Mantığın Gelişimi

Yanıt Açıklaması: İlk tözlerin (varlıkbilimsel) önceliği görüşü sonucunda, Aristoteles özne-yüklem önermelerini temel alır.

Yanıt Açıklaması: Rescher’e göre Arap İslam dünyasında ‘mantıkçı’ olarak adlandırılmayı hak eden ilk kişi Fârâbî’dir. Buradan, Fârâbî’nin Türk olduğu bilgisine dayanarak, onun, ilk Türk mantıkçısı ve filozofu olduğu sonucunu da çıkartabiliriz.

Yanıt Açıklaması: Her birinin bir kavrama ilişkin çözülmesi güç bir soruna işaret etmesiden dolayı  çatışkıları bugün bile tartışılan düşünür Eubulides'tir.

Yanıt Açıklaması: Organon’un kısımları şunlardır: Kategoriler, Topikler, Önerme Üstüne (Yorum Üstüne), Birinci Çözümlemeler, İkinci Çözümlemeler.

Yanıt Açıklaması: Yunancanın eğitim dili olarak egemen olduğu İskenderiye Okulu gelişimini tamamladıktan sonra, çevre ülkelerdeki düşünce dünyasını da etkilemeye başlamıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Laertius’a göre Stoalılar şu bileşik önermeler üzerinde durmuşlardır: (1) “İse” ifadesi ile oluşturulan koşul önermeleri, (2) “Ve” ifadesi ile oluşturulan tümel-evetleme önermeleri, (3) “Veya” ifadesi ile oluşturulan tikel-evetleme önermeleri, (4) “Olduğuna göre” ifadesi ile oluşturulan sözde-koşullu önermeler, (5) “C¸ünkü” ifadesi ile oluşturulan sebep-sonuç önermeleri, (6) “Daha çok” ifadesi ile oluşturulan önermeler, (7) “Daha az” ifadesi ile oluşturulan önermeler. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Topikler Aristoteles’in diyalektik tartışmalarda izlenecek yöntem üzerine çalışmasıdır. Aristoteles’e göre öncekilerin diyalektik tartışmalara ilişkin eğitimleri hızlı ancak sistemsizdir; öğrencilere tartışma sanatını değil bu sanatın ürünlerini vermektedir.

Yanıt Açıklaması: Aristoteles mantığı ile Megara-Stoa mantığının bazı noktalarda farklılaştığı doğrudur. Bu noktalardan ikisi öne çıkmaktadır: İlk olarak, Peripatetikler mantığı felsefenin bir aracı olarak görürken, Stoalılar mantığı etik ve fizik ile birlikte felsefenin parçalarından biri olarak görmekteydi. Hemen tüm Stoalılar felsefenin bu parçalardan oluştuğunda anlaşırken felsefenin parçalarının hangi sıra ile çalışılması gerektiği konusunda ayrılıyorlardı. İkincisi, Stoa mantığı bir önermeler mantığı, Aristoteles mantığı ise bir terimler mantığır. Akıl yürütme biçimlerinin ifadesinde değişkenler Aristoteles’te terimlerin, Khrysipos’ta ise önermelerin yerini tutmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Laertius’a göre Stoalılar şu bileşik önermeler üzerinde durmuşlardır: (1) “İse” ifadesi ile oluşturulan koşul önermeleri, (2) “Ve” ifadesi ile oluşturulan tümel-evetleme önermeleri, (3) “Veya” ifadesi ile oluşturulan tikel-evetleme önermeleri, (4) “Olduğuna göre” ifadesi ile oluşturulan sözde-koşullu önermeler, (5) “C¸ünkü” ifadesi ile oluşturulan sebep-sonuç önermeleri, (6) “Daha çok” ifadesi ile oluşturulan önermeler, (7) “Daha az” ifadesi ile oluşturulan önermeler. Stoa mantıkçılarının çağdaş standart mantığa göre doğrusal sayılan önerme ek- lemlerini de doğrusal sayılmayan önerme eklemlerini ele aldıkları anlaşılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Birinci C¸özümlemeler, Organon’un tasım mantığına ayrılmış kısmıdır. Aristoteles’e göre tasım (sullogismos), belirli önermelerin varsayılmasıyla, diğer bir önermenin bu varsayımlardan ötürü zorunlu olarak çıktığı uslamlamadır.

Yanıt Açıklaması: Stoa düşünürlerinin anlam anlayışlarına göre lekton nesneldir.

Yanıt Açıklaması: Olanaklılık anlayışını desteklemek amacıyla Diodorus “ana çıkarım” diye bir ç›- karıma başvurmuştur (Diodorus’un bu akıl yürütmeyi Aristoteles’in O¨nerme U¨stü- ne’de gelecek olumsal önermeleri tartışırken ortaya koyduğu önerme anlayışına karşı ileri sürdüğü de düşünülmektedir).

Yanıt Açıklaması: İbn Rüşd Bağdat okulu anlayışına dönerek, Aristoteles mantığını metinlere bağlı kalarak yeniden yorumlamaya girişmiştir. Aslında 11. yüzyılın başında İbn Sînâ ile başlayan bağımsız mantık çalışmaları 12. yüzyılda hem Doğu’da hem de bu yüzyılın pek çok mantıkçısının yetiştiği Endülüs’te artmaktadır. İbn Rüşd bu yeni duruma en önemli aykırı örneği oluşturmaktadır. Onun Aristoteles’in mantık anlayışına kendi dönemindeki ve kendinden önceki uzun bir dönem boyunca yetişen diğer mantıkçılardan daha fazla bağlı olduğu, mantık yorumlarına Kategoriler kitabı ile başlayıp Sofistler ile bitirmesinden de anlaşılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bildiğimiz kadarıyla Peripatetik (Aristotelesçi) mantık mirasının İslam dünyasının bilim dili olan Arapçaya ilk çevirilerinin yapılması, Latinceye göre daha sonra gerçekleşmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İkinci C¸özümlemeler, Aristoteles’in tanıtlamaya (apodeiksis) dayalı (apodeiktik)bilimlerin yöntemi üzerine çalışmasıdır. Organon’un bu kitabı (özellikle ilk sekiz kısmı) bu bilimlerdeki tanıtlamaların sağlaması gereken mantıksal biçimlerin ortaya konmasını amaçlar.

Yanıt Açıklaması: İkinci C¸özümlemeler, Aristoteles’in tanıtlamaya (apodeiksis) dayalı bilimlerin yöntemi üzerine çalışmasıdır. Organon’un bu kitabı (özellikle ilk sekiz kısmı) bu bilimlerdeki tanıtlamaların sağlaması gereken mantıksal biçimlerin ortaya konmasını amaçlar. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tümel-evetlemeli önermenin Stoa mantığında , “Her tümel-evetlemede, eğer [bileşenler arasında] bir önerme yanlış ise,diğerleri doğrulsa bile, bütünü yanlıştır denir” yorumlaması Aulus Gellius’a aittir.

Yanıt Açıklaması: Farabi'nin eserlerinden bir kısmı aşağıda belirtilmiştir (Rescher, 1964 s.122-126): 1. Mantıkta Kullanılan Terimler 2. Manığa Başlangıç 3. Beş Bölüm 4. Kategoriler 5. Mantığa Giriş 6. Peri Hermenias Yorumu 7. Birinci Analitikler Yorumu 8. İkinci Analitikler Yorumu 9. Mantık Sanatı için Gerekenler 10.Bilimlerin Sayımı 11.Sorulan Sorulara Yanıt 12.Retorik Yorumu 13.Şiir Sanatının Kanunları 14.Şiir ve Ölçü Üstüne

Yanıt Açıklaması: Süryaniler İskenderiye okulunun takipçileri olmakla birlikte Urfa Okulu, Cundişa^pu^r Okulu, Antakya Okulu, Nusaybin Okulu, Nusaybin Okulu, Kınnesrin Okulu Süryaniler tarafından İslam coğrafyasında kurulan okullar arasında yer alır. Ancak İskenderiye Okulu Süryanilerin kurduğu okullar arasında yer almaz.

Yanıt Açıklaması: Mantık için önemli bir kavram aynılık, yani özdeşlik kavramıdır. Aristoteles aynılığın sayısal, türsel ve cinssel aynılık olarak üç farklı şekilde uygulandığını söylemektedir. Doğru cevap E'dir.