Sosyal Bilimlerde Temel Kavramlar

Yanıt Açıklaması: Saint-Simon (1760-1825) ve Auguste Comte (1798-1857)  hem toplumsal düzeni hem de değişmeyi açıklamaya çalışan bu sosyologlar hem muhafazakâr hem de yenilikçi toplum anlayışlarının sıkıntılı bir karışımını savunur.

Yanıt Açıklaması: Totalitarizm: Farklılık ve çoğulculuğu reddederek hakikatin ne olduğunu bildiğini iddia eden seçkin kadronun tartışılmaz önderliğinde toplumsal yapının her alanına nüfuz etmeyi amaçlayan siyasi anlayış. Nazi Almanya'sı ve Stalin dönemi Rusya’sı totaliter ideolojinin hayata geçirilmeye çalışıldığı iki çok önemli örnektir.

Yanıt Açıklaması: Klâsik dönemde dört temel kurucunun toplum anlayışları ve tanımları öne çıkar. Bunlardan ilk ikisi Marx ve Durkheim daha yapısalcı bir eğilim içinde doğrudan toplum (ve yapı) temelli açıklamalar yaparken diğer ikisi Weber ve Simmel ise bireysel eylem temelli açıklamalar yapar. Doğru yanıt E seçenğidir.

Yanıt Açıklaması: Göreceli mahrumiyet: Bir kişinin veya grubun yaşam düzeyini, kendisinden daha yüksek yaşam standardına ve fırsatlara sahip bir referans grubu ile karşılaştırması sonucunda ortaya çıkan göreceli mahrumiyet olgusudur.

Yanıt Açıklaması: Cevap6: Gelişmiş kapitalizmdeki kültürel üretimin yapılanması her şeye damgasını vuran bir tekdüzelilik orunu yaratmıştır. Adorno ve Horkheimer’in (1944:7) kendi sözleriyle; “Bugün kültür her şeyi birbirine benzetiyor. Filmler, radyo ve dergiler bir sistem oluşturuyor. Her alan kendi içinde ve diğerleriyle bir sistem luşturuyor.” Bu dönüşüm sürecinin dinamiklerine küreselleşme ve ağ toplumu tartışmalarının yer aldığı bölümünde yeniden döneceğiz.

Yanıt Açıklaması: Fonksiyonalist perspektife göre kapitalist toplumlar, sürekli yenilik içinde oldukları için çevrelerindeki değişime daha iyi uyum sağlamışlardır. Bunun sebebi ise işletmelerin yeni hizmetler ve ürünler önererek müşteriler için sürekli rekabet hâlinde olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Merkezî siyasal iktidar ya da devlet dediğimiz zaman, belli bir coğrafya üzerindeki iktidarı tekeline almış bir kurum akla gelir. Devlet belli bir coğrafi alan ve alan üzerinde yaşayan nüfus üzerinde şiddet kullanma tekeline sahip olduğunu iddia eden hiyerarşik bir örgütler bütünüdür. Devlet, devletin kurumlarının başında olan kişilerden bağımsız olarak varlığını devam ettiren bir tüzel kişiliktir. Devlet, sadece kendisinin kullandığı şiddetin meşru olduğunu, diğer kişi, grup ya da örgütlerin ise meşru müdafaa hâli dışında şiddet kullanamayacaklarını iddia eder. Kendisi dışındaki şiddet kullananları cezalandırır. Doğru cevao B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kent sosyolojisi, enformasyon toplumu ve iletiflim alanındaki tezleriyle ve etkili çalışmalarıyla tanınan Manuel Castells, “ağ toplumu”nun kavramsallaştırılmasına öncülük etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Walter Benjamin’in çalışması, fotografik ve sinematografik teknolojinin devreye girmesiyle algının nasıl değiştiğini ortaya koyması açısından oldukça önemlidir.

Yanıt Açıklaması: Çağdaş küreselleşme sürecinde belirleyici rol oynayan elektronik ve dijital teknolojiler sayesinde ulusal sınırlar, bir anlamda geçersizleşmiş, metaforik olarak ulus-devletin sınırları aşılmıştır. Başta İnternet olmak üzere küreselleşme sürecinin en önemli taşıyıcıları olarak yeni iletişim teknolojileri, ulusal sınırların aşılarak ulus-ötesi kamusallıkların oluşmasını mümkün kılmaktadır. Böylece, ulus-devletlerin türdeş ve dışa kapalı ulusal kültürleri korumalarını oldukça zorlaşmıştır. Küresel kapitalizm sadece küresel ekonomi-politiği yapılandırmakla kalmamakta; bu süreç içinde, kapitalizminin ve tüketim kültürünün değerlerini ve yaşam felsefesini taşıyan ticarileşmiş medya ürünlerinin dağıtım yoluyla küresel kültürü de belirlemektedir. Gerçekten de günümüz tüketim kültürünün ve tüketimcilik ideolojisinin yeniden üretiminde medyanın çok önemli bir rolü vardır

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Soru belli bir düşünüre kavramı sorguladığı için ilgli metnin okunması ve noktalı yere hangi kelimenin geleceğinin belirlenmesi sorunun çözümü niteliğindedir. “Etkileşimlilik, dijital ağların ve yeni iletişim teknolojilerinin içeriğini ve sınırlarını yeniden tanımladığı, son derece önemli toplumsal yansımaları olan ve ağ toplumu tartışmalarında öne çıkan kavramlar arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Aile, toplum ve devlet olmak üzere üç ahlakilik dünyası olduğunu düşünen, diğerlerini de zorunlu olarak görse de devleti en üste yerleştiren Hegel’e göre toplum kendine özgü kanunlara sahip bir yapıdır. Toplum olarak anılan oluşum son derece rasyonel bir iktisadi topluluk, doğrudan bir piyasa ve mübadele toplumudur. Toplum insan ihtiyaçlarının, iş bölümünün, birikmiş iktisadi malların fiyat mekanizması aracılığıyla dağıtımının doğal olarak düzenlenmesi sistemi, bir tür ekonomik maddî ilişkilerdir. Toplumun yapısal kanunu, bireylerin aile birliğindeki organik bağlılıklarından ayrılmış, sadece bireyler olarak birbirleriyle satıcı ve alıcı, işçi ve işveren, arz eden ve talep eden olarak belirli çıkarlarla karşılaşması esasına dayanır. Toplum içinde bireyler sadece bu münasebetle birbirlerine yanaşır ve bağlanır. Her birey sadece kendi bireysel çıkarının, bireysel amaçlarının peşindedir. Genele dâhil olduğu hâlde, bireyin kendisinin dışındakiler onun için hiçbir anlam ifade etmez.

Yanıt Açıklaması: Göstergeler kendilerinden başka bir şeye gönderme yapan eylem, nesne, kavram ve yapılar olarak tanımlanabilirler.

Yanıt Açıklaması: Uygarlık kelimesi Latince "Kent" anlamına gelen "civitas" kökünden gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Çatışma teorisi üç temel ve birbiriyle ilişkili kabul üzerine kurulur. (1) İnsanların bazı temel ‘çıkarlar’ı, istedikleri ve elde etmeye çalıştıkları şeyler vardır (2) ‘Güç’ toplumsal ilişkilerin özünü oluşturur, sadece kıt ve eşitsiz olarak dağılmış, belirli çıkar gruplarının tekelinde yoğunlaşmış bir şey ve bu yüzden sadece bir çatışma kaynağı değil, özünde zorlayıcı/baskıcı bir şeydir. (3) Değerler ve düşünceler, bir toplumun kimliği ve hedeflerini tanımlayan bir araçtan ziyade, farklı grupların amaçlarına ulaşmak için kullandıkları silahlardır

Yanıt Açıklaması: Tabakalaşma çalışmaları içinde yoksulluk konusu 1980 sonralarında yer almaya başlamıştır. Dünyada giderek sanayileşmiş ve ekonomik olarak gelişmiş ülkelerde bile sosyal devlet kavramından vazgeçilmesi, sanayileşmenin gerilemesi, işsizliğin artması gibi nedenlerle yoksulluğun nedenleri, boyutları ve sonuçları kavramlaştırılmak istenmiştir. Yoksullukla ilgili en tartışmalı konu yoksulluğun nasıl tanımlanması gerektiğine dairdir. Her çalışma yoksulluğu farklı tanım ve ölçeklerle çalışmaktadır. Bunlardan en yaygın olanı yoksulluğu mutlak yoksulluk (absolute poverty) veya göreceli yoksulluk (relative poverty) gibi iki kategoriye ayırarak incelemektir. Mutlak yoksulluk hanelerin veya bireylerin asgari geçim standardının altına düşmesini ve hesaplanmış yoksulluk sınırının altına düşenleri tanımlar. Mutlak yoksulluk daha çok refah devleti politikalarında gelir dağılımı ve tüketim harcamaları hesaplamalarına dayalı olarak somut ve ölçülebilen kriterlerle tanımlanmakta ve kullanılmaktadır. Öte yandan göreceli yoksulluk daha çok bir kişinin veya grubun yaşam düzeyini, kendisinden daha yüksek yaşam standardına ve fırsatlara sahip bir referans grubu ile karşılaştırması sonucunda ortaya çıkan göreceli mahrumiyet olgusudur. Göreceli yoksulluğu “maddi kaynakların toplumda norm olmuş veya en azından özendirilen ve onaylanan normal etkinliklere katılımın, konfora ve yaşam koşullarına sahip olmanın olanaksız veya son derece kısıtlı hâle gelecek kadar yetersiz kalması” şeklinde tanımlamak da mümkündür. Göreceli yoksulluk mutlak temel ihtiyaçlarını karşılayabilen ancak fırsat eşitsizlikleri yüzünden toplumun genel refah düzeyine, kaliteli eğitime, insanca bir yaşam düzeyine ve toplumdaki sosyal temsile katılmanın engellenmiş olması durumunu içermektedir. Bu durumda daha yaygın kullanılan “mutlak yoksulluk” daha çok bireylerin fiziksel yaşamlarını sürdürebilme hedefine yönelikken “göreceli yoksulluk” bireylerin diğer kesimlere görece olarak yaşama standartlarını karşılaştırmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Émile Durkheim, işlevselci bir toplum teorisi geliştirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Weber’e göre, modern toplumlarda güç rasyonel bir temele sahiptir. Modern toplumun temelini hukuki otorite oluşturur. Farklı bir ifadeyle insanlardan ziyade yasalar ve düzenlemeler tarafından yönetilme, gücün gelenek ya da kişisel karizmadan çok rıza ve görevin gerektirdiği otorite aracıl›ğıyla meşrulaytırılması esastır. Bürokrasi bu düzenleyici yönetimin, kişisel olmayan ve tarafsız gücün bir örneğidir. Ona göre, her türden modern sanayi toplumu düzgün işleyebilmek için oldukça etkin örgütsel yapılara gerek duyar. Weber’e göre, modern toplumu geçmişteki toplumlardan ayıran temel dinamik ve temel bir özellik rasyonalitedir; yani rasyonel, mantıklı düşünme ve organizasyon biçimidir. Önceki toplumlar din, gelenek veya kişisel karizma gibi irrasyonel inançlar veya düşünce sistemlerine dayanırken modern toplum mantığa ve kendi düşünce ve örgütlenme sisteminin asıl temeli olarak akla başvurmaya dayanır.

Yanıt Açıklaması: Saint-Simon'ın deyimiyle ‘sosyal fizyolojinin, temel görevi, toplumu hareket ve dönüşüm hâlinde incelemektir. Saint-Simon, toplumların evrimine yön veren güçlerin toplumsal gruplar veya sosyal sınıflar arasındaki çatışmalar olduğunu düşünür. Doğru yanıt B seçeneğidir.