Temel Gerontoloji

Yanıt Açıklaması: Türkiye ekonomik ve sosyal açıdan üst orta düzey gruba dahildir. Türkiye’nin nüfus piramidi Evre 3’tür. Bu özellikler düşünüldüğünde, şıklarda verilen ülkelerden Tunus’un bulunduğu evreler Türkiye ile benzerdir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Yaşam kalitesi; kişinin yaşamdaki pozisyonunu, yaşadığı yer ve hedefleri, beklentileri, standartları ve kaygıları ile ilişkili olarak kültürel ve değer sistemleri kapsamında algılamasıdır. Yaşlılık açısından kaliteli bir yaşam “iyi sosyal ilişkiler, yardım ve destek olanakları, kişiye mutluluk veren ve güvende hissetmesine neden olan bir çevrede ve evde yaşamak, ulaşım, hobilerin tatmini ve boş zaman aktiviteleri için olanak sağlayan bir çevre ve destekleyici unsurlar, iyi bir dış görünüme sahip olmak ve değişmesi mümkün olmayan bazı gerçekleri olduğu gibi kabul etmek, sağlıklı olmak ve hareketinde engel olmaması, temel ihtiyaçların karşılanabilmesi için gereken paranın olması, insanların topluma katılmalarını sağlamak, yaşamdan keyif almalarını ve bağımsızlığını koruyabilmek” şeklinde tanımlanabilir.

Yanıt Açıklaması: Etkinlik kuramı, sembolik etkileşimcilik perspektifine dayanır. Bu açıdan her birey benlik imgesini ve daha özgül olarak, davranış ve rollerini karşısındaki kişinin tepkilerini yorumlayarak oluşturur. Dolayısıyla insanlar arasındaki iletişim dinamik bir biçimde ve ortak bir anlamın atfedilmesiyle kurulur. Bu bakış açısına göre benlik sabit, değişmez değildir; etkileşimlerle sürekli yeni özellikler kazanır. Sembolik etkileşimci açıdan bakıldığında başarılı yaşlanma, insanın kaybettiği rolleri yeni rollerle ikame etmesiyle mümkündür. Yaşlı insanların yaşam doyumu sağlamak için sürekli aktif olmak istediklerini ve bunun gerekliliğini temel alan bu yaklaşım, yaşlılarla yapılan araştırmalardan edinilen veriler sonucunda her yaşlıda böyle bir isteğin olmayabileceği öne sürülerek eleştirilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap E olacaktır. Sayfa 30  da  Demografik Dönüşüm Kuramı  konu başlığında " Türkiye Cumhuriye­ti 1950’lere kadar birinci evreyi, 1950-1980 arasında kinci evreyi ve o yıllardan itibaren ise üçüncü evreyi yaşamaktadır.  " şeklinde açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Çeşitli besinlerin (protein, yağ, karbonhidrat, mineraller ve vitaminler) kısıtlanması ile yapılan deneysel çalışmalarda en etkili olanın kalori kısıtlanması olduğu gösterilmiştir. Fare, hamster, köpek, balık, çeşitli omurgasız hayvanlar ve maya mantarında besin kısıtlanmasının ömrü uzattığı gösterilmiştir. İnsanoğlu hariç rhesus maymunu başta olmak üzere çeşitli maymun türlerinde yapılan çalışmalarda ilerlemeler kaydedilmiştir ve ömrün uzayabileceğine dair bulgular bulunmaktadır. Anti-aging tıp uygulamaları çok popülerdir ve yaşlanmanın önlenmesinde ve yaşa bağlı hastalıkların seyrinin geciktirilmesinde önemli bir rol oynar. Örneğin egzersiz ve diyet, kalp-damar hastalıkları, bunama, çeşitli kanser türleri, depresyon, inme ve tip 2 diyabet riskini azaltır. Bununla beraber, bazı anti-aging tıp uygulamaları kadar farmakolojik ve besinsel ek ürünlerin yaşlanmayı yavaşlattığı veya tersine yaşlanmayı geri döndüren sihirli bir değnek olduğunu iddia edilmektedir. Bu sihirli ürünlerin içinde antioksidanlar (C ve E vitamini vs.), aminoasitler (methionin), ilaçlar (deprenil) ve hormonlar (melatonin, DHEA, büyüme hormonu, östrojen ve testosteron) sayılabilir. Bu ürünlerden hiç- birinin yaşlanmayı geciktirdiği veya tersine çevirdiğine ait güvenilir bir kanıt bulunmamaktadır. Aksine, bu ürünlerin uzun süre kullanımı sonucu yan etkilerine dair şüpheler vardır. Menapozdan sonra östrojen ve progesteron tedavisi buna bir örnektir. Bu tedavi, menapozun bulgularını azaltmasına rağmen, yerine koyma tedavisinin uzun dönem iyi planlanmış çalışmalarda özellikle kalp-damar sistemi için zararlı etkileri ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Söylem analizi: Post-yapısalcı söylem modeli içinde yaşlının temel sorunu, modern dünyanın üretici ve tüketici ekseninde tasarlanması nedeniyle yaşlıları Foucault’nun sözünü ettiği “Büyük Kapatılma” kapsamında dışlamasıdır. Foucault’ya göre iş gücünü yitiren gruplar “kapatılma” yoluyla toplumdan uzaklaştırılır. Bu sistemin çift yönlü çalışarak hem “içeridekileri” hem de “dışarıdakileri” “hizaye getirdiği” söylenebilir. Modern dünya (hastalıklı, engelli, kusurlu, zafiyet içinde) bir yaşlı söylemi üreterek bir yandan yaşlıyı dışa iter, bir yandan da yaşlıya olumlu özellikler atfederek pozitif ayrımcılık yoluyla yaşlı bireylerin de bu söylemi içselleştirmesini ve yeniden üretmesini sağlar. Örneğin aynı yaşlının ağzından kendisini küçülten “kirli” bir “yaş 70 iş bitmiş” cümlesi duyulur, bir yandan da “yaşlıya da saygı kalmadı” gibi bir “temiz” cümle duymak mümkündür. Tam da bu nedenle yaşlının bizzat kendisinin yaşlılık söylemini ne oranda içselleştirdiği ve yaşam pratikleriyle ne oranda yeniden ürettiği önemli bir sorudur.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılığa bağlı olarak sinir hücrelerinde aksonları şişer, hücre iskelet sisteminde görev alan moleküller ve miyelin kılıfları da azalır.

Yanıt Açıklaması: Demografi terimi ilk kez 1855 yılında Fransa’da Beşeri istatistiğin öğeleri veya karşılaştırmalı demografi adlı eserde kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Hasara uğramış mitokondriyal DNA ve diğer molekülleri nedeniyle ATP üretimi azalması ve azalmış ATP üretimi  nedeniyle de hücrede fonksiyon kaybına neden olarak yaşlanmaya yol açan mekanizma mitokondriyal yaşlılık teorisiyle açıklanabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Pozitif sağlık, bir hastalığı olmayan bireyin kendini tam iyilik içinde hissetmesi ve üretken olması anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Birinci evrede bulunan bir ülkede doğum (birth rate) ve ölüm hızları (death rate) yüksek, nüfusun büyümesi de, bu yüksek ölümler sebebiyle gerçekleşmez. İkinci evrede ölüm hızı dramatik bir şekilde düşer ve nüfus artışı yükselişe geçer. Üçüncü evrede doğum hızının düşmesi tabloya eşlik eder; ancak, nüfus artışı azalarak devam eder. Bu iki dönemde toplumlarda “nüfus patlaması (population explosion)” olayı yaşanır. Demografik dönüşümün dördüncü evresinde ise hem doğum ve hem de ölüm hızları düştüğü için tıpkı birinci evrede olduğu gibi nüfus büyümesi durur. Toplum kendi içinde ileri yaşlı topluma evrilmiş olur. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlanma­ya bağlı fizyolojik bozukluklar bireyden bireye göre değişlik gösterir. Kiminde bir veya birden fazla sistemde çok belirgin fonksiyonel kayıplar varken, kimin de ise çok ciddi bir kayıp olmaz. Üreme sistemi hariç hem kadın hem de erkekte yaşlanma süreçleri birbirine çok benzer. Bu farklılığa bağlı olarak kemik erimesi (osteoporoz) kadınlarda daha erken yaşta ortaya çıkmaya başlar. Sonuçta bir bireyin 75 yaşına geldiğinde 30 yaşındaki birine göre beyin ağırlığı %92'ye, bazal metabolizma hızı %84'e, böbrekte plazmanın süzülme hızı %70'e ve maksimum solunum kapasitesi %43'e kadar düşer . İleri yaşlarda en fazla etkilenen solunum fonksiyonudur

Yanıt Açıklaması: Varlık akışı kuramı, kuşaklar arası kaynak akışına odaklanarak doğurganlık ile ilgili kararların hangi temelde alındığını açıklamaya çalışır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Wiehe (1998), yaşlı suistimalinin fiziksel, cinsel, duygusal ve ekonomik istismar ve ihmal olmak üzere 5 temel kategoride incelenebileceğini önerir: Fiziksel İstismar: Yaşlı bedenine yönelik vurma, yumruklama, sallama, saç çekme, zorla besleme gibi her türlü fiziksel şiddeti içermektedir. Cinsel İstismar: Yaşlı insanlara rızası olmadan yapılan cinsel taciz ve tecavüz gibi fiziksel edimlerle birlikte, cinsel içerikli tehdit, alay gibi sözlü edimleri de kapsamaktadır. Duygusal ya da Psikolojik İstismar: İncitici isimler takma, aşağılayıcı yorumlar yapma, usandırma, yıldırma, yaşlıya çocuk muamelesinde bulunma gibi türleri olduğu söylenebilir. Ekonomik İstismar: Genelllikle aile üyeleri tarafından yaşlının maaş, nakit para, değerli eşya, gayrimenkul gibi sahip olduğu varlıklarına tümden el koyması veya bunları zaman zaman kullanması şeklinde tanımlanabilir. Yaşlı İhmali: Wiehe (1998) bu ihmali ayrı bir kategoride değerlendirir ve olguyu pasif ve aktif ihmal, ayrıca sıklıkla karşılaşılan yaşlının kendi kendini ihmali (self-neglect) gibi türlere ayırır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılarda meydana gelen başlıca değişiklikler şunlardır: 1. “Organ sistemlerinin rezerv kapasitelerinde azalma (özellikle stres periyotlarında belirginleşme). 2. Homeostatik kontrolde azalma (termoregülasyon sisteminde bozukluk, baroreseptör duyarlılığında azalma). 3. Çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinde azalma (pozisyon değişikliği ile karakterize ortostatik hipotansiyon, değişen ısıya adaptasyonda zayıflık). 4. Stres cevap kapasitesinde azalma (ateş, anemi). 5. Yaşlanmaya bağlı olarak ortaya çıkan ve giderek artan bu kayıpların sonunda; birey hastalıklara ve yaralanmalara karşı korunmasız bir hale gelmektedir.” Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Damardaki değişimler sonucu damar duvarında kolajen çöker, fibronektin birikir ve bağdokusu molekülleri arasında nonezimatik glikolazyon sonucu AGE bağları artar, elastin lifleri parçalanır ve ara bağ dokusunda kalsiyum birikimi sonucu damarda sertleşme meydana gelir. Bu değişim ateroskleroz olarak adlandırılır.

Yanıt Açıklaması: İskelet sisteminin çatısını oluşturan kemik dokusunun %67’si hidoksiapatit kristalleri ve % 33’ü ise organik osteoid maddelerden (kolajen, osteoklasin, osteonesitin vb.) oluşur. Kemik dokusunda bir kg civarında kalsiyum ve 600 gram civarında da fosfor bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Birinci evrede bulunan bir ülkede doğum (birth rate) ve ölüm hızları (death rate) yüksek, nüfusun büyümesi de, bu yüksek ölümler sebebiyle gerçekleşmez. İkinci evrede ölüm hızı dramatik bir şekilde düşer ve nüfus artışı yükselişe geçer. Üçüncü evrede doğum hızının düşmesi tabloya eşlik eder; ancak, nüfus artışı azalarak devam eder. Bu iki dönemde toplumlarda “nüfus patlaması (population explosion)” olayı yaşanır. Demografik dönüşümün dördüncü evresinde ise hem doğum ve hem de ölüm hızları düştüğü için tıpkı birinci evrede olduğu gibi nüfus büyümesi durur. Toplum kendi içinde ileri yaşlı topluma evrilmiş olur. Dönüşüm kuramına göre nüfusları azalan toplumlar için “beşinci evre” olarak örnek bir model geliştirilmeye çalışılmaktadır. Dönüşüm kuramına göre nüfusları azalan toplumlar için “beşinci evre” olarak örnek bir model geliştirilmeye çalışılmaktadır. Yani şuan 4 evre kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Derinlemesine analiz yapmak ve projeksiyonlar yaparak yorumlamalarda bulunma yaklaşımına sosyal demografi adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kadınlarda boy 20 yaşında maksimum değere ulaşırken, erkelerde 25 yaşında en üst düze­yine ulaşır .