Temel Gerontoloji

Yanıt Açıklaması: Bağımlılık yükü 0-14 yaş grubu ile 65 yaş ve üzeri yaşlı nüfusun toplamının aktif yaştaki nüfusa oranlanan ağırlığına denir.

Yanıt Açıklaması: Hukuksal yaş, yasal hak ve görevleriyle ilişkili olan yaştır. Yani hukuk kurallarına göre kişinin reşit olma yaşı, evlenme yaşı, suç yaşı vardır.

Yanıt Açıklaması: Hücre kültüründe yapılan çalışmalarda, hücreler belli bir süre bölündükten sonra sayılarının daha fazla artmadığı ve yaşlanmış hücre şeklini aldığı Hayflick tarafından gösterilmiş ve bu durum “Hayflick sınırlayıcı faktörü” olarak tanımlanmıştır. Son yıllarda yapılan araştırmalarda, telomeraz ile yaşlılık arasında bir ilişkinin olduğu sonucuna varılmıştır. Telomeraz, linear kromozun sonlarında ve tekrarlayan spesifik DNA dizilerinde bulunan bir proteindir. Kültür ortamında hücre bölündükçe telomeraz kısalır ve belli bir uzunluğun altına inildiğinde hücrenin bölünmesi durur. Doğru cevap B şıkkıdır. Diğer şıklarda verilenler hücre bölünmesi değil yaşlanmanın hücresel-moleküler mekanizmalarıyla ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Orta çağda İbn-i Sina’nın “Canon of Medicine” isimli tıp ansiklopedisinde yaşlı bakımı konusu yer almıştır. Bu kitapta, yaşlılıktan bahsedilmiş, uyku, beslenme, egzersizin yaşlanmadaki öneminden bahsedilmiştir. İbn-i Sina’nın bu tıp kitabına göre yaşam dört bölümden oluşmaktadır; “büyüme dönemi, yaşamın baharı, yaşlılık dönemi ve eli ayağı tutmaz olan dönem”.

Yanıt Açıklaması: Demografi: Nüfus bilimidir. Bir toplumda bireylerin sayılarını ve bu sayıların zamanla de­ğişmelerini inceler .

Yanıt Açıklaması: Hücre bölünmesi yeterliliği ve DNA tamir yeterliliği yaşlanma sürecindeki tamir mekanizmalarının iyi çalıştığını gösterir. Psikolojik yeterlilik psikolojik açıdan yeterli olma durumudur. Yoğun kan dolaşımı ise yaşlanmanın aksine genç bünyelerde görülen bir durumdur. Hücresel ve moleküler yaşlanmada ise üç ana mekanizmanın olduğu bilinmektedir; (1) oksidatif stres ve diğer faktörler ile oluşan hasar; (2) hasar tamirinde yetersizlik ve (3) hücre sayısında düzensizlik.

Yanıt Açıklaması: Damardaki değişimler sonucu damar duvarında kolajen çöker, fibronektin birikir ve bağdokusu molekülleri arasında nonezimatik glikolazyon sonucu AGE bağları artar, elastin lifleri parçalanır ve ara bağ dokusunda kalsiyum birikimi sonucu damarda sertleşmesi meydana gelir. Bu değişim ateroskleroz olarak adlandırılır. Artmış stres, sanayileşme ve çevre kirliğin artması ile ateroskleroz riski daha erken yaşta oluşmaya başlar ve bazen endotel tabakası yırtılarak kalp krizi, inme gibi damar tıkanıklıklarına neden olur.

Yanıt Açıklaması: De facto sayım yöntemi kişinin sayım günü bulunduğu yerin nüfusuna sayılması, De jure yöntemi ise kişi nerede bulunursa bulunsun ikamet adresinin nüfusuna sayılması demektir. Demografi, insan nüfusu ile ilgili gelişmeleri istatistik yardımı ile inceleyen bilim dalı olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla demografi, kendi içinde yukarıda bahsedilen kavramı da inceleyen bir bilim dalıdır. Toplam doğurganlık hızı, doğurganlık çağındaki kadınların (15-49) doğurganlık yaşamları boyunca yapacakları ortalama canlı doğum sayı- sını gösterir. Hız, yaşa özel doğurganlık hızlarına göre kadın başına beklenen canlı doğum sayısını gösterir, doğurganlık konusunda açıklayıcı, net bilgi verir. Geçmişte yüksek doğurganlık seviyesinin etkisi ile genç yaşlardaki nüfusun toplam nüfus içindeki payının artması ve artan genç nüfus doğurganlık çağına girdiğinde doğumların ölümlerden sayıca fazla olmaya uzunca süre devam etmesi durumuna nüfus momentum denir.

Yanıt Açıklaması: İnsanların yaşlanmasıyla birlikte yaşam kalitelerini geliştirmek amacıyla sağlık, katılım ve güvenlikle ilgili olanakları en uygun hale getirme süreci olarak tanımlamaktadır. Kavramda yer alan aktif kelimesi insanların fiziksel olarak iyi durumda oldukları ya da çalıştıkları dönemde değil sosyal, ekonomik, kültürel, manevi ve yurttaşlıkla ilgili konularda süreklilik gösteren bir katılımı ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: İleri yaşlarda kemik kütlesi ve yoğunluğun azalmasına osteoporoz denir. Osteoporoz ileri yaşlardaki yaşlılarda kemik kırıkların yüksek riski nedeni ile en büyük geriyatrik sağlık problemlerinden birisidir. Osteoporoz en sık omurlar, el bileği ve kalça kemiklerini etkiler. Kemikler kırıldıktan sonra veya yenilenmenin yüksek olduğu kemik dokusunda osteoblastik aktivite yüksektir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: E şıkkı pankreasın endokri fonksiyonlarıyla ilişkilidir. A ve D şıkkı solunum sistemiyle ilgilidir. B şıkkı ise kalp ve damar sistemiyle ilgilidir. Ancak C şıkkı böbrekle ilişkilidir. Yaşlanmaya bağlı oransal olarak böbrek kan akımı, plazma akımı ve glomeruler kılcal damarlarında plazma süzülme (filitrasyon) oranı azalır. Ancak kesitsel çalışmalar bize glomeruler filtrasyon hızının (GFR) 30 yaşlarından azalmaya başladığını ve ondan sonra yaşla doğrusal olarak azalmaya devam ettiğini göstermekte. 80 yaşına ulaşıldığında GFR %50’ye kadar azalabilir (Hall ve ark., 2011).

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık bilimi alanındaki uzmanlar, yaşlanmayı birincil (primer) ve ikincil (sekonder) olmak üzere ikiye ayırırlar. Birincil yaşlanma bireyin çevresel ve yaşa bağlı olmaksızın kendiliğinde ortaya çıkan durum olarak tarif edilirken, ikincil yaşlanma birincil yaşlanmayı çevresel ve hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkan değişim sonucu yaşlanmanın hızlanması olarak tarif edilmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Yaş Grubu: Yaşı temel alarak üyeliğini belirleyen örgütlü insan sınıfına denir. Kuramsal olarak bir yaş grubuna üyelik kendiliğinden gerçekleşir: Uygun yaşa ulaşan herkes, koşulsuz olarak belirli bir yaş grubuna dâhil olur. Bir yaş grubuna üye olma ya da birinden diğerine geçme, bireysel olarak biyolojik bir ayrımla (ergenlik gibi) ya da evlilik ve doğum gibi toplumsal açıdan tanınmış bir konum değişikliği ile de olur.

Yanıt Açıklaması: Bir toplumda yaşlanmayı belirleyen sürecin temel faktörleri, toplumda eğitim düzeyinin yükselmesi (özellikle kadının eğitim düzeyi) doğumların azalması, ülkede gelirin art­ması, beslenme düzeyinin gelişmesi ve tıptaki ilerlemelerdir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye ekonomik ve sosyal açıdan üst orta-üstü gruba dahildir. Türkiye’nin nüfus piramidi evre-3’teki gibidir. Bu özellikler düşünüldüğünde, şıklarda verilen ülkelerden Tunus’un bulunduğu evreler Türkiye ile eşdeğerdir.

Yanıt Açıklaması: Bir toplumda yaşlanmayı belirleyen sürecin temel faktörleri, toplumda eğitim düzeyinin yükselmesi (özellikle kadının eğitim düzeyi) doğumların azalması, ülkede gelirin artması, beslenme düzeyinin gelişmesi ve tıptaki ilerlemelerdir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık sürecinin psikolojik, sosyolojik ve siyasal açıdan ele alan kuramların önemlileri şunlardır; yaşamdan kopma (disengagement) kuramı, etkinlik kuramı, süreklilik kuramı, sosyal yapılandırmacılık, söylem analizi. Yaşam döngüsü kuramı bunlardan biri değildir. Yaşam döngüsü kuramı, yakınsama kuramı ve varlık akışı kuramı demografik ve ekonomik kuramlardandır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap E olacaktır. Sayfa 25 de TÜRKİYE’NİN DEMOGRAFİK YAPISI VE YAŞLANMA SÜRECİ konu başlığında tüm seçenekler aynı şekilde açıklanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bağımlılık yükü 0-14 yaş grubu ile 65 yaş ve üzeri yaşlı nüfusun toplamının aktif yaştaki nüfusa oranlanan ağırlığına denir.

Yanıt Açıklaması: Her ülkenin farklı nüfus sayım uygulamaları mevcuttur. Gelişmiş ülkelerde doğum ve ölümler ile ikametler tümüyle elektronik sisteme kaydedildiği için, ayrıca bir sayım yapmaya ihtiyaç duyulmaz. Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk nüfus sayımı 1927 yılında, Belçikalı bir istatistikçinin gözetiminde yapıldı ve ülke nüfusu 13,6 milyon olarak, bulundu. Doğru cevap B’dir.