Temel Gerontoloji

Yanıt Açıklaması: Özel Huzurevi hizmetinde yaşlı “Sosyal, fiziksel ve moral desteğe ihtiyaç duyan, akıl ve ruh sağlığı yerinde olup, kuruluş bakımına ihtiyacı olan en az 55 yaşındaki kişi” diye tanımlanır (illerde Valilik onayı ile bu yaşın altında olan uygun kişilerin de özel huzurevlerine kabulü mümkün olabilmektedir). Bu tanıma göre, yaşlı kişi kendi öz bakımını bağımsız şekilde yapabilen, bulaşıcı hastalığı olmayan, alkol ve madde bağımlılığı bulunmayan kişilerden olmak zorundadır.

Yanıt Açıklaması: Yağsız doku olarak tarif edilen kas ve kemik kütlesi bireyin sedanter yaşamasıyla hızla azalır ve yağ dokusu artar. Yaşlanmaya bağlı olarak karın içi ve karın bölgesi deri altı yağ dokusu artarken, yüz bölgesi, kollar ve bacaklardaki yağ dokusu azalır. Kırk yaşlarından sonra kemik yıkımı yapımından daha fazladır. Yaş ilerledikçe kemik kütlesi ve yoğunluğu giderek azalır. Bir bireyin 75 yaşına geldiğinde 30 yaşındaki birine göre beyin ağırlığı %92’ye düşer.

Yanıt Açıklaması: Toplumda yaşlanan nüfus gereksinimlerinin karşılanması ve verilecek hizmetlerin planlanması için, Yaşlanma 2002 Uluslararası Eylem Planı (International Plan of Action on Aging, 2002) Dünya Sağlık Örgütü Uzmanlarının 12 Nisan 2002’de yaptıkları toplantı sonucunda hazırlanmış bir rapordur. Eylem Planı’nın amacı, her yerde insanların güvenli ve saygın şekilde yaşlanmalarını ve toplumlarında bütün haklara sahip birer vatandaş olarak yaşamaya devam etmelerini garanti etmektir. Yaşlıların tam olarak katılımı ile oluşan, eşitlik esasına dayalı ve ayrımcılığın olmadığı, bütün yaş gruplarını kapsayan bir toplum yaratılmasında kalkınma hakkı da dâhil olmak üzere, bütün insan haklarının ve temel özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi gerekmektedir. Eylem önerileri, öncelikli üç konuya göre düzenlenmiştir; • Yaşlılar ve kalkınma • Yaşlılıkta sağlık ve iyi olma durumunun artırılması • Güvenli, kolaylaştırıcı, destekleyici çevrelerin sağlanması

Yanıt Açıklaması: Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı olmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı ayrımcılığı terimi ilk defa 1969 yılında Robert Butler tarafından kullanılmıştır. Yaşlı ayrımcılığını; cinsiyet ve ırk ayrımcılığına benzeyen ve kişilere sadece yaşı nedeni ile yapılan ayrımcılık olarak tanımlamıştır. Butler, 1995 yılında yaptığı tanımlamayı genişletmiş ve günümüzde hala geçerli olan tanımlamayı yapmıştır. Butler’e göre yaşlı ayrımcılığı, kişilere yaşı nedeni ile gösterilen farklı ve kalıplaşmış düşünce ve tutumları içeren sistematik bir süreçtir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlıların yaşam kalitesi, birçok faktörden etkilenen karmaşık bir görüntü izlenimi yaratsa da aşağıdaki üç özelliği taşıyan yaşlılara özellikle dikkat edilmesi gerektiği görülmektedir. Bu özellikler: 1. Sağlık düzeyi kötü olanlar (ister yalnız ister eşiyle yaşasın fark etmez) 2. Çocuksuz yaşlılar (erkek veya kadın olsun) 3. Sosyal veya dinlence faaliyetlerine katılmayanlardır. Yaşlılılar üzerinde yürütülen toplum programlarında, hasta, çocuksuz ve evinden dışarı çıkamayan ya da toplumdan izole edilmiş olan yaşlılar, bu programlarda öncelikle kapsam içine alınmalıdırlar. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Altmış beş yaş üzerinde kalp yetmezliği nedenleri arasında birinci sırayı hipertansiyon alır. En sık görülen belirtiler: • Dispne (Nefes darlığı), ilk zamanlar hareket esnasında, daha sonra istirahat esnasında. • Çabuk yorulma, halsizlik • Gece artan nefes darlığı veya öksürük (paroksismal noktürnal dispne) • Ortopne (yüksek yastıkla yatma veya dik pozisyonda oturma) • Karında dolgunluk • Bacak ve bileklerde şişme • Çarpıntı (taşikardi) • Bulantı, iştahsızlık

Yanıt Açıklaması: Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan yaş kavramı ayırıma göre,“45-59 yaş arası orta yaş”, “60-74 yaş arası yaşlılık”, “75-89 yaş arası ileri yaşlılık”, “90 yaş ve üstü ise ihtiyarlık” kategorisi içinde yer almaktadır. Modern toplum anlayışında yaşlı, 65 yaşına ulaşan ve emeklilik hakkı elde eden kişi olarak tanımlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: “Sosyal devlet” ilkesi; herkese, içinde yaşamakta olduğu toplumun olanaklarına uygun bir yaşam düzeyini sağlamakla kendini görevli bilen devlet anlayışını ifade eder. Özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında, birçok ülke tarafından “sosyal devlet” ilkesi benimsenmiştir. Bu ilkeyi benimseyen devletler, vatandaşların sosyo-ekonomik durumlarını iyileştirmek, insan onuruna yaraşır bir hayat sürmelerini sağlamak ve sosyal güvenliklerini temin etmek hususlarında kendilerini yükümlü görmüşlerdir. Bu yükümlülükler, anayasal dayanaklarla da “görev” haline gelmiştir. Böylece “yaşlılar için devlet sorumluluğu” ve hayatın her alanında yaşlılara garantinin sağlanması söz konusu olmuştur

Yanıt Açıklaması: İzlem ve tedavi süreçlerinde geleneksel tedavi programlarına ek olarak yaşam kalitesi değerlendirmelerini kullanan toplumlarda halk, sağlık hizmetleri kararlarına daha aktif düzeyde katılıyor, bakım ve tedavi süreçlerinde hastaların kendi tercihleri dikkate alınıyor demektir. Diğer seçeneklerde yaşam kalitesinin sağlık alanında kullanım amaçları sıralanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Çalışanlar Yönünden Temel Etik İlkeler • Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci • Halka hizmet bilinci • Hizmet standartlarına uyma • Amaç ve misyona bağlılık • Dürüstlük ve tarafsızlık • Saygınlık ve güven • Nezaket ve saygı • Yetkili makamlara bildirim • Çıkar çatışmasından kaçınma • Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması • Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı

Yanıt Açıklaması: Biyokimyasal sonuçlar, sağlık bilimlerinde en bilinen nesnel sonuç göstergelerindendir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılıkla ilgili mevzuatın temel kaynağı yaşlılık haklarıdır. Bu haklarının uluslararası seviyede ele alınması Birleşmiş Milletlerin Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesince 1995 yılında benimsenmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: II. Dünya Savaşı’ndan sonra ivme kazanan teknolojik yenilikler ve buluşlar yaşam koşullarını iyileştirmeler, sağlık hizmetlerinden önceki dönemlere göre daha yaygın ve etkin olarak yararlanılabilmesinin olanaklı hale gelmesi, tıp alanında koruma, teşhis ve tedavi yöntemlerinde kaydedilen devrim niteliğindeki aşamalar, gelişmiş ülkelerde ortalama yaşam süresinin sürekli çoğalmasında etkili olmuş ve bu da 65 yaş üzeri nüfusu arttırmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılara yönelik sosyal politikalar denilince, dünya ölçeğinde öncelikli olarak "emeklilik sistemleri" akla gelmektedir. Bunun yanında yaşlılara yönelik çalışma hayatında karşılaşıl­ması muhtemel sosyal dışlanma, ayrımcılık vb. sorunların giderilmesi amacıyla da sosyal politikalar söz konusu olmaktadır. Nihayetinde sosyal hizmetler kapsamında yaşlı bakım ve destek hizmetleri ile sosyal yardımlar, yaşlılara yönelik sosyal politika uygulamalarının diğer önemli ayaklarındandır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık tüm yaşam faaliyetlerinde, üretkenlikte, yeterlilikte, bireysellik ve bağımsızlıkta azalma süreci olarak görülmektedir. Yaşlıya ve yaşlılığa kalıplaşmış düşüncelerle, ön yargılarla bakılmaktadır. Yaşlı ayrımcılığı biçimlerinden olan yaşa dayalı ayrımcılık, çalışma hayatının önemli sorunlarından biridir. “Gri Tavan Sendromu” olarak adlandırılan bu sorun özellikle ücretlerin ödenmesinde ve işte yükseltilmede ortaya çıkmaktadır. Yaşlı ayrımcılığının teorik temelleri: dört etkenden oluşmaktadır: 1. Yaşlı ayrımcılığına ilk etken ölümden duyulan korkudur. Çünkü ölüm kişinin yaşam döngüsünün dışında tutulmakta ve yaşamın doğal bir parçası olduğu unutulmaktadır. Hatta ölüm ve yaşlılık eş anlamlı olarak kavramlaştırılmıştır. 2. İkinci etken özellikle medyada gençliğe, bedensel güzelliğe ve cinselliğe verilen önemdir. Her alanda gençlik, dinamiklik, üretkenlik gibi değerler genç imajlar teşvik edilmektedir. Bu şekilde gençliği ön plana çıkarıldığı toplumlar için yaşlanmak kendine duyulan güveni azaltmakta ve yaşlılığa karşı olumsuz tutumlar geliştirmelerine neden olmaktadır. 3. Üçüncü etken ekonomik verimliliğe ve üretkenliğe verilen önemdir. Çocukluk ve yaşlılıkta verimliliğin olmadığı ve üretime katkı sağlanmadığı yıllar olarak düşünülmektedir. Orta yaştaki insanların çocuk ve yaşlıların ihtiyaçlarını ve bakım gereksinimlerini karşıladıkları kabul edilmektedir. Çocuklar yaşlılardan farklıdırlar, onlara geleceğe yönelik bir yatırım olarak düşünülmektedir. Ancak yaşlılar ise tam tersi ekonomik verimliliklerini geride bıraktıkları için bir yük olarak görülmektedirler. 4. Yaşlılar ile yapılan araştırmaların çoğunluğu huzurevleri, bakımevleri ve hastanelerde yapılmasından kaynaklanmaktadır. Çünkü bu araştırmalar yaşlıların sürekli bakıma muhtaç olarak algılanmasına neden olmuştur. Oysa yaşlı nüfusunun sadece %5’i kurumlarda yaşamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Sosyal güvenlik olarak yaşlılara yönelik en yaygın sosyal politika uygulaması yaşlılık sigortasıdır. Yaşlılık sigortası, “yaşın ilerlemesi gibi nedenlerden dolayı fiziki gücünü kaybeden; dolayısıyla gelir ve kazanç kaybına uğrama tehlikesi ile karşı karşıya kalan kişilerin, bu sosyal riskini karşılama ve onlara emekli aylığı bağlama amacını güden” bir sigorta türüdür. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: “Küresel yaşlı gözlem indeksi”, ülkeleri yaşlıların yaşamı açısından dört ana boyutta değerlendirmektedir: Gelir güvencesi, sağlık durumu, kapasite-başarım durumu ve yaşanılabilir çevre boyutlarıdır. B şıkkında yer alan kavramlar gelir güvencesi boyutunun altında yer alırlar. Psikolojik iyilik durumu sağlık durumu boyutunun altında yer alır. Yaşlıların iş istihdamı kapasite başarım boyutu altında yer alır. Toplu taşıma olanakları ise yaşanılabilir çevre boyutu altında yer alır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Alzheimer hastalarında yaşam Kalitesini değerlendirmek için kullanılan hastalığa özgün ölçek ise Alzheimer Hastalığı Yaşam Kalitesi O¨lçeği (QOL-AD)’dir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Nöroendokrin Teorisi: Yaşlanmada beyinde bulunan hipofiz bezindeki değişikliklerin rol oynadığı görüşü vardır.