Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: Weber’in tarih anlayışı farklı idealizm türlerinden beslenir. Bunlar Kant’ın "epistemolojik idealizmi", kaynağı Dilthey olan "tarihselci idealizm" ve  Schopenhauer’la ilişkilendirilen "irrasyonalist ya da natüralist idealizm"dir. Söz konusu üç idealizmden etkilenen Weber, dünya tarihini ideaların mantıksal olarak ortaya çıkışı ile ilişkilendiren Hegelci veya diyalektik idealizmin tarihin fiili karmaşıklığını toptancı bir biçimde basitleştirdiğini düşünür. Hegel’in insanların bir tarihsel Geist (Ruh) tarafından kontrol edildiği ve belirlendiği fikrini onaylamayan Weber, bütün tarihin öncelikle insanın tarihi olduğuna inanır. Çünkü Weber'e göre, tarihe katkıda bulunan şey insanların toplumsal eylemleridir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: İdealizmi tamamen reddeden Marx, Hegel’in diyalektik yöntemini gerçekliği anlamanın önemli bir aracı olarak görür. Marx’ın değil Hegel’in diyalektik yöntemi mistik teolojik terimler içerir. Marx’a göre Tanrının varlığıyla ilgilenmek yerine, ilgi odağının daha ziyade (sosyal sistemler olarak görülen) ‘somut toplumlar’ ve çatışan çıkarlara sahip ‘gerçek insanlar’ olması gerekir. Hegel’e değil Marx’a göre bilim sadece bilgiyi artırabilir, ancak mutlak gerçeğe ulaşamaz. Hegel’de, Marx’ta olduğu gibi, “yadsınmanın yadsınması”, “karşıtların birliği ve birbirlerine nüfuzu”, “niceliğin niteliğe dönüşmesi” yasaları temelinde ilerleyen diyalektik tez, antitez ve sentez aşamalarından oluşur.

Yanıt Açıklaması: Toynbee'nin döngüsel tarih anlayışını Spengler'den ayıran temel özellik, kültürlerin mutlaka çökmek zorunda olmadıklarını savunmasıdır. Kültürler hayatiyetlerini sürdürmeleri için fırsatlar bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Meta fetişizmi ve şeyleştirme değişimi engelleyen iki ana faktördür.

Yanıt Açıklaması: Arthur Schopenhauer'ın iradeciliğinin yanı sıra, yorumcu düşünürler de analizlerinde yapıdan ziyade aktöre öncelik vermişlerdir. Bu çerçevede, Weber, Schultz ve Garfinkel gibi yorumcu düşünürler sosyal dünyanın ne yaptığının farkında olan aktörlerden kurulu olduğunu ve eylemin yapıdan önce geldiğini öne sürmüşlerdir. Bununla birlikte, Marx’ın aktörlerin belirlenmiş koşullar altında etkin olabileceği iddiası ve Durkheim’in toplumsal bir olgunun ancak başka bir toplumsal olgu tarafından ortaya çıkarılacağı düşüncesi aktörden ziyade yapının belirleyiciliğini vurgulayan görüşlerdir.Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Çatışmayı mümkün olduğu kadar kaçınılması gereken bir unsur olarak gören Comte’a göre, çatışma toplum pozitif evreye geçmediği için ortaya çıkmaktadır. Bu gerçekleştiğinde ve ‘İnsanlık Dini’ oluştuğunda hiçbir çatışma olmayacaktır. Özetle, çatışma insanlığın ilerlemediğinin göstergesidir. Üçüncü veya pozitif evreye ilerleme ve geçişle uyumun egemen olmasıyla çatışma bulanık bir anıdan ibaret olacaktır. Teolojik ve metafizik evrenin düzensizlik ve çatışmanın kaynakları, pozitif evrenin düzen ve ilerlemenin kaynağı olduğunu düşünür. Comte’a göre düzeni ancak tarihin son evresinde pozitif bilim olarak ortaya çıkan sosyoloji koruyabilir.

Yanıt Açıklaması: White’a (1959) göre sosyal sistemleri açıklamadaki en önemli unsur teknolojidir. Ona göre bir toplumun gelişmişliği enerji türü ile ölçülebilir. Bu çerçevede insanlık tarihinde kullanılan enerji kaynaklarına göre sırasıyla beş evrimsel aşama vardır.

Yanıt Açıklaması: İlerlemecilik, tarihi mukadder bir siyasi, sosyal ve iktisadi geleceğe doğru akan, yani teleolojik bir süreç olarak görür. Sivil hakların kapsayıcı bir biçimde gelişmesi, siyasal düzenlerin anayasal bir düzene doğru evrilmesi ve son olarak pozitivist/ rasyonel bir bilim anlayışının yaygınlaşması ilerlemeci anlatıların en sık üzerinde durdukları değişim unsurlarıdır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Hegel için emek zihinseldir. Zihinsel emek onun için insanın özünü teşkil eder. Marx için ise, emek, zihinsel bir etkinlikten ibaret değildir. Üretim etkinliğidir. Çünkü, insanlar bu dünyada gıda, giyim ve barınak gibi fiziksel ihtiyaçlarını sadece üretici etkinlikler sayesinde karşılayabilmektedirler.

Yanıt Açıklaması: August Comte'a göre bilimlerin kraliçesi sosyal fiziktir ve tüm bilimlerin sosyal fiziğe ilerlemesi kaçınılmazdır.

Yanıt Açıklaması: Saint-Simon seçkinci bir düşünürdür. Erken dönem yazılarında bilim adamlarının, filozofların ve sanatçıların ‘doğal seçkinler’ sınıfını oluşturduğunu düşünmüştür. Buna karşılık geç dönem eserlerinde ise sanayici, tüccar ve zengin iş adamlarından oluşan grubu temel toplumsal sorunları çözebilecek mühendisler olarak görmeye başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Weber, Kantçı e pistemolojik idealizm ve tarihselci idealizmi kullanarak sosyal bilimleri sadece olguları toplamaya ve bu olguları genel yasalar olarak formüle etmeye indirgeyen ‘pozitivizm’i eleştirir. Tarihi basit şemalara ve öznel önyargılara kolayca teslim ettiğini düşündüğü idealizmin daha uç biçimlerinden, Hegelci diyalektikten ve estetik sezgicilikten kaçınmaya çalışır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İradecilik anlayışına göre sosyal dünya, ne yaptığının farkında olan aktörlerden kuruludur ve değişimde eylem yapıdan önce gelmektedir. Diğer seçenekler değişimlerde aktör ve kahramanların rolünü sınırlandırmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap C şıkkıdır

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyıldaki klasik sosyolojiye göre, değişimin temel etkeni makro tarihsel ve doğal etkenler iken, iktisadi değişimin gücü ise sanayileşmedir. Klasik sosyoloji açısından sosyal hareketler sınıf temellidir ve din değişime engel olan bir unsur olarak kabul edilir. Bununla birlikte, değişim toplum tiplerinin farklılaşması olarak kabul edilmiştir. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Kültürel antropoloji içerisinde yeni-evrimci geleneğe katkı yapan Julian H. Steward, evrimin yerel koşullara uyarlanmış birden fazla biçiminin olduğunu varsayan “çok hatlı evrim kuramı”nı ortaya atmıştır. Buna ek olarak, Steward benzer ekolojik ortamlarda yaşayan toplumların benzer kültürlere sahip olduklarını öne süren ekolojik evrimciliğin temellerini de geliştirmiştir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Spengler'e göre uygarlıkların ortaya çıkışı, gelişmesi ve çöküşü kendi içinde belirli bir yazgısal döngüsellik barındırır. Uygarlıkların yaşam döngüleri insanın gelişim dönemleri gibidir. Uygarlığın erken dönemleri insanın çocukluk dönemine denk gelir. Bu dönemde toplum ve din ortaya çıkmıştır. Gençlik döneminde aklın üstünlüğü vardır ve olgunluk döneminde entelektüellik kendini gösterir ve bu dönem sanatın, felsefenin, bilimin en çok geliştiği dönemdir. İnsanın yaşlılık dönemi gibi bir uygarlığın yaşlılık döneminde de güçten düşme ve çözülme vardır. Bu dönemde parçalanmaya başlayan değerler kaçınılmaz çözülmenin ve çöküşün habercisidir.

Yanıt Açıklaması: Spengler'e göre, tüm dünya tarihinde 8 tip kültür çevresi vardır: Mısır, Babil, Hindistan, Çin, Antikite, Arap, Batı ve Meksika. Antartika sayılanlar kültür çerçeveleri içerisinde yer almamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Karizmanın rutinleşmesi sürecinde, uzun vadede otorite kişi temelli olmaktan çıkıp kurum temelli olma eğilimindedir. Başka deyişle, karizmatik otorite yeni bir kurumsal çerçevede ya geleneksel ya da rasyonel-hukukî otoriteye dönüşür. Modern (kapitalist ve sosyalist) toplumların temel ekseni olan rasyonel-hukukî otorite de ancak bürokrasiyle yerleşebilir ve varlığını sürdürebilir. Doğru cevap A'dır.