Mantığın Gelişimi

Yanıt Açıklaması: İbn Sina' nın Şifa dışındaki eserlerden başlıcaları İşaretler ve Tembihler (el-İşârât ve’t-Tenbîhât), Farsça kaleme aldığı Dâniş Nâme, Şifa’nın bir özeti niteliğindeki Necat (en Nejât) olarak sayılabilir. Bunlardan bilhassa İşaretler ve Tembihler, İslam Dünyasındaki Mantık geleneğine damgasını vurmuştur.

Yanıt Açıklaması: Platon bazı mantık ilkelerini ortaya koymuş olsa da bir mantıkçı olarak anılmaz. Platon düzgün düşünme ilkeleri diye kabul edebileceğimiz mantık ilkelerini felsefede ihtiyaç duydukça tartışmış ama bu ilkeleri bir sistem biçiminde sunmayı amaçlamamıştır.

Yanıt Açıklaması: Birinci Çözümlemeler, Organon'un tasım mantığına ayrılmış kısmıdır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Organon'u oluşturan kitaplar şunlardır: Kategoriler, Önerme Üstüne, Topikler, Birinci Çözümlemeler, İkinci Çözümlemeler. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Parmenides var olanın yaratılmadığı, yok olmayacağı, öncesiz-sonrasız olduğu ve değişmediği sonuçlarına varmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bağdat okulunda bir yandan çeviri etkinliği devam ederken, bilinen mantık ya- pıtlarının Arapça yazan mantıkçılar tarafından yorumları (şerhleri) yapılmaya başlamıştır. Bu yorumlar uzunluğuna göre üçe ayrılmaktadır: ilki, muhtasar (kısa şerh) olanlar: O¨zgün yapıtın ana düşüncelerini ortaya koymayı amaçlamaktadır ve genellikle yorumlanan (şerh edilen) yapıtın yarısı kadar uzunluktadır. ikincisi, tel- hi^s olanlar: Yorumlanan yapıtın ifadelerini büyük ölçüde yeniden ifade etmekte ve gerektiğinde ek açıklamalara yer vermektedir. U¨çüncüsü ise, tefsi^r olanlar: Yorumlanan yapıtın tamamını parçalar halinde ifade etmekte ve her bir parçanın ayrıntılı bir açıklamasını ortaya koymaktadır.

Yanıt Açıklaması: Megara Okulu’nda başta Diodorus Kronus ve Philo olmak üzere önemli mantıkçılar yetişmiştir. Megara Okulu’nda mantığa önem verildiği bilinmektedir. Bu durum abartılı bazı söylentilere de yol açmıştır. Laertius’un da aktardığı bir söylentiye göre, Diodorus bir saray daveti sırasında kendisine yöneltilen bir mantık sorusunu yanıtlayamadığı için intihar ederek yaşamına son vermiştir.

Yanıt Açıklaması: Megara Okulu ünlü matematikçiyle aynı adı taşıyan Megara’lı Öklid tarafından kurulmuştur

Yanıt Açıklaması: Mantık çalışmalarına diğer Süryani okullarına göre daha fazla ağırlık veren okullardan bazıları şunlardır: Urfa Okulu, Cundişâpûr Okulu, Antakya Okulu, Nusaybin Okulu, Kınnesrin Okulu.

Yanıt Açıklaması: İmin nesnel anlamına Lekton denir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Stoa Mantığının, mantığın gelişimindeki en önemli sayılan katkılarının bazıları şunlardır: “Çıkarım kuralı” fikrini geliştirerek, akıl yürütmeyi Aristoteles’ten farklı bir yaklaşımla ele almışlardır. Önerme eklemlerinin doğru yorumunun ne olması gerektiği konusunu tartışmaya açmışlar ve bu konuda ilk yaklaşımları ortaya koymuşlardır. Çatışkılar (paradokslar) ortaya koyarak, felsefi düşünmenin anahtar kavramlarının anlamlarını açıkça belirlemenin güçlüğüne dikkati yöneltmişlerdir. Kiplikleri (modaliteler) tanımlamaya girişmişler, kipli önermelerin özelliklerinin ve kipli önermeler arasındaki ilişkilerin bu tanımlar temelinde araştırılmasının yolunu açmışlardır. Lekton kavramını ortaya atarak bugünkü önerme kavrayışının başlangıç adımını atmışlardır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir. Akıl yürütme biçimlerinin ifadesinde değişkenlerin terimlerin yerini tutması ise Aristoteles Mantığının bir özelliğidir.

Yanıt Açıklaması: Kindî ilk Müslüman felsefeci ve İslam dünyasında Meşşâî (Aristotelesçi) okulun ilk temsilcisi olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İkinci Çözümlemeler, Aristoteles’in tanıtlamaya dayalı bilimlerin yöntemi üzerine olan çalışmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Laertius’a göre Stoalılar şu bileşik önermeler üzerinde durmuşlardır: (1) “ise” ifadesi ile oluşturulan koşul önermeleri, (2) “Ve” ifadesi ile oluşturulan tümel-evetleme önermeleri, (3) “Veya” ifadesi ile oluşturulan tikel-evetleme önermeleri, (4) “Olduğuna göre” ifadesi ile oluşturulan sözde-koşullu önermeler, (5) “C¸ünkü” ifadesi ile oluşturulan sebep-sonuç önermeleri, (6) “Daha çok” ifadesi ile oluşturulan önermeler, (7) “Daha az” ifadesi ile oluşturulan önermeler. Stoa mantıkçılarının çağdaş standart mantığa göre doğrusal sayılan önerme eklemlerini de doğrusal sayılmayan önerme eklemlerini ele aldıkları anlaşılmaktadır. Listedeki koşul, tümel-evetleme, tikel-evetleme eklemleri standart mantıkta doğrusal önerme eklemleri olarak kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Bölme, bir kavramın tanımının genel bir kavramın bölümlere ayrılması ile tanımlanmasına denir.

Yanıt Açıklaması: 10.yy'da İslam İmparatorluğunun başkenti ve aynı zamanda bilim merkezi olan şehir Bağdat'dır.

Yanıt Açıklaması: Gaza^li^’nin felsefeye felsefecilere (özellikle meşşa^i^ felsefecilerin bazı görüşlerine) karşı tutumu ise Felsefecilerin Tutarsızlığı. (Teha^fütü’l-Fela^sife) ile açıkça ortaya koyduğu gibi olumsuzdur. Bu iki görüşünü bağdaştırmak için mantığın felsefeden ayrı olduğu görüşünü benimsemiş ve büyük ölçüde kabul ettirmiştir. Mantık felsefenin veya bir başka bilimin bir kısmı olmayıp her bilim için bir araçtır. Mantığa karşı şüphe duyulmasının nedenlerinin başında, mantığın kabul edilmesiyle felsefenin de kabul edileceği düşüncesi olduğundan, Gaza^li^’nin mantığın felsefeden bağımsız olduğunu kabul ettirmesi, mantığın kabul görmesinde etkili olmuştur. Gaza^li^’nin başvurduğu bir diğer sav da mantığın din, bilim, felsefe gibi hiçbir konuda olumlu ya da olumsuz bir yargı içermediğidir. Bu kabul edilirse mantık hiçbir kültürün malı olmayıp ayrıca hiçbir kültüre de yabancı olmayacaktır.

Yanıt Açıklaması: “Çıkarım kuralı” fikrinin geliştirilmesi; Önerme eklemleri hakkında ilk yaklaşımların ortaya konulması; Kipliklerin tanımlanma çalışmaları; Lekton kavramının öne atılması, Stoa Mantığı’nın mantığın gelişimine katkılarındandır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Hareketin olanaksızlığı çatışkısı Zenon’un öne sürmüş olduğu çatışkılardandır.

Yanıt Açıklaması: Matematiğin bir bilim niteliğini kazanması Yunanlılarca gerçekleştirilmiştir. Doğru cevap A'dır.