Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: Genç Osmanlılar, ilk olarak 1865 yılında İstanbul’da ‘İttifak-ı Hamiyet’ adlı gizli bir örgütün çatısı altında bir araya gelmişlerdir. Genç Osmanlı hareketinin temel hedefi anayasal bir sistemin inşa edilmesidir. Genç Osmanlıların eleştirilerinin hedefinde saray değil Bâb-ı Ali yer alır. Genç Osmanlılar Tanzimat dönemi ıslahatlarına şüphe ile yaklaşmaktadırlar. Yukarıdaki dört unsur Genç Osmanlılar bağlamında söylenebilecek unsurlardır. Fakat Şerif Mardin, Genç Osmanlılar arasında en az dört farklı eğilim tespit etmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Sömürgeci devletlerin sömürgeleştirdikleri coğrafyalarda yaşayan insanların sömürge idaresinin sona erdirilmesi ile kendi bağımsız ulus-devletlerini kurma sürecine dekolonizasyon denir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyıl boyunca değişim olgu ve temasının açıklayıcı bir kavram haline gelmesinin yanında, dönemin Batı Avrupa toplumlarını tarihsel olarak biçimlendiren, etkileyen tarihi ve siyasi gerilimler söz konudur. Bunlar sırasıyla: 1. Ulus devletlerin yükselişi, kurumlaşması ve birbirleri aleyhine Avrupa üzerinde etkinliklerini artırma mücadelesi, 2. Sınıf çatışmaları, sınıf temelli talep ve düzen önerileri, 3. Dünya pazarı için, Avrupalı merkezlerin güç mücadelesi, sömürge edinme yarışı. Bu üç gerilim alanı, bir yandan 19. yüzyıl Avrupa siyasi ortamına damga vururken, diğer yandan da 19. yüzyıl uluslararası ilişkiler sisteminin sorunlu ve gerilimli bir içerikle donanmasına katkı sağlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Verilen diğer seçenekler Levy’in izafi olarak modernleşmiş toplumların izafi olarak modernleşmemiş toplumlardan farklılıklarını belirtirken, Levy zamanın hızı ile ilgili bir ifadede bulunmamıştır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Turhan’a (1997, s. 18-19) göre tıpkı biyolojide hüküm süren evrim teorisinde olduğu gibi ilkel kavimlerden günümüze kadar oluşmuş toplumlar da belli bir süreç içerisinde şimdiki formlarını almışlardır. Ona göre aynen biyolojide olduğu gibi bir toplumun mevcudiyetini sürdürebilmesi için uyum göstermek üzere değişmesi gereklidir.

Yanıt Açıklaması: Modern uluslararası ilişkiler sisteminin karşılaştığı en önemli sorun alanlarından birisi de, Avrupalı aktörlerin Batı-dışı coğrafyalarda birbirleri aleyhine girdikleri sömürge edinme ve nüfuz alanları oluşturma mücadelesinin dünya savaşlarına varan çatışmalara dönüşmesi idi. II. Dünya Savaşı sonrasında oluşturulan yeni uluslararası ilişkiler sistemi, bu temel sorunu bir çözüme ulaştırmaya yönelmişti. Bu amaçla, Birleşmiş Milletler (BM) örgütü kuruldu. Birleşmiş Milletler, güçlü aktörler arasında bir ortak yönetim mekanizmasının kurulması anlamına geliyordu.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişme olgusunun kendisi, değişme olgusunun olumlu ya da olumsuz kabulü kadar tarihseldir. Çok farklı tarihsel ilişkilerde, insani ve toplumsal etkinliğin seyrine göre değişim olumlu olarak tanımlanırken, olumsuz da tanımlanabilir, algılanabilir. Farklı tarihi süreç ve gelişmeler söz konusu olduğunda kabul ve tanımlamada değişim cereyan eder. Dolayısıyla değişimin kendisine bizatihi olumluluk ya da olumsuzluk atfedilemez, içinde cereyan ettiği tarihi süreçle ilişkisi içinde ele alınması gerekir. Doğru cevap

Yanıt Açıklaması: 20. yüzyılın ilk yarısında krize kaynaklık eden sorunlar, sırasıyla:I. Dünya Savaşı, Rus Devrimi, sömürgelerde ayaklanma ve 1929 ekonomik krizidir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Gunbot politikası, güçlü bir devletin gönderdiği savaş gemileri ile güçsüz bir devleti tehdit etmesini ifade etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Simmel sosyal değişmede çatışmanın merkezi bir yeri olduğunu düşünmektedir. Marx’tan farklı olarak Simmel’e (2009) göre modern toplumda çatışmanın temeli üretim süreci değil mübadeledir. Ona göre kent hayatında rastlanılan uç durumlar para ekonomisi ile ilgilidir. Para ekonomisi toplumun normları ve değerlerinin değişimine katkıda bulunurken toplumda yaygın rahatsızlıkların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Simmel'e göre insanları etkileşim içinde birbiriyle bağlayan çatışma geçici değil, toplumun daimi bir özelliğidir. Buna ek olarak çatışma benzer ilgi ve çıkarlara sahip kişilerin amaçlarına ulaşmak için bir araya gelmelerini de sağlayan bir etkendir. Bu yolla toplum içinde sürekli birbirine zıt çıkar alanlarına sahip çıkar grupları oluşur. Böylece daimi çatışma toplumu dinamik kılar ve değişime kaynaklık eder. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Etnoloji, insan ırklarının nereden geldiklerini, nasıl geliştiklerini ve nasıl yayıldıklarını inceleyen bilim dalıdır.

Yanıt Açıklaması: İngiltere’nin demokratikleşme sürecinde önemli bir aşamayı temsil eden ve parlamento ile taç (kraliyet ailesi) arasındaki iktidar paylaşımına dayalı kavgaya “İngiliz Devrimi” adı verilmektedir. Bu iktidar paylaşımının ilk ayağı 1640 tarihlidir. Diğeri ise 1688’de gerçekleşmiştir.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyıl dünyasının ekonomisi, başlıca Britanya Endüstri Devrimi’nin tesiri altında teşekkül etmişse, siyaset ve ideolojisi de esas itibariyle Fransızlarca oluşturulmuştu. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: II. Dünya Savaşı sırasında müttefik güçler arasında savaş sonrasındaki yeni uluslararası düzene ilişkin olarak başlatılan görüşmeler yapılmış ve Potsdam, Kahire, Tahran ve Yalta Konferansları ile belirli bir mutabakat ortaya konulmuştur. Paris Barış Konferansı ise I. Dünya Savaşı sonrasında gerçekleştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 20. yüzyılın ilk yarısında krize kaynaklık eden sorunlar, sırasıyla: I. Dünya Savaşı, Rus Devrimi, Sömürgelerde ayaklanma ve 1929 ekonomik krizidir.  İran İslam devrimi daha sonraki dönemde 20. Yüzyılın ikinci yarısında meydana gelen siyasi ve toplumsal bir olaydır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Modernleşme kuramcılarına göre, geleneksel toplumlar; durağan, yatay ve dikey hareketsiz, yüz yüze ilişkilere dayalı, kaderci zihniyete sahip, hayat standardı ve eğitim düzeyi düşük, tarıma dayalı ekonomi ve geleneğe dayalı yönetim anlayışına sahip toplumlardır. Modern toplumlar ise dinamik, yüksek katılımlı siyasi hayata sahip, demokratik, laik ve kurumlaşmış siyasi ve sosyal yapıya sahip, endüstrileşmiş, eğitim düzeyi yüksek ve yönetim anlamında görevlerin fonksiyonel olarak farklılaştığı toplumlardır.

Yanıt Açıklaması: Müstemlekecilik ya da kolonyalizm de denilen sömürgecilik, genellikle bir devletin başka ulusları, devletleri, toplulukları, siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak yayılması veya yayılmayı istemesidir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Weber’e göre, (kapitalist ve komünist) modern sanayi toplumlarının temel özelliği rasyonelleşme eğilimi, toplumda mantıklı, rasyonel ve hesaplı düşünce, eylem ve plânlama biçimlerinin gelişmesidir. Modern toplumda, diğer bütün kurumlar gibi, güç/iktidar rasyonel bir temele sahiptir. Bu yüzden, modern toplumun temelini hukukî otorite, insanlardan ziyade yasalar ve düzenlemeler tarafından yönetilme, gücün gelenek veya kişisel karizmadan ziyade rıza ve görevin gerektirdiği otorite aracılığıyla meşrulaştırılması oluşturur. Bürokrasi bu düzenleyici yönetimin, kişisel-olmayan ve tarafsız gücün bir örneğidir. Her türden modern sanayi toplumu düzgün işleyebilmek için oldukça etkin örgütsel yapılara gerek duyar. Bu yüzden bürokrasi, kesinlikle insanlara değil kurallara, bir kişisel ilişkiler ağına değil bir görevler hiyerarşisine dayandığı için, en etkili ve teknik bakımdan en üstün organizasyon biçimidir.

Yanıt Açıklaması: Şarkiyatçılık ya da oryantalizm, Avrupa’ya göre, yani ırkmerkezci bir biçimde, doğuda yer alan ulusların dillerini, tarihlerini, kültür ve törelerini inceleyen bilime verilen isimdir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanı ıslahatların alanını genişletmeleri bakımından önceki teşebbüslerden açık bir biçimde farklılaşırlar. Bu iki ferman ile Osmanlı gayrimüslimlerinin bağımsızlık taleplerinin önü alınmaya çalışılmıştır. Dönem Fransız İhtilali’nin etkilerinin çok-uluslu Osmanlı devleti içinde ziyadesiyle hissedilmeye başladığı bir dönemdir. Sırp, Yunan ve Bulgar isyanları ile sarsılan devlet, mevcut topraklarını muhafaza edebilmek üzere bir dizi çare üretme çabası içindedir. Her bir milliyetçi kalkışma nihai olarak kendi ulus devletini kurma arzusu ile yol almaya başlamıştır. İşte Tanzimat fermanı ile başlayan dönem bu arzunun mümkün mertebe önüne geçmek üzere ortaya konan bir dizi düzenlemeyi temsil etmektedir.