Temel Gerontoloji

Yanıt Açıklaması: Uyku sırasında solunum düzeninde patolojik düzeydeki değişikliklere bağlı olarak gelisen uyku bozukluklarına uykuda solunum bozuklukları denmektedir ve % 90’dan fazlasını Obstrüktif uyku apne sendromu (Obstructive sleep apnea syndrome-OSAS) olan hastalar oluşturmaktadır. OSAS hemen her organı olumsuz etkileyerek yaşam süresi ve yaşam kalitesini azaltan ve yaşlılarda görülen en sık ve en önemli uyku bozukluklarından biridir. Yapılan bazı çalışmalarda OSAS sıklığının yaşlı kadınlarda % 4, yaşlı erkeklerde ise % 13 gibi oldukça yüksek olduğu saptanmıştır. Uyku sırasında solunumun durması, oksijen yoğunluğunda azalma ve gündüzleri artmış uyku hali ile karakterizedir. Apne; 10 saniye veya daha fazla süreyle ağız ve burunda hava akımının olmamasıdır.

Yanıt Açıklaması: Sosyal yapılandırmacılıkta sosyal yaşama ilişkin pek çok olgunun verili bir özü olmadığını, toplum tarafından kurgulandığını belirtir. Olgular ve olgulara ilişkin deneyimler, içinde bulunulan sosyokültürel yapı çerçevesinde anlam kazanır. Etkinlik kuramı bireylerin sosyal olarak aktif olduğu ölçüde yaşamdan duyacakları doyumun artacağını savunur. Yaşamdan geri çekilme kuramından farklı olarak, etkinlik kuramı bireylerin sosyal olarak aktif olduğu ölçüde yaşamdan duyacakları doyumun artacağını savunur. Varlık akışı kuramı: Bu kuram kuşaklar arası kaynak akışına odaklanarak doğurganlık ile ilgili kararların hangi temelde alındığını açıklamaya çalışır. Yaşamdan kopma (disengagement) kuramı: Sosyolojide yaşlılık üzerine geliştirilen ilk kuramdır ve yaşlıların toplumsal rollerinden geri çekilmesine odaklanır. Bu kuram makro ve mikro davranışı uzlaşı ve uyum ekseninde birleştiren yapısal işlevselcilik modelinin bir ürünü olduğu için, yaşlının rollerinden geri çekilmesinin hem birey hem de toplum için işlevsel olduğunu söyler. Söylem analizi ise post-yapısalcı söylem modeli içinde yaşlının temel sorunu, modern dünyanın üretici ve tüketici ekseninde tasarlanması nedeniyle yaşlıları Foucault’nun sözünü ettiği “Büyük Kapatılma” kapsamında dışlamasıdır. Foucault’ya göre iş gücünü yitiren gruplar “kapatılma” yoluyla toplumdan uzaklaştırılır. Bu sistemin çift yönlü çalışarak hem “içeridekileri” hem de “dışarıdakileri” “hizaya getirdiği” söylenebilir. Modern dünya (hastalıklı, engelli, kusurlu, zafiyet içinde) bir yaşlı söylemi üreterek, bir yandan yaşlıyı dışa iter, bir yandan da yaşlıya olumlu özellikler atfederek pozitif ayrımcılık yoluyla yaşlı bireylerin de bu söylemi içselleştirmesini ve yeniden üretmesini sağlar. Örneğin aynı yaş- lının ağzından kendisini küçülten “kirli” bir “yaş 70 iş bitmiş” cümlesi duyulur, bir yandan da “yaşlıya da saygı kalmadı” gibi bir “temiz” cümle duymak mümkündür. Tam da bu nedenle yaşlının bizzat kendisinin yaşlılık söylemini ne oranda içselleştirdiği ve yaşam pratikleriyle ne oranda yeniden ürettiği önemli bir sorudur.

Yanıt Açıklaması: Patolojik yaşlanma; yaşlılık döneminde ya da çocukluktan başlayarak maddi nitelikli sıkıntıların doğurduğu beslenme ve sağlık sorunları gibi nedenlerle ortaya çıkan bir durumdur.

Yanıt Açıklaması: Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarınca verilen evde sağlık hizmeti, illerde Halk Sağlığı Müdürlük­leri evde sağlık koordinasyon merkezlerine, has­tanelere şahsen veya telefonla, yataklı kurumlarda görevli sağlık personeli ve aile hekiminin yönlen­dirmesi ile başlamaktadır. Hizmet sırasında; baş­vurusu alınan hastanın evi en yakın zaman içinde sağlık ekibince (hekim, hemşire, sağlık teknikeri, şoför) ziyaret edilir. Hasta hekim tarafından   de­ğerlendirilip, değerlendirme formuna tedavi ve tetkik bilgileri yazılır. Hemşire takip formunu ha­zırlar ve takibini yapar. Sonra ziyaret planı yapar. Planın bir nüshası hasta yakınına verilir. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Paratiroid hormon kan kalsiyum düzenlenmesinde D vitamini ile birlikte temel hormondur. Plazma paratiroid hormon düzeyleri, paratiroid bezlerinin salgılanması yaş ilerledikçe artmaktadır.

Yanıt Açıklaması: De facto sayım yöntemi kişinin sayım günü bulunduğu yerin nüfusuna sayılması, De jure yöntemi ise kişi nerede bulunursa bulunsun ikamet adresinin nüfusuna sayıması demektir.

Yanıt Açıklaması: Özel huzurevi hizmeti veren kuruluşlar şunlardır: a. Dernek ve vakıflara ait kuruluşlar b. Azınlıklara ait kuruluşlar c. Gerçek kişilere ait (özel) kuruluşlar

Yanıt Açıklaması: Sosyal devlet ilkesi sonu¬cunda, yaşlıların bakım, gözetim ve korunma gibi ihtiyaçlarının yerine getirilmesi, yaşlılar için bir “hak”, vatandaşı oldukları devlet için de bir “görev” halini almıştır." BM tarafından 12 Nisan 2002’de Madrid’de gerçekleştirilen Uluslararası Madrid Yaşlanma Hareketi Planında “hak” şeklinde ulus¬lararası baz da sabit bir hal almıştır.

Yanıt Açıklaması: Bu ünitenin önceki bölümlerinde de değinildiği gibi, “Hasta Tarafından Bildirilen Sonuçlar (HBS)” başlığı altında incelenen yaşam kalitesi ölçümünde de yanlış olarak her türlü HBS ölçüm aracı YK ölçüm araçları altında sınıflanmaktadır. Aşağıdaki iki HBS ölçüm araçları yaşam kalitesinin ilgi alanına doğrudan girerler: 1. Genel Amaçlı (Jenerik) Ölçekler: Herkesin yaşam kalitesinin bir parçası olduğu hakkında üzerinde fikir birliğine varılmış ya da çoğunlukla kabul edilmiş yaşam kalitesi parametreleri veya fonksiyonları üzerine odaklanmış araçlar, 2. Özel Amaçlı (Spesifik) Ölçekler: Belirli bir hastalığa veya özelliğe (ör., yaşlı) sahip bireylerin yaşam kalitesinin bir parçası olduğu hakkında üzerinde fikir birliğine varılmış Yaşam Kalitesi parametr

Yanıt Açıklaması: Demans hastaları genel olarak erken, orta ve ileri olmak üzere üç evreye ayrılır. Hastalar zaman içerisinde erken evreden ileri evreye ilerlerler. Evreler arası geçiş süreleri hastadan hastaya farklılık göstermekle birlikte ortalama 2-5 yıldır. • Beslenmede yetersizlik • İdrar ve dışkı kaçırma • Hareket yeteneğinde kayıp-yatağa bağımlılık • Son dönemde tüm hareket, konuşma ve yeme fonksiyonlarının kaybıdır.

Yanıt Açıklaması: Hız, yaşa özel doğurganlık hızlarına göre kadın başına beklenen canlı doğum sayısını gösterir, doğurganlık konusunda açıklayıcı, net bilgi verir. Eğer bir ülkede toplam doğurganlık hızı 2,12’in üzerinde ise nüfusun kendini yenileyebileceği kabul edilir.

Yanıt Açıklaması: Toplumların kalkınmasının anahtarı olarak, çocukluk çağından başlayarak dört ana alanın katkısıyla ekonomik büyüme sağlanacağı bilinir. Bu dört ana alan: Eğitim, sağlık, eşitlik ve sosyal sermaye’dir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı ayrımcılığı terimi ilk defa 1969 yılında, Amerika Ulusal Yaşlılık Enstitüsü başkanı Gerontolog Robert Butler tarafından kullanılmıştır. Butler, yaşlı ayrımcılığını yaşlı insanla­ra yönelik, ırk ayrımcılığı ve cinsiyet ayrımcılığı gibi eyleme dönüşebilen bir terim olarak tanımlamıştır. Palmore'a göre ise yaşlı ayrımcılığı; "ileri yaşlardaki bireylere yönelik ön yar­gıyı, tutum ve davranışlar aracılığıyla ifade eden bir terim" dir.

Yanıt Açıklaması: Bunun dışında, yaşlılarda uygun olmayan ilaç kullanımını araştırmayı amaçlayan “Beers” kriterleri ve toplumda yaşayan yaşlı bireylerde bakım ve hizmet kalitesini değerlendirmeyi amaçlayan HEDIS gibi bazı değerlendirme araçları yanında, “Kırılgan yaşlı bireylere sunulan bakım ve hizmetlerin değerlendirmesi-Kalite göstergeleri” sözcüklerinin baş harflerinden oluşan “ACOVE-QI” kısaltmasıyla bilinen ölçme setleri, 2000 yılında Amerikan RAND kuruluşu ve Kaliforniya LosAngeles U¨niversitesi işbirliği ile geliştirilmiştir

Yanıt Açıklaması: "65 yaş üzeri nüfusun artması ve toplam nüfus içindeki oranının yükselmesi" demografik sebep iken, diğer seçenekler ekonomik sebepler arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Çevre koşullarının olumsuzluğu fiziksel sınırlamaları olan bireylerin hareketlerini olumsuz etkilemektedir. Hastalıklar da yaşlı insanların psikolojik, fiziksel ve bilişsel fonksiyonlarının gerilemesine neden olarak, günlük faaliyetleri yürütmelerini zorlaştırmaktadır. Bireyin benlik saygısı ve fiziksel çevresini kontrol edememesi de yaşlı bireyde güvenlik kaygısı yaratmaktadır. Yaşlı kullanımına uygun olmayan fiziksel çevre, yaşlının özgüvenini azaltarak, yaşam alanını daraltması sonucunda toplumla bütünleşmesini engeller. Bu nedenle gerekli emniyet ve güvenliği sağlamak için yaşlı bireylerin çevresinin yeniden düzenlenmesi gerekir. Yardıma veya bakıma ihtiyacı olan yaşlı bireyin çevresi özel olarak tasarlandığında, birey günlük yaşam aktivitelerinin önemli bir bölümünü minimum bağımlılıkla sürdürebilir.

Yanıt Açıklaması: Özel bakım, ruh sağlığı yerinde olup, bulaşıcı hastalığı olmayan, yatağa bağımlı ya da fiziksel ve zihinsel gerilemeleri nedeniyle özel ilgi, destek ve koruma gerektiren yaşlılara verilen hizmeti kapsamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bakanlık bünyesinde kurulan 11 genel müdürlükten konumuzla ilgili olan “Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüdür.” Ayrıca Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü engelli ve yaşlıları da içermesi nedeniyle dolaylı ilgili genel müdürlük olarak kabul edilebilir. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şunlardır (Madde 71): a) Bakanlığın engellilere ve yaşlılara yönelik koruyucu, önleyici, eğitici, geliştirici, rehberlik ve rehabilite edici sosyal hizmet faaliyetlerini yürütmek ve koordine etmek, b) Engelliliğin önlenmesi ile engellilerin eğitimi, istihdamı, rehabilitasyonu, ayrımcılığa uğramadan insan haklarından yararlanarak toplumsal hayata katılmaları ve diğer konularda ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi amacıyla gerekli çalışmaları koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek, c) Engellilerin sorunlarını ve çözüm yollarını araştırmak, bu konuda uygulamanın geliştirilmesine yönelik öneri ve programlar hazırlamak ve uygulamak, ç) Engellilerle ilgili konularda inceleme ve araştırmalar yapmak, projeler hazırlamak ve uygulamak, d) Münhasıran engellilere tanınan haklar ve sunulan hizmetlerden yararlanmada kullanılmak üzere hazırlanan engelli kimlik kartlarına ilişkin işleri yürütmek, e) Yaşlılara yönelik sosyal hizmetlere ilişkin olarak ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi amacıyla gerekli çalışmaları koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek, f) Yaşlılara sunulan sosyal hizmet modellerini geliştirmek, g) Yaşlıların ve bakıma muhtaç engellilerin, yaşamlarını evlerinden ve sosyal çevrelerinden ayrılmadan sürdürebilecekleri sosyal desteklerin verilmesi için gerekli mekanizmaları kurmak, var olanları standardize etmek, uygulamaları takip etmek ve denetlemek, ğ) Yaşlıların toplumla bütünleşmesine, statü ve rollerinin yeniden kazanımına, işlevlerinin artırılmasına, boş zamanlarının etkili bir biçimde değerlendirilmesine ilişkin mekanizmalar oluşturmak, h) Kamu kurum ve kuruluşları, gönüllü kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişilerce engellilere ve yaşlılara yönelik yürütülen sosyal hizmet faaliyetlerine ilişkin ilke, usûl ve standartları belirlemek ve bunlara uyulmasını sağlamak.

Yanıt Açıklaması: Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Çalışma Grubu (WHOQOL) yaşam kalitesini, “Bireyin içinde yaşadığı kültürel değerler sistemi ve kendi beklentileri açısından yaşamdaki durumu ile ilgili algısı” olarak tanımlar. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Bilgelik-yaşlanma ilişkisi açısından bakıldığında batıda, “Yaşlılık” (De Senecute) isimli yapıtıyla toplumdan soyutlanmamış, bilişsel becerilerine ihtiyaç duyulan bilge-yaşlı modelini öneren antik çağ filozoflarından Cicero öncü olarak kabul edilebilir. Onu “yaşlılığın hasat zamanı” olduğunu söyleyen Victor Hugo gibi edebiyatçılar izlemiştir. Doğuda ise 1069 yılında Yusuf Has Hacib tarafından yazılmış olan ve Türk edebiyatının ilk siyasetnamesi niteliğindeki Kutadgu Bilig’te doğru yolu temsil eden Kün Togdı, devleti ve mutluluğu temsil eden Ay Toldı, akıl ve mantığı temsil eden Ögdilmiş ve akıbeti temsil eden Odgurmış’tır. Odgurmış, aynı zamanda bilgeliğin, yaşlılığın ve olgunluğun da simgesidir. Bu bilgiler ışığında ilk olması itibariyle Cicerodur. Doğru cevap C'dir.