Etik

Yanıt Açıklaması: Günümüzün önde gelen etik görüşlerinden biri olan ve J. Habermas ile K.-O. Apel tarafından geliştirilen Müzakere ya da Tartışma (Diskurs) Etiği, Kant etiğinden yola çıkarak, onu çağın gözüyle eleştirerek, onun başaramadığını düşündükleri şeyi, yani etiği temellendirmeyi ya da etikte “nihaî temellendirme”yi gerçekleştirmeye çalışmaktadırlar.

Yanıt Açıklaması: İnsanın teknik müdahalesi, doğaya geri dönüşü mümkün olmayan zararlar vermeye başlamıştır. Bu durumdan yalnız yaşayan insanlar değil, gelecek kuşaklar, hatta tüm canlılar etkilenmektedir. Böylece doğa yeni bir sorumluluk kategorisi olarak etik dünyasına katılmıştır.Bugün insanlara karşı olduğu kadar doğaya karşı da etik sorumluluk taşımaktayız. Bu nedenle, Jonas’a göre, etik artık insanlar arası ilişkiler yanında, doğa üzerine de düşünmek durumundadır.Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: “Aydınlanma” kavramının içeriğini ve aydınlanmanın insan için önemini en özlü şekilde dile getiren filozof Immanuel Kant’tır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: David Hume, kendisinden sonra gelen filozofları, özellikle Jeremy Bentham, Immanuel Kant ve John Stuart Mill’i etkilemiştir. Öyle ki felsefede ve etikte bir dönüm noktası olan Immanuel Kant, kendisini dogmatik uykularından uyandıranın Hume olduğunu belirtmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Teknolojinin sorumsuzca kullanımından ve etik boyut taşımayan ekonomi politikalarından kaynaklanan etik sorunlar, etikten aydınlatma ve çözüm önerileri beklerken öte yandan bu sorunları aydınlatması beklenen etik kendi bilgisel temelleriyle ilgili ciddi bir kriz yaşamaktadır. Etikte teorik ve pratik sorunlardan söz edilebilir. Belki etiğin sorunları bu iki kümede toplanabilir ama etiğin "teorik" ya da "pratik" gibi sıfatlarla nitelendirilmesi uygun olmaz.

Yanıt Açıklaması: Kant'a göre; ödeve uygun bir eylem ile ödevden dolayı yapılan bir eylem arasında görünüşte hiçbir fark yoktur. Aralarındaki fark bu eylemlerin temelindeki istemede ya da niyette bulunur. Ödeve uygun bir eylemin temelinde bir çıkar vardır. Ödevden dolayı yapılan eylemde ise iyi isteme bulunur.

Yanıt Açıklaması: 18. yüzyılda etik sorunlara eğilen filozofların, genel olarak şu soruyu yanıtlamaya çalıştıkları görülür: insanda bulunan etik duyarlığın temeli nedir? Francis Hutcheson ve Shaftesbury, bunun temelinde bir duygunun bulunduğunu düşünmüşlerdir. İnsanın etik boyutunun ya da etik varlık olduğunun ifadesi olan bu duygu (moral sense), insanı iyiye, güzele ve doğruya yöneltir. Yine insanları dürüstlüğe, yardımseverliğe yönelten, ödev bilinci, kişisel sorumluluk, insan sevgisi kazandırabilen, etik sorunlara duyarlı yapan, ‘iyi’yi ‘kötü’den ayırt edebilmeyi sağlayan şey, insanda doğal olarak bulunan işte bu duygudur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Shaftesbury, kendini sevmeyi iyilikten daha aşağıda görmektedir. İnsanda doğal olarak bulunan etik duyarlık kendini sevme durumundan daha değerlidir. Dolayısıyla doğru yanıt seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Ötenazi, savaş, şiddet, kadın sorunları etik çerçevesinde ele alınmaya başlandı ve bunlarla uğraşan etiğe uygulamalı etik denildi. Diğer tanımlar da uygulamalı etiği açıklamaktadır. Fakat doğru tanım kitaptaki ile birebir olan C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Kimi felsefeciler etiğin bilgisel olamayacağını, felsefe içinde yer alamayacağını söylerken; kimi felsefeciler etik -analitik bakış açısından- yalnızca meta-etik olabilir derken; kimileri de "metaetik çözümlemelere ve bu çözümlemelerle ortaya konan bilgilere dayanan, ama bu çözümlemeleri yalnızca başlangıç noktası olarak kabul eden, hem meta hem de normatif yanları olan bir etik kurmaya girişmişlerdir. Birincilere örnek olarak, "ahlâk kurallarının (etiğin) bilgisel olmadığını", "ahlâk buyruklarına isteyerek uyulduğunu, onları ifade edenin isteyerek aldığı kararları dile getirdiğini", "bilgiyi örnek alan bir etik kurmanın olanaksız" olduğunu ileri süren H. Reichenbach; etik önermeleri (yargıları) "ünlemler gibi duygu anlatımları" olarak gören A. J. Ayer; onları ünlemler olmaktan ziyade 'buyruk yargıları' olarak gören R. Carnap ve C. L. Stevenson sayılabilir

Yanıt Açıklaması: Cankurtaran Sandalı Etiği'ni bir biyolog olan G. Hardin (1915-2003) dünyada yoksulluk ve açlık konusunda en fazla tartışma yaratan makalenin yazarıdır.

Yanıt Açıklaması: Bugün "pratik etik" ya da "uygulamalı etik" denince akla, ölüm cezası, işkence, kürtaj, ötanazi, genetik araştırmalar, işkence gibi günümüzün öne çıkan kimi önemli etik sorunlarını ele alan etik çalışmaları gelmektedir. Bu anlayışın arkasında etiğin aslında "teorik" olduğu, kimi kuramlar veya bilgiler ortaya koyan bir alan olduğu varsayımı yatmaktadır. Bu teoriler ise yaşama, yaşamda karşılaşılan etik sorunlara ışık tutacak nitelikte değildir. Öyleyse bu kuramları yaşamda karşılaşılan etik sorunlara uygulayacak farklı türden etik çalışmalara gereksinim vardır. İşte "pratik etiğin" kendisini, kendi varlık nedenini temellendirdiği, gerekçelendirdiği akıl yürütme bu tür bir akıl yürütmedir.

Yanıt Açıklaması: Hobbes’a göre insanın tüm eylemlerini yöneten ilke, “kendini koruma ve sevme içgüdüsü”dür. Dolayısıyla insanın doğal yapısında başkalarını gözeterek eylemde bulunma eğilimi yoktur. Doğal durumu/yapısı gereği bencil olan insan, diğer insanlarla yaşarken yalnızca kendini düşünür. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Etik konuları dinden ayırarak, insanla ilgili “iyi”nin araştırılmasının doğru olduğunu düşünen Bacon, “iyi” kavramını yararlı kavramı ile birlikte ele almıştır. Buna ek olarak gerçek erdemin topluma yararlı olan eylemlerde bulunduğunu düşünmüş ve “iyi”nin toplumun bütünüyle olan ilişkisine dikkat çekmiştir. Böylece Bacon “ahla^ksal” olanın kaynağını, bütünün iyiliğine yönelmiş olan eylemlerle ilişki içinde belirlemeye çalışmıştır. Bacon’un bu yaklaşımı ilişkilerde belirleyici olan eğilimler üzerinde düşünme yolunu açmıştır. Bu bakımdan kendisinden sonra gelen Hobbes, Locke, Shaftesbury, Hume gibi filozoflara öncülük ettiği söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: 18. yüzyıl, felsefe tarihinde “aydınlanma dönemi” veya “felsefe yüzyılı” olarak adlandırılan bir dönemdir. Bunun nedeni 18. yüzyılda ilkin İngiltere’de başlayıp daha sonra Fransa’da ve ardından da Almanya’da görülen düşünce hareketidir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Epikouros felsefenin amacını insanın dinginliğe ulaşma amacı olarak görmüş ve teorik araştırma olan doğa bilgisini bu amaca katkı verdiği oranda önemli bulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Etiğin özgürlük, ödev, etik bilgi, etik doğru, değerler, değerlendirme gibi geleneksel konu ve sorunlarının yanında, daha önce etikle ilgili görülmeyen kimi yeni konular/sorunlar da etiğin ilgi alanına girdi. Ötanazi, kürtaj, pornografi, savaş, şiddet, kadın sorunları vb. sorunlar da etik çerçevesinde ele alınmaya başlandı. Bunlara ya da bunlarla uğraşan etiğe pratik etik ya da uygulamalı etik denildi.

Yanıt Açıklaması: Bugün “pratik etik” ya da “uygulamalı etik” denince akla, ölüm cezası, işkence, kürtaj, ötenazi, genetik araştırmalar, işkence gibi günümüzün öne çıkan kimi önemli etik sorunların ele alan etik çalışmaları gelmektedir. Bu anlayışın arkasında etiğin aslında “teorik” olduğu, kimi kuramlar veya bilgiler ortaya koyan bir alan olduğu varsayımı yatmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Meslek etikleri 20. yüzyılla birlikte önem kazanmıştır. Meslek sayısı kadar etikten söz etmek mümkün, hatta aynı meslek içinde farklı türden etkinliklere uygun “etikler”den söz etmek de mümkündür. Nitekim bunun örnekleriyle de karşılaşmaktayız. Ama tüm bu “etikler”, yaygın kullanılan adıyla “meslek etikleri” arasında ortaklıklar ya da kesişmeler olmadığı anlamına gelmez. Tüm meslek etikleri önemlidir.

Yanıt Açıklaması: Bernard de Mandeville (1670-1733), insanda esas olan ve onu “başarıya” götüren şeyin “bencillik” olduğunu belirtmiştir. 1714 yılında yazdığı “The Fable of the Bees or Private Vices made Public Benefits” (Arı Masalı veya Kamu Yararlarına Dönüştürülmüş Özel Kötülükler) başlıklı kitabında insanın etik yanını yadsır. Doğru cevap B seçeneğidir.