (kraliyet ailesi) arasındaki iktidar paylaşımına dayalı kavgaya “İngiliz Devrimi” adı verilmektedir. Bu iktidar paylaşımının ilk ayağı 1640 tarihlidir. Diğeri ise 1688’de gerçekleşmiştir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Levy, Parsons ve Smelser gibi açıklamalarını geleneksel/modern ikilemine dayandırmaktadır.  Ancak Levy’e göre izafi olarak modernleşmiş toplumlarla izafi olarak modernleşmemiş toplumlar arasında belirli farklar söz konusudur. Bu farklar; örgütlerin uzmanlaşması, karşılıklı bağımlılık, ilişkiler farkı, merkezîleşme eğilimleri, genel değişim ortamı ve pazarlar, bürokrasi, ailenin önemi, köy-kent karşılıklı bağımlılığı gibi konularda kendini göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: ATÜT, Marx’ın kendi kaptalizmin gelişimini açıklamada ve sosyal teorisini kurmada kullandığı Batı dışı toplumlara dair bir durağanlık teorisidir.

Yanıt Açıklaması: Levy'e göre canlı olmayan enerji kaynaklarının canlı enerji kaynaklarına oranının yüksek olduğu ve insan emeğinin alet kullanımı ile etkinliğinin artırıldığı oranda, toplumlar da modernleşmişlerdir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Dairevi, döngüsel ya da çevrimsel tarih anlayışlarına göre tarih döngüsel bir seyir izler. Yani tıpkı insanlar gibi, uygarlıklar da çocukluk, gençlik ve yaşlılık çağlarından geçer. Doğar, yaşar ve ölür. Dolayısıyla bu bakış açısında, sürekli bir ilerleme, gelişme fikri saklı değildir. Aksine, ilerlemeci tarih anlayışının açık bir reddi söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyıl boyunca değişim olgu ve temasının açıklayıcı bir kavram hâline gelmesinin yanında, dönemin Batı Avrupa toplumlarını tarihsel olarak biçimlendiren, etkileyen tarihî ve siyasi gerilimler söz konudur. Bunlar sırasıyla; ulus devletlerin yükselişi, kurumlaşması ve birbirleri aleyhine Avrupa üzerinde etkinliklerini artırma mücadelesi; sınıf çatışmaları, sınıf temelli talep ve düzen önerileri;  dünya pazarı için, Avrupalı merkezlerin güç mücadelesi, sömürge edinme yarışıdır.

Yanıt Açıklaması: Avrupa’ya göre, yani ırkmerkezci bir biçimde, Doğu'da yer alan ulusların dillerini, tarihlerini, kültür ve törelerini inceleyen bilime şarkiyatçılık ya da oryantalizm adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Parsons'a göre bir toplumsal sistem uyum, hedefe ulaşma, bütünleştirme ve örüntüleri muhafaza etme (AGIL: Adaptation, Goal Attainment, Integration ve Latency) şeklinde bir şematik döngüye sahiptir. Doğru cevap B'dir.