Toplumsal Değişme Kuramları

Yanıt Açıklaması: White’a göre insanlık tarihinde kullanılan enerji kaynaklarına göre sırasıyla beş evrimsel aşama vardır. Bu aşamalar sırasıyla insan kası, evcilleştirilmiş hayvan, bitki, doğal kaynaklar ve nükleer enerjidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Weber, etkileşim içindeki bireylerin bir toplum, daha doğrusu bir toplumsal hayat oluşturmalarını mümkün kılanın insanların rasyonel davranmaları olduğunu ve toplumu bu rasyonellik sayesinde anlayabileceğimizi öne sürmektedir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Belirli bir sosyal yapının zaman içinde yaşadığı farklılaşmalara toplumsal değişim adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Güç mücadeleleri ana iç dinamiklerden biridir ve her toplumun ayrılmaz bir parçasıdır. Weber için dış dinamikle ilişkili bazı faktörler şöyle sıralanabilir: (1) Devletin büyüklüğü veya dış güç uygulamak için kullanılan idarî yapıların ölçeği. (2) Temel ekonomik aktörler ve devlet arasındaki ilişki. (3) Ülke içindeki eşitsizlik düzeyi. Aslında bir iç dinamik olmasına rağmen, bu faktör dünya sistemi içinde prestijle yönetici seçkinlerin meşruiyeti arasındaki temel ilişkiyi etkiler. “Yüksek eşitsizlik düzeyleri ile sınıflar, statü grupları ve partilere üyelik arasındaki korelasyon yüksek olduğunda, yani üst sınıfların üyeleri aynı zamanda yönetici partilerin, yüksek prestijli statü gruplarının üyeleri olduklarında ve benzer şekilde tersi durumlarda karizmatik liderlerin ortaya çıkma ihtimali artar”. Bu yüzden, “başka devletlerle ilişkilerde diplomatik veya askeri bir maceraya giren bir devlet, siyasal iktidar toplumdaki eşitsizlik düzeyini artıracak biçimlerde kullanıldığında daha savunmasız konumdadır.

Yanıt Açıklaması: Diyalektik düşünceye göre her şey sürekli hareket hâlindedir. Her şey bir süre varlığını sürdürdükten sonra ortadan kalkar. Hiçbir ayrım sabit değildir. C¸elişkiler evrenseldir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Saint-Simon kültürlerin çeşitliliğinin yüzeysel olduğunu düşünür. Bütün toplumsal gelişmeler ve değişme temel bir plâna göre gerçekleşir; insanlığın tarihi, en azından kendi yörüngelerinde hareket eden gezegenlerde olduğu gibi, tek yasa tarafından yönlendirilir. Saint- Simon böyle bir tarih anlayışını benimseyen tek kişi olmasa da, toplumsal evrimin, dolayısıyla değişmenin merkezî dinamik gücünü “iktisadî sınıflar arasındaki çatışma”nın oluşturduğunu öne süren ilk kişidir

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişimi büyük, orta ve küçük ölçekli olarak sınıflandırmak mümkündür. Bunlardan orta ölçekli değişimler bir toplumun biçimini bütüncül olarak değiştirmeyen ancak toplumsal yapıda farklılaşmalara yol açan değişimlerdir. Daha ziyade sosyal kurumlarla ilişkili olan söz konusu değişimler, toplumun işleyişini ciddi bir biçimde değiştirirler. Özellikle nüfus, siyasal yapı, iktisadi sistem ve mekânsal unsurlardaki kapsamlı değişimler toplumsal yapıya etki ederler. Örneğin bir toplumda belirgin bir biçimde yaşanan iktisadi kalkınma neticesinde ortaya çıkan refah artışı ile sınıflar arası ilişkilerde gerçekleşen değişimler buna bir örnektir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Belirlenimcilik ve gerekircilik olarak da adlandırılan determinizm, evrenin işleyişinin, evrende gerçekleşen olayların çeşitli bilimsel yasalarla, örneğin fizik yasaları ile, belirlenmiş olduğunu ve bu belirlenmiş olayların gerçekleşmelerinin zorunlu olduğunu öne süren öğretidir.Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İndirgemecilik En genel biçimi ile söylenirse, indirgemecilik, görünüşte çeşitlilik gösteren fenomenleri bazı birincil ya da temel açıklayıcı ilkelere indirgeyen entelektüel stratejileri ifade eder. Doğru cevap C'dir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Frankfurt Okulu'nun Theodor Adorno, Max Horkheimer, Herbert Marcuse ve Walter Benjamin gibi eleştirel kuramcıları sanayideki yeni organizasyon biçimleri ile 1930’larda Avrupa’da totaliter faşist rejimlerin yükselişi arasındaki ilişki hakkında yoğun tartışmalar yürütmüşlerdir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Yapı-aktör ikiciliğini aşmak üzere 1970 sonrasında önemli teorik açılımlar gerçekleştirilmiştir. Bunlar arasında Giddens, Bourdieu ve Bhaskar önemli bir yer tutmaktadır. Giddens 1970’lerde geliştirdiği yapılaşma kuramı ile bu noktada kendisinden önceki sosyal teorik gelenekleri birleştirerek önemli ve haklı bir yer edinmiştir.

Yanıt Açıklaması: Marx’ın temel görüşlerinin şekillenmesinde Hegel’in belirli görüşleri etkilidir. Hegel’in her şeyden önce idealizmi ile diyalektik anlayışı Marx üzerinde etkili olmuştur. Hegelci idealizm muhafazakârdır. Devrimci değildir. Marx ise devrimcidir. İkinci olarak, Marx’a göre Hegel’in diyalektik yöntemi toplumsal gerçekliği anlamak için önemli bir araçtır. Ama Marx bu aracı ters yüz eder. Tanrı’nın varlığı ile ilgilenmek yerine ‘somut toplumlar’ ve çatışan çıkarlara sahip ‘gerçek insanlar’ı ilgi odağının merkezine yerleştirir. Tarih, Marx’a göre sadece birbirini izleyen olaylar dizisi olarak görülemez. Tarih, aynı zamanda, birbirini izleyen olayları düzenleyen yasaları ortaya çıkarmak suretiyle açıklanabilecek bir olaylar bütünüdür. Bu birbirini izleyen olayların ardındaki yasaları ortaya çıkarmak, öte yandan, tarihe yön vermenin ön koşuludur. Marx’ın yaklaşımına göre, ikinci olarak, toplumu anlayabilmek için öncelikle insan doğasını, onu doğadaki diğer varlıklardan ayıran temel özelliği bilmemiz gerekir. Bu özellik, insanların varlıklarını sürdürebilmek için çevreden yararlanarak üretim yapabilmeleri ve böylece tarihi yapmalarıdır. Karl Marx kendi materyalist toplum anlayışını Hegel’in idealizmi karşısında konumlanarak ve diyalektiği kendi çalışmalarına uyarlayarak geliştirmiştir. Tarihin hem evrensel hem de üretim tarzlarına bağlı olarak iki türden diyalektik yasaları olduğunu kabul eden Marx özellikle kapitalist sisteme odaklanarak, sınıflı toplumların yapılarını ve değişme yasalarını ortaya çıkarmaya çalışır. Maddi koşullara öncelik tanıyan Marx ideolojileri, kendi deyimiyle egemen sınıfın düşüncelerini kapitalizmin sınıfsal ve diğer iç dinamikleriyle açıklar.

Yanıt Açıklaması: Toynbee’ye göre intihara eğilimli Batı medeniyetini tehdit eden başlıca un- surlar nükleer savaş, teknoloji, uzay keşifleri, aşırı tüketim, hırs, aşırı nüfus artışı, çevre kirliliği, kaos, ahla^ki^ çöküntü ve benmerkezciliktir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Weber Batı’da uygarlığın giderek daha fazla rasyonalitenin ‘çelik kafes’i olarak adlandırdığı şey -yani, her seçimin insanların bütün eylemlerinin rasyonel kararlarla belirlendiği gündelik hayat tarzı tarafından kuşatıldığını düşündüğü “modern dünyanın rasyonel doğası” hakkında esasen büyük bir ikilem içindedir. İnsanların davranışlarında kendiliğindenlik ortadan kaybolmaktadır; her şey bir kafese aittir ve modern dünyada gizem veya heyecana çok az yer vardır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Montesquieu'nun eserinin adı "Kanunların Ruhu Üzerine"dir.

Yanıt Açıklaması: Saint-Simon’a göre ‘Pozitif Evre’de insanlar birbirlerine egemen olmaya çalışmaktan vazgeçerek doğaya egemen olacaklardır. Buson evrede ahlâkî davranıştaki bu değişimin başlamasına bilim ve sanayileşme hizmet edecektir.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal dünyanın farklı parçaları arasında çok yönlü ve boyutlu bir neden-sonuç ilişkisi olduğunu öne süren diyalektik yaklaşımda, insanların içinde yer aldıkları toplumsal hayatın bütünlüğü kadar, toplumsal faktörler arasındaki karşılıklı ilişkiler de vurgulanmaktadır. Ayrıca diyalektik yaklaşım çerçevesinde düşünen bir sosyolog hem çağdaş dünyanın tarihsel kaynaklarıyla hem de toplumun gelecekteki yönelimiyle ilgilenir. Bununla birlikte, diyalektik yaklaşım çok genel düzeydeki soyutlamalardan ziyade gerçek ilişkileri araştırmakla ve toplumsal gerçeklik düzeyleri arasındaki çatışmalar ve çelişkilerle ilgilenmektedir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Comte'a göre bilimlerin kraliçenin Sosyal Fiziktir.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal biçimlerin bu hiyerarşik konumlanışının ondokuzuncu yüzyıl siyasal ve sosyal düşün- cesi için sömürgecilik, ırkçılık, avrupamerkezcilik ve emperyalizm gibi çok farklı anlamları olmakla birlikte burada bu mesele ale alınmayacaktır. Klasik sosyoloji buradan hareketle toplumsal değişimi bir tarihsel süreç sorunu olarak ele almış ve ilerlemecilik ilkesi çerçevesinde modern toplumun tarihsel konumlandırmasının bir aracına çevirmiştir. Böylece klasik sosyoloji için temel mesele modern toplumun ortaya çıkışı bağlamında farklı toplum tipleri arasındaki geçiş olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişime etki etme biçimleri bakımından sosyal hareketler üç gruba ayrılabilir: (i) Sınıf temelli sosyal hareketler, (i) etnisite temelli sömürge karşıtı siyasal hareketler ve (iii) kimlik temelli yeni sosyal hareketler.