Sosyolojiye Giriş

Yanıt Açıklaması: Toplumları karmaşıklık derecelerine göre sınıflandıran, toplumların basitten karmaşığa doğru bir evrim içinde olduklarını, bu değişimin temelinde işbölümü olgusunun yer aldığını ve değişimin nedeninin de nüfus yoğunluğunun artması olduğunu savunan kuramcı Emile Durkheim’dır.

Yanıt Açıklaması: Polijini, bir erkeğin birden fazla kadınla evlenmesidir (çok karılılık).

Yanıt Açıklaması: Geleneksel otorite

Yanıt Açıklaması: İlk bakışta her kültürel kimlik için normal ve doğal gibi gözüken etnosantrizm, farklı dozlarında karşımıza homofobi, hetorofobi, zenofobi, islamofobi ve ırkçılık olarak çıkar.

Yanıt Açıklaması: Benjamin, sanayi kapitalizminin yükselişiyle kültürel ürünlerin olumsuz bir dönüşüme uğradığını vurgulasa da mevcut teknolojik yeniliklerin ve popüler sanatın potansiyeli konusunda iyimser bir bakış açısına sahiptir. Kitlesel yeniden üretim sürecinde sanat eserinin halesini yitirmekte ve kültürün estetik unsurunun altının oyulmakta olduğunu kabul eden Benjamin, böylesi bir dönemin -demokratik bir kültürün gelişimi için özgürleştirici bir boyutu olabileceğini savunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Konuya ilişkin tartışmalarda yüksek kültür, estetik olarak kendisinden daha düşük olan kültüre kıyasla kullanıldığından, yani onun dışında kalan diğer kültürel biçimler “aşağı kültür” (ya da kitle kültürü veya popüler kültür) olarak yaftaladığında, seçkinci bir yaklaşım da ortaya çıkar. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Folk kültür veya halk kültürü özellikle endüstri öncesi toplumlardaki geniş halk kesimlerinin gündelik kültürüne işaret eder. Bugün genel olarak kültürel olarak türdeş bir topluluk içinde genellikle anonim olarak üretilen ve nesilden nesile sözlü olarak aktarılan kültür anlamında kullanılmaktadır. Halkın yaşamını ve deneyimlerini doğrudan yansıtan halk türküleri ya da halk hikâyeleri halk kültürünün en tipik örnekleridir. Kitle kültürü, yine geniş halk kesimlerinin tükettiği kültüre karşılık gelse de halk kültüründen oldukça farklıdır. Çünkü halkın, yani insanların kendilerinin ürettikleri bir kültürü değil, aksine kitleler için kitlesel bir şekilde ve kültür endüstrisi tarafından ticari kaygılarla üretilen ama kitlesel düzeyde tüketilen kültür için kullanılan bir terimdir. Bu nedenle, folk kültürüne kıyasla çok daha değersiz olarak nitelendirilir. Genel olarak baktığımızda popüler kültürün genellikle kitle kültürüyle eş anlamlı sözcükler gibi kullanıldığını görürüz. Özellikle Frankfurt Okulu eksenli eleştirilerde, yüksek kültüre karşıt olarak konumlandırılan popüler kültür ya da kitle kültürü küçümsenerek olumsuzlanır. Popüler kültür ile kitle kültürünün benzeştiği noktalar olsa da popüler kültür ve kitle kültürünü eş anlamlı terimler olarak görmek sakıncalıdır. Çünkü kitle kültürü kavramı büyük ölçüde kitle toplumu paradigmasıyla bir arada kullanılan bir kavramdır. Kitle toplumu paradigmasının terk edilmesiyle birlikte sorgusuz sualsiz kullanımı zorlaşmıştır. Ayrıca, kitle kültürü “yukarıdan dayatılan” bir kültür olduğu için önsel olarak olumsuz bir anlama sahiptir. Popüler kültür de büyük ölçüde kültür endüstrisi ürünlerinden oluşur. Bu anlamda, geniş halk kesimlerinin tüketimi için üretilen ve yaygın olarak tüketilen bir kültürdür. Kısaca, toplumda büyük çoğunluklar tarafından beğenilen, tercih edilen kültürdür. Sosyolojide alt kültür kavramı genellikle bir toplumda azınlıkta olan grupların değer, tutum, inanç ve yaşam tarzına işaret etmek için kullanılır. Karşı kültür, egemen kültürel değerlere topyekûn bir şekilde karşı gelen grupların yaşam biçimlerine işaret etmek üzere kullanılır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Artı-değer işçilerin yarattıkları değerle onlara ödenen ücret arasında kalan farktır.

Yanıt Açıklaması: Otorite tipleri arasında karizmatik, geleneksel ve yasal-akılcı otorite tipleri yer almaktadır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Değerler bir toplum ya da gruptaki, istenir ve doğru olana ilişkin ideal ilkeleri tanımlayan özgürlük ve eşitlik gibi prensiplerdir.

Yanıt Açıklaması: İkinci aşama: Endüstri Devrimi ile başlayan ve 20. yüzyılın ilk yıllarında iyice yaygınlaşan bu aşamada çekirdek aile genişlemeye başlar. Anderson gibi Young ve Willmott da düşük ücretler, işsizlik ve yoksulluk nedeniyle işçi sınıfının ailelerini genişlettiğini, böylece hayatta kalabilmek için akrabalarından destek almaya çalıştıklarını ileri sürerler. Bu aşamada hane reisleri genellikle kadınlardır ve aile içindeki yakın dayanışma ilişkileri kadın üyeler arasındadır. Young ve Willmott’ın “enformel sendika” adını verdiği bu aşamada çamaşır yıkama, alışveriş ve çocuk bakımı gibi işler kadınlar arasında paylaşılır veya değiş tokuş edilir.

Yanıt Açıklaması: Weber genel bir din tanımı yapmaktansa dine dair yapıları kavramsallaştırma ve örnekleme yoluna gitmiştir. İlkin peygamberliği diğer dinsel liderlik biçimlerinden ayırt eder daha sonra kendi içinde iki gruba ayırır. Bunlar; örnekleyici peygamberlik ve etik peygamberliktir. Örnekleyici peygamberlik (Lao-Tzu ve Budha gibi) örnek bir yaşantıya dayalı bir “yol” olarak kurtuluş fikrine dayalı peygamberliktir. Etik peygamberlik (Zerdüşt, Musa ve Muhammed gibi) peygamberin kişisel, aşkın ve etik bir tanrının aracı veya elçisi olarak algılandığı peygamberliktir.

Yanıt Açıklaması: Eğitimin hukuk bağlamında önemli olan yönü, bireyin toplumda içselleştirilmiş ve yerleşmiş olan olumlu davranışları öğrenme yaşantıları kapsamında kazanmasını hedeflemesidir. Bu kapsamda bireye kazandırılması hedeflenen bilgi, beceri, tutum ve değerlerdir. Eğitim sürecinin başarı ile tamamlanması, bireyde davranış değişikliklerinin oluştuğu anlamına gelir. Sürecin hedefleri (Gültekin, 2008: 4) bireylerin; • yasalara, demokrasi ilkelerine ve sosyal adalete duyarlı olmasını, • ‘vatandaş’ statüsünün görev tanımına koşut bir davranış eylemi göstermesini, • eleştirme, yargılama, yardımsever olma, dayanışma içinde olabilme, farklılıkları tanıma, hoşgörü gösterebilme ve kendini başkalarının yerine koyabilme yetilerini geliştirmesini, • kültürel yaşama, sanata ve müziğe katılımını, • doğaya, bütün canlılara, çevreye, ulusal ve evrensel kaynaklara karşı sorumluk duymasını ve • yerel ve evrensel düzlemde ekonomik, siyasal ve sosyo-kültürel gelişmelere hakim olmasını ön görür. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de dört temel aile biçiminin ortaya çıktığını belirtir (1972:27). Bunlardan ilki karı koca ve evlenmemiş çocuklardan oluşan çekirdek aile dir. İkincisi hane reisi ve karısıyla evli oğulları, gelinleri veya bir evli oğul ve diğer bekâr çocukları ya da tek bir evli oğul, gelin ve torunların birlikte oturdukları aile olan ataerkil geniş aile dir. Üçüncüsü hane reisinin kendi ana ve/veya babası, bekâr kardeşleri, karısının bu tür yakınları ya da her ikisinin diğer akrabalarının bulunması ile oluşan aile biçimi olan geçici geniş aile dir. Sonuncusu ise ölüm, boşanma, ayrı yaşama gibi nedenlerle eşlerden birinin ve her ikisinin bulunmadığı parçalanmış aile dir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Akrabaların etkisi ve geniş aileler azalmış, kadınların doğurganlığı azaldığı için hane büyüklüğü küçülmüş, kadın ve çocuk hakları daha geniş kitlelerce öğrenilmiş, birlikte yaşama gibi alternatif aile modelleri artış göstermiş, evlilik dışı doğumlar ve tek ebeveynli aileler artmış, evliliğin ekonomik önemi azalarak anlamı değişmiş ve boşanma oranları artmıştır.

Yanıt Açıklaması: Avcı ve toplayıcı toplumlar, insanların yaşamlarını bitkileri toplama ve hayvanları avlama yoluyla sürdürdükleri, birkaç düzine gibi nispeten az sayıda insandan oluşan ve eşitsizliğin çok az olduğu toplumlardır. Tarım toplumları, toplumsal yaşamın toprağın ekilip biçilmesine bağlı olduğu toplumlardır. Kırsal toplumlar, tarımsal üretime ek olarak evcilleştirilmiş hayvan yetiştiriciliğinin önemli bir geçim kaynağı olduğu ve açık eşitsizliklerin bulunduğu toplumlardır. Toplumun endüstri ve teknolojiye dayandığı, nüfusun büyük bölümünün fabrikalar, ofisler ya da dükkanlarda çalıştığı, insanların çoğunlukla endüstriyel üretimin yoğun olduğu kentlerde yaşadıkları, önceki toplum tiplerine göre daha gelişmiş ve yoğun siyasal düzene sahip olan bu toplum tipi modern toplum ya da endüstri toplumu olarak adlandırılır). Günümüzde ise endüstrinin, endüstri toplumundaki formundan büyük ölçüde farklılaştığı ve görece arka planda kaldığı, bilgi ve iletişim sektörlerinin ön plana çıktığı, “bilgi toplumu” ya da “endüstri sonrası toplum” olarak adlandırılan yeni bir toplum tipinin oluşmakta olduğu kabul edilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Din olgusuna ilişkin temel yaklaşımlardan, “teodise olarak din” Weber’in; “ideoloji olarak din” Marx ve Engels’in; “arketip olarak din” Eliade’nin ve “iletişim olarak din” yaklaşımı ise Pace’in yaklaşımına karşılık gelmektedir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: E şıkkında yer alan "toplumsal yaşamın bilimsel gerçekliğe dönüştürüldüğü süreç" tanımında geçen bilimsel gerçeklik kısmı tanımı ideolojinin var olan tanımları arasından çıkarmaktadır. Zira doğru tanım "toplumsal yaşamın doğal gerçekliğe dönüştürüldüğü süreç"tir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa Birliği esas itibariyle Avrupa EkonomikTopluluğu olarak ortaya çıktığında yalnızca ekonomik anlamda bir ortak pazar yaratma ideali, ekonomiyi iyileştirme anlayışına dayanmaktayken günümüzde salt ekonomi alanını aşan, ortak para birimi, ortak anayasa, kimlik, kültür meseleleri gibi ulus devlet sınırlarını aşan, Avrupa uluslarının tek çatı altında birleşme idealini taşıyan rasyonel bir örgütlenme biçimine dönüşmüştür. Görüldüğü üzere Avrupa Birliğinin varoluş gerekçesinin güvenlikle değil ilk etapta ekonomik daha sonra ise kültürel gerekçelerle ilgisi bulunmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Kültür çeşitleri, alt kültür, karşı kültür, kitle kültürü, yüksek kültür ve popüler kültürdür. Düşük kültür yanlış cevaptır.