Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: Bağımlılık Kuramı, U¨çüncü Dünya ülkelerinin yeterli ve sürdürülebilir kalkınma düzeyine ulaşmamalarını, ileri kapitalist dünyaya bağımlılıklarına bağlayan kuramları anlatan terimdir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Gunbot politikası, güçlü bir devletin gönderdiği savaş gemileri ile güçsüz bir devleti tehdit etmesini ifade etmektedir. doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İlk oluşan ulus-devlet örgütlenmeleri İspanya, Portekiz, Fransa, Hollanda ve İngiltere olmuştur. Almanya çok geç bir tarihte, 19. yüzyılda ulus-devlet haline gelecektir. Aynı şekilde İtalya da benzeri süreci 19. yüzyılda yaşamıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Collins’in yaklaşımı bizi Coser veya Dahrendorf ’dan farklı bir yöne götürür. Birincisi, Collins’in sentez çalışması daha geniş temellere dayanır. Collins teorilerini geliştirirken sadece klasik çatışma teorisyenlerinden değil, Durkheim ve Erving Goffman’dan da faydalanmaktadır. Burada özellikle Durkheim’ın kurama dâhil edilmesi son derece önemlidir. Durkheim’ı kullanmak, Collins’in çatışma hâlinde duygu ve ritüel kullanımını işin içine katmasını sağlar. Ona göre sembolik mallar ve duygusal dayanışma “çatışmada kullanılan ana silahlar” arasında yer alır.

Yanıt Açıklaması: Spencer ve Durkheim toplumsal alanda yapısal farklılaşmanın, sosyal gelişmenin temel süreci olduğunu ileri sürmektedirler. Onlara göre zaman içerisinde homojen topluluklar ve örgütler değişik işlerde odaklanan uzmanların uzmanlaşmış heterojen yapıları ile yer değiştirmiştir. Onlara göre mekanik olandan organik olana doğru yaşanan bu değişim sürecinde iktisadi üretim, sağlık veya eğitim gibi akrabalık yapıları tarafından yerine getirilen işler uzmanlaşmış örgütler tarafından yapılmaya başlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde Osmanlı'da halk iki temel tabakaya ayrılmıştır. Bir yanda hükümdarın otoritesini temsil edenler yer alır. Bunlar yöneticiler, asker ve din adamlarıdır. Diğer yanda ise tebaa ya da reaya vardır. Üretim işleri ile uğraşan ve vergi veren bu kitle kendi içinde hiyerarşik olarak çiftçiler, tüccarlar ve hirfet erbabı olarak sıralanır. Bu temel tabakalaşma sisteminde herkesi kendi sınıfı içinde tutmak ve dolayısıyla her türlü toplumsal hareketliğe engel olmak devletin en temel görevidir. Düzenin tesisi ve devamlılığı bu görevin hakkıyla yerine getirilmesine bağlıdır. Örneğin ‘reaya oğlu reayadır’ sözünde açığa çıktığı gibi, devletin en korktuğu şeylerden biri ya da en az istediği şey bir köylünün toprağını terk etmesidir. Çünkü toprak rejimi, tesis edilen düzenin en merkezi unsurudur. Düzenin, hem ekonomik ve politik hem de toplumsal dayanağıdır.

Yanıt Açıklaması: Parsons’a göre bir toplumsal sistem uyum, hedefe ulaşma, bütünleştirme ve örüntüleri muhafaza etme (AGIL: Adaptation, Goal Attainment, Integration ve Latency) şeklinde bir şematik döngüye sahiptir. Bu işlevlerin her biri sistemin varlığının devamı için zorunludur. Birimler arasındaki fark dört işlevden hangisinin ağır bastığına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Değişim bu sistemlerin birbiri ile etkileşimi neticesinde ortaya çıkan uyumsuzlukların sistemin işleyişi doğrultusunda uyuma dönüştürülmesi ile yakından alakalıdır.

Yanıt Açıklaması: William Ogburn yapısal işlevselci yaklaşımın temsilcisi iken, diğer isimler çatışmacı yaklaşımın temsilcileridir. Simmel’in teorileri ve kavramları üzerinde şekillenen çatışma sosyolojisi içerisinde toplumsal değişimi açıklamada Ralf Dahrendorf ’un diyalektik yaklaşımı, Lewis Coser’ın çatışmanın işlevi yaklaşımı ve Randall Collins’in alışverişçi çatışma yaklaşımı öne çıkmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Hirfet, Osmanlı Devleti’nde kunduracılık, duvarcılık, demircilik, marangozluk, dokumacılık gibi küçük el sanatlarına verilen isimdir.

Yanıt Açıklaması: Çağdaş çatışmacı teori Marx’tan ziyade Simmel’e dayanmaktadır. Temel ilgilerini sanat ve kültür, para, kapitalizm, kent, aşk, cinsiyet, grup gibi hayatın değişik biçimlerinden seçer. Çalışma alanları, yönelimleri ve yöntemiyle Simmel’in aslında hayatın sosyolojisini yaptığı söylenebilir. O, bizzat hayatın kendisini, onun akışını, akışa yön veren temel kategori ve faktörleri sorunsallaştırmış ve bu sorunların üzerine eğilmiştir. Sosyolojiyi hayatın akışına tanık kılma amacındadır; yaşanan hayatın sosyolojik yorumunu gerçekleştirmeyi denemektedir.

Yanıt Açıklaması: Levy’ye göre canlı olmayan enerji kaynaklarının canlı enerji kaynaklarına oranının yüksek olduğu ve insan emeğinin alet kullanımı ile etkinliğinin artırıldığı oranda, toplumlar da modernleşmişlerdir. Levy de diğer kuramcılar gibi açıklamalarını geleneksel/modern ikilemine dayandırır. Ona göre izafi olarak modernleşmiş toplumlarla izafi olarak modernleşmemiş toplumlar arasında belirli farklar söz konusudur. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Verilen diğer seçeneklerin hepsi modern toplum yapısını tanımlarken, yüz yüze ilişkiye dayalı toplum yapısı geleneksel toplumların özelliğidir. Modern toplumlarda kurumsallaşmış siyasi ve sosyal yapı bulunmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişmeye ilişkin iki ana yaklaşım arasındaki temel farklılık; toplumsal değişimin planlı ve öngörülebilir olmasıyla ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Levy’nin modernleşmeye ilişkin açıklaması şöyle özetlenebilir. Ona göre canlı olmayan enerji kaynaklarının canlı enerji kaynaklarına oranının yüksek olduğu ve insan emeğinin alet kullanımı ile etkinliğinin artırıldığı oranda, toplumlar da modernleşmişlerdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Batı dışı toplumlarda modernleşme ve toplumsal değişimi açıklamada birbiri ile rekabet eden (aslında birbirinin ikizi) iki teori olan Marx’ın Asya Tipi Üretim Biçimi (ATÜT) analizi ile Weber’in patrimonyalizm açıklaması Türkiye toplumunun tarihsel ve güncel değişimlerini açıklamaya çalışan araştırmalara da temel teşkil etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Dahrendorf'a göre bir çatışmanın sosyal değişime yol açması, yoğunluk ve şiddet düzeyine göre çeşitlilik arzeder.

Yanıt Açıklaması: August Comte, toplumun parçaları arasında uyum olduğunu, kurumlar arasındaki karşılıklı bağlantıların bir organizma içindeki işlevlerin karşılıklı bağlantısına benzediğini göstermek için toplumsal organizma terimini kullanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bilgi Toplumu kuramcılarının en meşhuru olan Toffler toplumsal değişimi bilgi ve teknikte gerçekleşen değişimlerin oluşturduğu dalgalara göre açıklamakta ve günümüzde yaşanan değişimi de üçüncü dalga olarak adlandırmaktadır.Bu çerçevede dünya tarihinde üç büyük dalga yaşanmış ve buna bağlı olarak da üç tip toplum ortaya çıkmıştır. Birinci dalga tarım devrimini meydana getiren teknik yeniliklerdir. Bu dalga neticesinde tarım toplumları ortaya çıkmıştır. İkinci dalga fizik bilimindeki gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan teknik yenilikler temelinde gerçekleşen sanayi devrimidir. “İkinci Dalga Toplumu sanayicidir ve kitlesel üretime, kitlesel dağıtıma, kitlesel tüketime, kitlesel eğitime, kitle iletişim araçlarına, kitlesel dinlenmeye, kitlesel eğlenceye ve kitle imha silahlarına dayanır. Bunları standartlaştırma, merkezcilik, odaklanma ve eşzamanlılık ile birleştirirsiniz ve kendinizi bürokrasi olarak tanımladığımız bir örgütlenme yapısı içinde bulursunuz.” Bu dalga neticesinde sanayi toplumu ya da modern toplum ortaya çıkmıştır. U¨çüncü dalga ise günümüzde yaşanan bilgi temelli bir iktisadi biçimi ortaya çıkaran enformasyon devrimidir. Bu devrimin temelinde de yeni teknikler ve enerji türleri, yeni üretim biçimleri ve güçleri bulunmaktadır. Bu dalga neticesinde ortaya çıkan ve kendisinin sanayi sonrası toplum olarak adlandırdığı toplumda belirli derecelerde bireyselleşme, ayrışma, bilgi-tabanlı üretim söz konusudur ve değişim hızlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: çağdaş sosyoloji (kabaca 1960 sonrası) toplumsal değişim seyri arasında yer alan özelliklerden biri, yaşam biçimi temelli oluşudur.

Yanıt Açıklaması: Feodal üretim tarzı ya da Ortaçağ Batı Avrupa düzeni 1453’te İstanbul’un fethi, 1492’de Amerika kıtasının keşfi, 1497’de Ümit Burnu’nun bulunuşu, köylü ayaklanmaları, Reform ve Rönesans gibi gelişmeler ile birlikte sarsılmaya başlamıştır. Fransız Devrimi ve Endüstri Devrimi ise, söz konusu sarsılmayı radikalleştirmiş ve yeni bir toplumsal, politik, ekonomik düzeneğin ortaya çıkışına kapı aralamıştır. Doğru cevap D'dir.