Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: Parsons, aslolanın değişim değil istikrar ve denge olduğunu ileri sürerken Amerikan toplumunda sosyalist bir devrimin imkan ve gerekliliğini yadsımaktadır. Ona göre, bu minvalde toplumda çeşitli çalkalanmalar olsa da toplum değişmez, kendisini sürdürür. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Mümtaz Turhan devletin veya egemen elitlerin zor kullanarak gerçekleştirdikleri kültür değişmelerini ifade etmek Cebri Kültür Değişimlerini kullanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Simmel çatışmanın sonuçlarını değişmeden ziyade toplumsal süreklilik açısından araştırmaya yönelmiştir. Ona göre çatışmaların toplumda meydana getirdiği değişimler toplumun sürekliliğinin sağlanmasında önemli bir yere sahiptir.

Yanıt Açıklaması: Dahrendorf, yapısal işlevselciliğin sosyal denge modeline karşı toplumsal istikrarsızlık, çatışma ve sosyal çözülmeyi vurgulayan bir çatışmacı model sunmuştur. Dahrendorf’a göre, her toplumda kaçınılmaz olarak her unsur değişime tabi olduğu gibi, aynı zamanda değişime de katkı sunmaktadır. Ayrıca, her toplumda değişime kaynaklık eden sosyal çatışma kaçınılmazdır. Buna ek olarak, Dahrendorf’a göre bir çatışmanın sosyal değişime yol açması yoğunluk ve şiddet düzeyine göre çeşitlilik arz etmektedir. Bununla birlikte Dahrendorf, Marx’ın mülkiyet eksenli çatışma teorisini eleştirerek, yerine güç için mücadeleyi temel alan bir çatışma anlayışı ortaya koymuştur. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı toprak rejimi içinde, basitçe, üç tür toprak yer alırdı. Mülk toprakları, vakıf toprakları ve miri topraklar. Osmanlı Devleti’nde bir ana vergi ünitesidir. Devlet, dirlik sahipleri aracılığı ile bu küçük birimlerden topladığı vergiler sayesinde mali düzenini istikrarlı kılabilmiştir. Toprak rejiminin Osmanlı Devleti için önemi sadece mali düzenin belkemiğini oluşturması ile sınırlı değildir. Toprak rejimi ikinci olarak Osmanlı Devleti’nin savaş gücünün en önemli dayanağı olması bakımından da kritik bir işlev yüklenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Islahat ve reform eş anlamlı kelimeler. Her ikisi de düzeltme demek. Yani bozulan düzeni tekrar eski haline getirme çabasını temsil ediyorlar.

Yanıt Açıklaması: Bilim adamları ve araştırmacılar sanayi sonrası toplumun başat tipleridir.

Yanıt Açıklaması: Çatışma sosyolojisine düşünceleriyle temel olan isim, sosyal değişmede çatışmanın merkezi bir yeri olduğunu öne süren Georg Simmel’dir. Simmel’e göre, insanları etkileşim içinde birbirine bağlayan,  geçici değil toplumun daimi bir özelliği olan çatışma, benzer ilgi ve çıkarlara sahip kişilerin amaçlarına ulaşmak için bir araya gelmelerini sağlayan bir etkendir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı toprak rejimi içinde üç tür toprak türü yer alır. Mülk toprakları, vakıf toprakları ve miri topraklar. Bu üçü içinde miri toprakların hacmi diğer ikisi ile karşılaştırılamayacak kadar çoktur. Dolayısıyla  Osmanlı  toprak  rejiminin esasını miri topraklar oluşturmaktadır. Miri toprak ya da arazinin mutlak mülkiyet hakkı devlete aittir.

Yanıt Açıklaması: Sosyolojik teoride ortaya çıkan iki baskın çatışma teorisi; diyalektik çatışma teorisi ve işlevselci çatışmacılıktır.

Yanıt Açıklaması: Jön Türkler’in düşünce dünyasında dönemin Avrupa’sında etkin olan pozitivizm ve materyalizm paradigmalarının etkileri görülür. Bu çerçevede, Jön Türklere göre, var olan sorunlarla ancak bilim ve aklın referans alınması yoluyla mücadele edilebilir. Materyalizm ile yakınlık kurmuş olan isim ise, İttihad-i Osmani Cemiyeti’nin ilk kurucuları arasında yer alan Abdullah Cevdet’tir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Merton, organizmacı yaklaşımın değil yapısal işlevselci yaklaşımın önemli temsilcilerinden biridir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Marx’a göre, üç nedenle toplumsal hayatın temelini ekonomik üretim oluşturur: (1) Üretici etkinlik insanın doğasını belirler. (2) Üretici etkinlik, fiziksel varoluş koşullarını sağlayıncaya kadar bir başka şey yapamamamız anlamında, mantıken diğer etkinliklerden önce gelir. (3) Üretici etkinliğin yapısı diğer toplumsal etkinliklerin kazanacağı biçim açısından nedensel sonuçlara sahiptir. Örneğin, bir aristokrat ve bir köylü tamamen farklı biçimlerde yaşar, yani aristokrat çalışmaya gerek kalmadan hayatını sürdürürken, köylüler zamanlarının önemli bir kısmını kendilerinin (ve nihayetinde aristokratların) var olabilmesi için gerekli şeyleri üretmeye ayırırlar.

Yanıt Açıklaması: Diğer yanda ise tebaa ya da reaya vardır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlılarda şehir ve kasabalarda devletle halk arasındaki ilişkileri düzenleyen kimselere Ayan adı verilirdi.

Yanıt Açıklaması: Feodalizm ya da Ortaçağ Batı Avrupa düzeni, 1453’te İstanbul’un fethi, 1492’de Amerika kıtasının keşfi, 1497/98’de Ümit Burnu’nun bulunuşu, Köylü ayaklanmaları ve Reform gibi bir dizi tarihi ve siyasi hadise ile birlikte sarsılmaya başlar.

Yanıt Açıklaması: Klasik sosyolojide Batı dışı toplumlarda modernleşme ve toplumsal değişimi açıklamada birbiri ile rekabet eden  iki teori olan Marx’ın Asya Tipi Üretim Biçimi (ATÜT) analizi ile Weber’in patrimonyalizm açıklaması Türkiye toplumunun tarihsel ve güncel değişimlerini açıklamaya çalışan araştırmalara da temel teşkil etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Dekolonizasyon, sömürgelerde, sömürge idaresinin sona erdirilerek yerli halkın kendi bağımsız ulus-devletini kurması politikası idi. II. Dünya Savaşı sonrasında başlayan bu dekolonizasyon süreci,1960’lı yıllar da dahil olmak üzere uzun bir sürece yayıldı. Savaş sonrasında eski sömürgeler birbiri arkasına ulus-devletler haline gelmeye başladı. Sömürgelerin bağımsızlık kazanması, öncelikle sömürge coğrafyalarındaki halkın direncinin, sömürge idarelerine karşı ayaklanma ve kendi düzenini kurma çabasının ürünüdür. Bu anlamda önemli bir örnek olarak Cezayir Bağımsızlık savaşını verebiliriz. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: ATÜT, Marx’ın kendi kaptalizmin gelişimini açıklamada ve sosyal teorisini kurmada kullandığı Batı dışı toplumlara dair bir durağanlık teorisidir.

Yanıt Açıklaması: Vahdet-i İmamet: Bu kavram, otoritenin birliği anlamına gelir ve Ali Suavi tarafından güçler ayrılığı ilkesine karşı olarak öne sürülmüştür. Ali Suavi’ye göre, yürütme hükme, hüküm fetvaya, fetva ise şeriat ve kanuna bağlıdır. Şeriat ve kanun dahi ezeli adalet ilkesine bağlıdır. İşte bu bağlılık zinciri vahdet-i imamet ilkesinin özünü oluşturmaktadır. Doğru cevap B'dir.