Mantığın Gelişimi

Yanıt Açıklaması: Obligationes Ortaçağ batı mantığında tartışmanın belli biçimler altında ele alındığı kısmıdır. Düz anlamıyla ‘obligatio’ sözcüğü ‘yükümlülük’ anlamına gelmektedir. Söz konusu mantık kısmının böyle adlandırılması yanıltmamalıdır. Tartışmalarda tarafların gözetmesi gereken kurallara ilişkin araştırmayı içerdiğini kabul etsek de, bu Obligationes alanının sadece bir kısmını oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Aristotelesçi mantığa ilginin zayıflamasının nedenlerinden biri de tikel gözlem ve deneyleri temel alan yeni bir bilim anlayışının doğuşudur. Bu bilim anlayışı ile, Aristotelesçi tümdengelimli mantığın bilgiye ulaşmanın güçlü ve güvenilir bir aracı olduğu düşüncesi artık kolaylıkla kabul edilen bir düşünce olmaktan çıkmıştır. Aristoteles mantığını temel alan Skolastik mantığı bu bakımdan yetersiz bularak eleştiren düşünürlerin başında Francis Bacon (1561-1626) gelmektedir. Aristotelesçi tümdengelimli mantık anlayışını eleştiren Bacon, doğa araştırmasında tümevarımın kullanılması gerektiğini savunmaktadır. Bacon’ın bu sözlerle hedef aldıkları Aristoteles ve doğa felsefesinde onu izleyenlerdir. Bacon’ın Aristoteles mantığını doğa bilimi bakımından niçin yetersiz bulduğunu anlayabilmek ise kolaydır: Bir etkinlik olarak doğa biliminin amacı buluştur. Dolayısıyla eğer bir mantık sistemin doğa bilimine bir faydası olacaksa bu mantık sisteminin buluşun ilkelerini belirleyen kurallardan oluşması gerekir. Aristoteles mantık sistemi bu gereği yerine getirmediğine göre doğa araştırmasında bu mantık sistemine başvurulamaz. Aristoteles’in tümdengelimli mantık sistemini Antik Çağ matematiğini göz önünde bulundurarak oluşturduğu düşüncesi yaygındır. Tümdengelimli mantık belli bir alanda oluşmuş bir bilgi birikimini belirli sayıda temel ilkelerden elde edilen bir sistem olarak yeniden sunmaya uygundur. Bununla birlikte tümdengelim yeni bilgi edinmenin bir yöntemini vermemektedir. Bacon’a göre yeni bilgi edinmenin yolu tikel deneyimlerden yola çıkarak sonuca varmayı gözeten tümevarıma başvurmaktır. Bacon çalışmalarının sonucu olarak bir tümevarım mantığı ortaya koymuş değildir. Ancak onun ve Descartes’ın düşünceleri Modern dönemde tümdengelimli biçimsel mantığın bir ölçüde gözden düşmesinde etkili olmuştur. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi “Bir etkinlik olarak doğa biliminin amacı buluştur. Dolayısıyla eğer bir mantık sistemin doğa bilimine bir faydası olacaksa bu mantık sisteminin buluşun ilkelerini belirleyen kurallardan oluşması gerekir.”, “Tümdengelimli mantık belli bir alanda oluşmuş bir bilgi birikimini belirli sayıda temel ilkelerden elde edilen bir sistem olarak yeniden sunmaya uygundur.” ve “Yeni bilgi edinmenin yolu tikel deneyimlerden yola çıkarak sonuca varmayı gözeten bir yönteme başvurmaktır.” savları Bacon’un savlarıdır. Dolayısıyla doğru cevap D’dir. “Tümdengelimli mantık bilgiye ulaşmanın güçlü ve güvenilir bir aracıdır.” savı ise Aristotelesçi tümdengelimli mantık anlayışını destekleyen bir savdır.

Yanıt Açıklaması: İdealar, Port Royal Mantığı bölümlerinin konularından biridir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Port Royal Mantığı’nın mantık tarihinde önemini belirleyen dördüncü bölümün içeriğidir. İlk üç bölüm ele alınan konular bakımından daha önceki mantık yapıt-larından önemli bir farklılık göstermemektedir. Dördüncü bölüm ise bilimin yöntemi ile ilgili konulara ayrılmıştır. Port Royal Mantığı’nın yazarları yöntem ile ilgili araştırmayı da mantığın bir parçası olarak kabul etmektedirler.

Yanıt Açıklaması: Principia Mathematica, Bertrand Russell (1872-1970) ve Alfred North Whitehead (1861-1947) tarafından 1910- 1913 yılları arasında 3 ciltte yayımlanan bir sistemidir.

Yanıt Açıklaması: Leibniz yeterli neden ilkesinin “insanın bilgisi içinde en görkemlisi ve en verimlisi olduğunu, çünkü metafiziğin, fiziğin ve ahlâk bilgisinin büyük bir bölümünün bu ilke üzerine kurulduğunu” belirtmektedir.

Yanıt Açıklaması: Aristoteles’in tasımı oluşturan terimlerin hiçbirinin boş-olmadığını (yani bu terimlerin her birinin en az bir şeye uygulanabildiğini) kabul ettiğini belirtmiştik. Bu durumda ‘Her S P dir’ önermesinde geçen ‘S’ terimi de en az bir şeye uygulanır. P terimi S olan her şeye uygulandığından, en az bir şey de S olduğundan P terimi en az bir şeye uygulanabilir demektir. Dolayısıyla, S terimi boş değilse, ‘Her S P dir’ önermesinden ‘Bazı S P dir’ önermesi elde edilir. Aristoteles’in bu kabulünü fark eden Abelardus, ‘Her S P dir’ önermesini ‘Bazı şeyler S dir ve bu şeylerin her biri P dir’ biçiminde yorumlar. Zaman kipli (tensed) önermelerin yorumlanmasına olanak vereceğini fark ederek Abelardus önermelerin ‘belli bir zamanda doğru olması’ kavramını ortaya atmıştır. Abelardus ‘Ya p ya da q’ önermesini ‘p-değil ise q’ önermesi ile eşdeğer kabul etmektedir. ‘p-değil ise q’ önermesindeki ‘ise’ ifadesini de sıkı-gerektirme olarak yorumladığından, tikel-evetleme önermelerini farklı bir şekilde yorumlamış olmaktadır. Bu açıklamalardan da anlaşıldığı gibi doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Consequentia Ortaçağ batı mantığının çıkarımların incelendiği bölümüdür.