Mantığın Gelişimi

Yanıt Açıklaması: İbn Si^na^’nın islam mantık tarihi içindeki en önemli özelliği Aristoteles mantığı- nın sorunlarını bağımsız bir mantık anlayışı içinde çözümleme ve çözmeye yönel- mesidir. Dolayısıyla İbn Si^na^, Fa^ra^bi^’nin Aristoteles metinlerine yaklaşımından ayrılmış ve islam dünyasında bağımsız bir mantık geleneği oluşmasının yolunu açmıştır.

Yanıt Açıklaması: İm zihindeki bir imge değildir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Parmenides’in öğrencisi Zenon hocasının birci öğretisini savunmak için ortaya koyduğu çatışkılarla (paradoks) bilinir.

Yanıt Açıklaması: Farabi'nin Aristoteles’ten sonra gelen öğretmen anlamında ‘İkinci Öğretmen’ olarak adlandırılmasının sebebi Aristoteles'in karanlıkta bıraktığı noktaları açıklığa kavuşturmaya çalışmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Diodorus koşul eklemi yorumu bugünkü sıkı gerektirme tanımına benzer.

Yanıt Açıklaması: Koşul önermesinin doğru olması için önbileşeninin doğru ve ardbileşeninin yanlış olmasının hem şimdi hem de geçmişte olanaksız olması gereklidir görüşünü savunan düşünür Diodorus'dur.

Yanıt Açıklaması: Bir önerme olanaklı, olanaksız, zorunlu veya zorunsuz olabilir ancak Philo bir kipin bir önerme eklemi olarak önermenin başına geldiği türden “Olanaklıdır ki ...” veya “Zorunludur ki ...” gibi önermeleri ele almaz. Bu Philo ile Aristoteles arasında göze çarpan bir fark olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: önce-sonra stoa mantıkçılarının çıkarımları ayırma kriterlerinden biri değildir

Yanıt Açıklaması: Stoa mantıkçıları çıkarımı “öncüller ve sonuç önermesinden oluşan bir sistem” olarak tanımlamaktadır. O¨ncüller sonuç önermesine ulaşabilmek için kabul edilmiş olan önermeler, sonuç önermesi ise öncüllerin ortaya koyduğu önermedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Gazâlî (1058-1111) mantık çalışmalarından daha çok, etkili bir İslam düşünürü olarak mantığın saygınlığına yaptığı katkı ile bilinir. Gazâlî mantığın din bilimleri için faydalı bir araç olduğu düşüncesinin Müslümanlar arasında yaygınlaşmasını ve böylece Müslümanların mantık çalışmalarına daha fazla ilgi duymasını sağlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Laertius’a göre Stoalılar şu bileşik önermeler üzerinde durmuşlardır: (1) “ise” ifadesi ile oluşturulan koşul önermeleri, (2) “Ve” ifadesi ile oluşturulan tümel-evetleme önermeleri, (3) “Veya” ifadesi ile oluşturulan tikel-evetleme önermeleri, (4) “Olduğuna göre” ifadesi ile oluşturulan sözde-koşullu önermeler, (5) “C¸ünkü” ifadesi ile oluşturulan sebep-sonuç önermeleri, (6) “Daha çok” ifadesi ile oluşturulan önermeler, (7) “Daha az” ifadesi ile oluşturulan önermeler. Stoa mantıkçılarının çağdaş standart mantığa göre doğrusal sayılan önerme eklemlerini de doğrusal sayılmayan önerme eklemlerini ele aldıkları anlaşılmaktadır. Listedeki koşul, tümel-evetleme, tikel-evetleme eklemleri standart mantıkta doğrusal önerme eklemleri olarak kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Mantık ile ilgili görüşü;" hataya düşülmesi olanaklı her konuda akıl yürütme yetimizi doğru yönde tutmaktadır." olan felsefeci Farabi'dir.

Yanıt Açıklaması: Matematiğin bir bilim niteliğini kazanması Yunanlılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu dönemin pek çok felsefecisi ya aynı zamanda matematikçidir ya da matematikle yakından ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Stoa mantığının geliştiği ve sistemleştiği dönem Erken Stoa Dönemidir. Mantık çalışmaları daha sonra azalarak yerinı etik ve retorik çalışmalarına bırakmıştır.

Yanıt Açıklaması: O¨nerme U¨stüne’nin konusu önermenin özellikleri, önerme türleri ve önermeler arasındaki karşıolum ilişkileridir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Philo kipi önermenin özelliği olarak kabul etmektedir. Bir önerme olanaklı, olanaksız, zorunlu veya zorunsuz olabilir ancak Philo bir kipin bir önerme eklemi olarak önermenin başına geldiği türden “Olanaklıdır ki ...” veya “Zorunludur ki ...” gibi önermeleri ele almaz. Bu Philo ile Aristoteles arasında göze çarpan bir fark olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Birinci Çözümlemeler, Organon’un tasım mantığına ayrılmış olan kısmıdır.

Yanıt Açıklaması: Fa^ra^bi^’nin en büyük başarısı, Aristoteles mantığını hem Aristoteles’in metinlerine bağlı kalarak hem de islam düşüncesine yakın bir anlayışla yorumlayabilmesidir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tanıtlanamazlar arasında yer almayan çıkarımların tanıtlanamazlara indirgen- mesinde başvurulan kuralların (themata) sayısı dörttür. Bunlardan sadece birincisi ve üçüncüsü bilinmektedir. Birinci thema şöyle ifade edilmektedir: iki önermeden bir üçüncüsü çıkıyor ise, o zaman ilk ikisinden biri ile sonucun çeliştiğinden diğerinin çelişiği çıkar.

Yanıt Açıklaması: Stoa mantıkçıları iki tür tikel-evetlemeli önerme ayırt etmişlerdir. Stoa mantıkçıları tarafından neredeyse her zaman kullanılan katı veya dışlayıcı anlamda, doğru bir tikel-evetleme önermesinin bileşenlerinden biri ve sadece biri doğru olmalıdır: “Bir öğüt ya bilgece ya budalacadır ya da bunların ikisi de değildir” gibi. Ilımlı veya kapsayıcı tikel-evetleme önermelerinin doğru olması için tek koşul bileşenlerden en az birinin doğru olmasıdır. Birden çok bileşen doğru olduğunda da ‘veya’ kapsayıcı anlamda kullanılmışsa tikel-evetlemeli önerme doğru sayılır. Stoa mantıkçıları sadece dışlayıcı tikel-evetleme önermeleri asıl anlamda tikel-evetlemeli önerme kabul etmişlerdir. Tümel-evetlemeli önermenin Stoa mantığında yorumlanışı Aulus Gellius’a göre şöyledir: “Her tümel-evetlemede, eğer [bileşenler arasında] bir önerme yanlış ise, diğerleri doğru olsa bile, bütünü yanlıştır denir” Bu açıklamalardan da anlaşıldığı gibi doğru cevap A’dır. “Bir sınav sorusu ya zordur ya kolaydır ya da bunların ikisi de değildir.” önermesi “Katı veya dışlayıcı anlamda, doğru bir tikel-evetleme önermesinin bileşenlerinden biri ve sadece biri doğru olmalıdır.” ifadesini örneklendirmek için kullanılabilir.