Mantığın Gelişimi

Yanıt Açıklaması: Stoa Okulu'nun Latinleşmeye başladığı döneme Orta Stoa denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Lewis kipli mantık sistemleri üzerine o zamana kadar yaptığı ve farklı tarihlerde yayımladığı çalışmalarının sonuçlarını Bir Sembolik Mantık Araştırması (1918) sisteminde toplamıştır. Emil Post buradaki kipli mantık sisteminde olanaksızlık ile yanlışlığın denk olduğunu ortaya koymuştur.

Yanıt Açıklaması: Güçlendirme (ampliation) bir terimin diğer bir terimin gönderimini genişletmesi ve kısıtlama (restriction) ise bunun aksine bir terimin diğer bir terimin gönderimini daraltmasıdır. Örneğin, ‘yaşlı’ sıfatı ‘Bir yaşlı insan yürüyor’ önermesinde ‘insan’ teriminin gönderimini daraltmaktadır. Güçlendirmenin gerçekleşebileceği yollardan biri önermenin zaman kipinin şimdiki zamandan (geniş zamandan) geçmiş zamana veya gelecek zamana dönüştürülmesidir. ‘Bir insan filozoftur’ önermesinde ‘insan’ teriminin gönderimi bugün varolan insanlarla sınırlı iken, ‘Bir insan filozoftu’ önermesinde ‘insan’ teriminin gönderimi bugün varolan insanların yanı sıra geçmişte varolmuş insanları da içine alacak şekilde genişlemifltir. ‘Bir insan filozof olacak’ önermesinde ise, ‘insan’ teriminin gönderimi bugün varolan insanların yanı sıra gelecekte varolacak insanları da içine alacak şekilde genişlemiş olur. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi güçlendirme ve kısıtlama özellikleri B seçeneğinde önermelerle doğru eşleştirilmiştir, dolayısıyla doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Boethius Porphyry’nin İsagoge’sini, Marcus Tullius Cicero’nun (M.Ö. 106-43) Topikler’ini ve Aristoteles mantığının bir kısmını yorumlamıştır. Bölme Üstüne, Topikler Üstüne, Kategorik Tasımlar Üstüne ve Koşullu Tasımlar Üstüne bağımsız çaışmaları ile Ortaçağ mantığının oluşumunda büyük pay sahibidir.

Yanıt Açıklaması: Rönesans ve ardından gelen modern dönem boyunca, Antik Çağ’ın Skolastik yorumunun yanıltıcı ve kısıtlayıcı olduğu düşüncesi yaygındır. Hümanist (insancıl) düşüncenin güçlendiği Rönesans Dönemi’nin aydını dikkatini Yunanca ve Latince edebiyat yapıtlarına yöneltmiştir. Retorik (hitabet sanatı) uzun dönem biçimsel mantığa dayalı akıl yürütmenin yerini almıştır. Aristoteles’in Ortaçağ boyunca süren egemenliğine tepki olarak, bu dönemin pek çok düşünürü Aristoteles’in mantığını neredeyse tümüyle yanlış saymaktadır. Aristotelesçi mantığa bir diğer eleştiri de yeni bilim düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Yeni bilim anlayışı dünyanın bilgisinin ancak duyu deneyi temel alınarak elde edilebileceğini kabul etmektedir. Böylece bilimsel bilgi özel durumlara ilişkin deney bilgisinin genelleştirilebilmesi durumunda olanaklıdır. Aristoteles’in ve Skolâstiklerin tümdengelimli biçimsel mantığı iddia edildiği gibi bilgiye ulaştıran bir araç değildir. Bu mantık ancak deneyimle elde edilen sonuçların düzenlenmesi işine yarayabilir. “Antik Çağ’ın Skolastik yorumunun yanıltıcı ve kısıtlayıcı olduğu düşüncesi yaygındır.”, “Hümanist (insancıl) düşünce güçlenmiştir.”, “Dönemin aydını dikkatini Yunanca ve Latince edebiyat yapıtlarına yöneltmiştir.” ve “Retorik (hitabet sanatı) uzun dönem biçimsel mantığa dayalı akıl yürütmenin yerini almıştır.” tanımlamaları dönemin özelliklerini yansıtmaktadır, ancak sözkonusu dönem tümdengelimli biçimsel mantığın bilgiye ulaştıran bir araç olarak görülmediği bir dönemdir. Dolayısıyla doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: İngiliz felsefeci Bertrand Russell (1872-1970) 20. yüzyılın en etkili düşünürlerinden biridir.  Uzun meslek yaşamının büyük kısmını çok farklı konularda etkin bir biçimde çalışmayla geçirmiştir. Bunun önemli bir bölümünü de mantık, mantık felsefesi, matematik felsefesi ve dil felsefesi konularındaki çalışmaları oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Ramus özellikle kendi döneminde büyük bir ün ve ateşli izleyiciler kazanmış ancak yaşamının son döneminde çekişmelerin etkisiyle zor günler geçirmiş ve en sonunda 24 Ağustos 1572’de Fransa’da Katoliklerin Protestanlara karşı gerçekleş- tirdiği Aziz Bartolomeus Yortusu Kıyımı sırasında öldürülmüştür.

Yanıt Açıklaması: İngiliz mantıkçı ve matematikçi George Boole (1815-1864) çağdaş matematiksel mantığın ortaya çıkmasını sağlayan düşünürlerden biridir. Bugün bir mantıkçı olarak bilinmesine rağmen Boole matematik yazılarını yayımlamaya başladığında ilk 6 yıl mantık konusunda hiçbir yazı yayımlamamıştır.

Yanıt Açıklaması: Nesnellik Ortaçağ mantıkçılarından birinin ya da diğerinin ele aldığı başlıca özelliklerden biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Ortaça¤da özellikle 13. yüzyılın ikinci yarısından sonra egemen mantık sistemi Aristoteles’in mantık sistemidir. Aristoteles’in felsefe yapıtları da ancak bu tarihten sonra araştırma konusu olmuş ve Skolastik eğitimin bir parçası haline gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Eksiklik Teoremleri: Gödel’in adının mantık dünyasında ve başta felsefe olmak üzere, diğer alanlarda sıklıkla anılmasını sağlayan başarısı eksiklik teoremleridir. Eksiklik teoremleri Gödel’in Hilbert programı içindeki çalışmalarının bir sonucunda ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat öncesi Osmanlı’da yetişmiş son büyük mantıkçı İsmail Gelenbevi'dir.

Yanıt Açıklaması: Mantığın matematikle olan ilişkisi oldukça verimli biçimde iki yönlü olarak gelişmiştir. Amaçlandığı gibi, mantık matematiğin daha kurallı bir bilim olmasını sağlamış ve matematikte (sonsuz-küçük sayılara yer veren) standart dışı analiz gibi yeni alanların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Diğer yandan, mantığın tam olarak biçimselleşmesinin ardından matematiğin kavram ve yöntemlerine mantık sistemlerinin özelliklerini ortaya koymak için başvurma olanağı doğmuştur.

Yanıt Açıklaması: Her S kümesi üzerinde, bu kümenin her boş-olmayan T alt-kümesinin bir R-minimum elemanı (yani, “her t ? T için t0Rt” şartını sağlayan bir t0 ?T elemanı) olacak şekilde bir R kısmi sıralama bağıntısı vardır.

Yanıt Açıklaması: Özgün bir mantıkçı olmamakla birlikte, yaşadığı önemde Latin dünyasında mantık çalışmalarıyla en dikkat çeken düşünür Petrus Ramus’tur (1515-1572). Belki de hocalarının isteği doğrultusunda, yazdığı tez çalışmasında (Aristotelicae animadversiones) “Aristoteles’in söylediği her şey bir yalanlar yığınıdır” savını savunmuştur. Ramus’un bu sav ölçüsünde aşırı bir Aristoteles karşıtı olup olmadığı belirsizdir. Kesin olarak bilinen Ramus’un üniversitelerdeki felsefe programında Aristoteles’in etkisinin azaltılmasını amaçlayan düzenlemenin ilk savunucularından olduğudur.

Yanıt Açıklaması: Boole, İngiliz mantıkçı ve matematikçidir; Bolzano matematikçi, felsefeci ve din adamıdır; Leibniz ise çağının tüm bilim dallarında donanımlı bir insandır.

Yanıt Açıklaması: Obligationes Ortaçağ batı mantığının tartışma biçimleri ve tartışma kuralları ile ilgili bölümüdür. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Alman matematikçi Gottlob Frege (8 Kasım 1848-26 Temmuz 1925) çağdaş mantığın kurucusudur.

Yanıt Açıklaması: Tikel gözlem ve deneyleri temel alan yeni bir bilim anlayışının doğuşu Aristotelesçi mantığa ilginin zayıflamasının sebeplerindendir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Antakya Okulu: 3. yüzyılın sonunda kurulmuştur. Aristoteles’in Süryaniceye ilk olarak Probus tarafından bu okulda çevrildiği düşünülmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.