Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: Sömürü, ister toprak ister emek, isterse piyasa konumu olsun, iktisadi bir kaynağın kabul edilmesi mümkün olmayan araçlarla kullanılmasını anlatan bir terimdir. Bir tekelcinin pazardaki denetim gücünü kullanarak tüketicilere fahiş fiyatlar dayatması ya da bir arazi sahibinin toprağı doğal kaynaklara zarar verecek şekilde kullanması sömürü kapsamındaki eylemler olarak görülmelidir. Marksizmde ise sömürü temel bir rol oynar ve bir işçinin ücret olarak aldığı değer ile üretilen ve kapitalistin el koyduğu değer arasındaki farkı anlatır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Charles Tilly toplumsal hareketleri hedefteki otoritelere yönelik kolektif talepler; bu talepleri oluşturmak için özel birtakım medya ve propaganda faaliyetleri ve kamusal eylemler ve üyelerin birlikteliği ile gerçekleşen kamusal temsil etrafında şekillenen bir siyasi bileşim olarak nitelendirmektedir. Burada “talep” kavramı toplumsal hareketi ifade eden anahtar olarak belirmektedir. Zira bir toplumsal hareket genellikle toplumun bir kısmının toplumda bir konuda değişim talebi ile meydana çıkmaktadır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Comte'ya göre, dinin amacı toplumu bir arada tutmak, ilerleme için zorunlu olduğunu düşündüğü düzeni sağlamaktır, fakat bunun tamamen lâik bir din olacağını varsayar.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişimi etkileyen çok sayıda unsur sayılabilse de bunları gruplayarak açıklamak daha kolaydır. Bu çerçevede toplumsal değişimi etkileyen pek çok tekil unsur olmakla birlikte bunları altı ana başlık altında gruplamak mümkündür: (i) fiziki-coğrafi etkenler, (ii) demografik değişimler, (ii) bilimsel ve teknik gelişmeler, (iv) iktisadi etkenler, (v) din ve dünya görüşü ve (vi) sosyal hareketler.

Yanıt Açıklaması: Tüm dünya tarihinde 8 tip kültür çevresi vardır: Mısır, Babil, Hindistan, Çin, Antikite, Arap, Batı ve Meksika. Spengler bunları gelişme düzeylerine göre üç aşamaya ayırır: • Metafiziksel-dini yüksek kültürler • Erken simgeci kültürler • Geç sivil kültürler.

Yanıt Açıklaması: Bürokrasi, insanlara değil kurallara, bir kişisel ilişkiler ağına değil bir görevler hiyerarşisine dayanır.

Yanıt Açıklaması: Diyalektik yaklaşımda, genelde (Marx’ın yaptığı gibi) toplumsal yapılar ve toplum içindeki aktörler ve ayrıca aktörler ve toplumsal yapılar arasındaki diyalektik ilişkiler araştırılır.

Yanıt Açıklaması: Marx bu bağlamda kapitalizmin özel yasaları olarak (1) kâr oranının azalma eğilimi, (2) işçi sınıfının giderek artan sefaleti, (3) sermaye sahipliğinin yoğunlaşma eğilimi ve (4) iktisadî dalgalanmaların şiddetinin artmasından söz eder

Yanıt Açıklaması: Diyalektiğin ilkeleri “karşıtların birliği”, “yadsınmanın yadsınması” ve “niceliğin niteliğe dönüşmesi” iken, “özdeşlik ilkesi” ve “çelişmezlik ilkesi” Aristoteles’in formel mantığının temel ilkeleridir. Bu çerçevede, "belirli bir (nicel) birikim ve gelişme düzeyinde bir toplumsal devrim döneminin gelmesi" olarak ifade edilen toplumsal yasayı açıklamak için Marx, Hegelci diyalektiğin yasalarından "niceliğin niteliğe dönüşmesi" ilkesine başvurmuştur. Buna göre, niceliğin niteliğe dönüşmesi bir toplumun birikimli olarak değiştiği tarihsel sürecin karakteristik bir özelliğidir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: göre anominin çözümü, Comte veya Rousseau’nun önerdiği gibi güçlü ve bir ölçüde diktatör bir merkezî organın, devletin kurulması değil, diğer uzman kişilere ve nihayetinde toplumun tüm üyelerinin peşinden gideceği ortak hedeflere karşılıklı bağımlı olan bireylerin kollektif hayatla yeniden bütünleşmelerinin sağlanmasıdır. Bunun mekanizması da ‘meslek grupları’ veya ‘korporatif yapılar’dır.

Yanıt Açıklaması: Daniel Bell 1960’larda kaleme aldığı makale- lerle geliştirmeye başladığı sanayi sonrası toplum teorisini 1973 tarihli The Coming of Post-Industrial Society isimli kitabı ile olgunlaştırmıştır. Bell, ileri sanayileşmiş toplumlarda yaşanan değişimleri inceleyerek bu deği- şimlerin toplumsal yapıda gelecekte ne tür etkileri olacağını sorgulamaktadır. Bell’in gözlemlediği en önemli değişim bilginin toplumsal yapıdaki konumunda yaşanan değişimdir. Bell’e göre sanayi sonrası toplum bilgi tarafından karakterize edilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Medeniyet Yargılanıyor (Civilization on Trial) adlı eserinde modernitenin yaratıcı insanların sayısını azaltmasından ötürü Batı medeniyetinin bir dinamizm kaybı yaşadığını, dolayısıyla içeriden ve dışarıdan karşılaştığı tehditleri göğüslemede zorlandığını öne süren kuramcı İngiliz tarihçi ve fikir adamı Arnold Joseph Toynbee’dir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Türklerin Orta Asya'dan Anadolu'ya göç etmesi uzun süreli etkilere yol açan değişimlerdir ve toplumsal yapıyı büyük ölçüde etkilemektedir.Diğer seçeneklerdeki değişimler kısa süreli ve orta vadeli toplumsal değişimler olup toplumun bütün katmanlarında ve yapısında değişimlere etki etmezler.

Yanıt Açıklaması: Dewey, eğitimi toplumsal değişim için bir kaynak olarak görür. Buna göre eğer toplumsal, ekonomik ve politik kurumlar eğitim ile birlikte ve tutarlı bir biçimde bütüncül olarak planlanabilirse toplumda istenilen değişimler meydana getirebilir. Dewey Türk eğitim sistemini bizzat kuran kişidir. Ülkemizde eğitime toplumsal değişmede daima merkezi ve aşırıya kaçan bir rol verilmesinin nedenlerinden birisi de budur

Yanıt Açıklaması: Saint-Simon kültürlerin çeşitliliğinin yüzeysel olduğunu düşünür. Bütün toplumsal gelişmeler ve değişme temel bir plâna göre gerçekleşir; insanlığın tarihi, en azından kendi yörüngelerinde hareket eden gezegenlerde olduğu gibi, tek yasa tarafından yönlendirilir. Saint- Simon böyle bir tarih anlayışını benimseyen tek kişi olmasa da, toplumsal evrimin, dolayısıyla değişmenin merkezî dinamik gücünü “iktisadî sınıflar arasındaki çatışma”nın oluşturduğunu öne süren ilk kişidir.

Yanıt Açıklaması: Spengler’e göre tüm dünya tarihinde 8 tip kültür çevresi vardır: Mısır, Babil, Hindistan, Çin, Antikite, Arap, Batı ve Meksika. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Karl Marx’ta yanlış bilinç kavramı, evrensel bir sınıf olan proleteryanın özgürleştirici ve geliştirici rolünü gizlemeye yaramaktadır. Bir başka biçimde söylenirse, yanlış bilinç, insanın türsel özünü kurtarmaktan ziyade köleliğini pekiştiren düşünceyi anlatır (Marshall, 1999). Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tarihsel değişimi esasen egemenlik ve otorite türlerini merkeze alarak açıklamaya çalışan Weber için merkezi kavram meşruluktur.

Yanıt Açıklaması: Spencer'a göre ilkel/temel (insanlara evrim sırasında daha alt düzey hayvanlardan geçen) ‘hayatta kalabilme korkusu’ nihayetinde siyasal kontrollere ve siyasal kuruluşlara yol açar.

Yanıt Açıklaması: Comte'a göre sosyoloji bireylerle değil toplumsal yapı ve kurumlarla ilgilenmelidir.