Türk Anayasa Hukuku

Yanıt Açıklaması: Anayasa Mahkemesi'nin Görevleri: 1. Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetlemek; Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından incelemek ve denetlemek (AY.m.148/1). Kanun hükmünde kararnameler ise, 2017 yılında Anayasada yapılan değişiklik ile yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak Anayasa değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihte yürürlükte bulunan kanun hükmünde kararnameler, yürürlükten kaldırılmadıkça geçerliliğini sürdürür. Yürürlükte bulunan kanun hükmünde kararnameler hakkında somut norm denetimi yolunun işletilebilmesi mümkündür (AY. Geçici madde 21/F). 2. Bireysel başvuruları karara bağlamak (AY.m.148). 3. Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hakimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarını görevleri ile ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan (Ceza Mahkemesi) sıfatıyla yargılamak. Cumhurbaşkanını görevi ile ilgili suçların yanı sıra kişisel suçlarından dolayı yargılamak (AY. m.105). Yüce Divan’da savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı yapar. Yüce Divanın kararları kesindir (AY.m.148). 2017 yılında Anayasa’da yapılan değişikliklerden önce, bakanlar kurulu üyeleri, Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyeleri, başsavcıları ile Jandarma Genel Komutanı da görevleriyle ilgili suçlar bakımından Yüce Divan’da yargılanıyordu. Bu nedenle birlikte yapılan ilk Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimi sonucunda, Cumhurbaşkanının göreve başladığı tarihten önce görev yapmış Bakanlar Kurulu üyeleri, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar. Kaldırılan Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyeleri, başsavcıları ile Jandarma Genel Komutanı, 27/4/2017 tarihinden önce görevleriyle ilgili işledikleri suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar (6216 sayılı Kanun, Geçici Madde 2). 4. Siyasi partilerin kapatılması davalarına bakmak (AY.m.69/4). 5. Siyasi partilerin mali denetimini yapmak (AY.m.69/3). 6. Milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına veya üyeliklerinin düştüğüne dair TBMM kararlarına karşı açılan iptal davalarına bakmak. Bütün maddeler doğru olduğu için doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Devletin üç temel hukuki fonksiyonundan biri olan yasama fonksiyonunu yerine getirme yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Mec- lisinindir. Maddi bakımdan yasama fonksiyonu, genel, sürekli, objektif ve kişisel olmayan işlemler yapmak, yani kural koymak anlamına gelir. S¸ekli^ anlamda yasama fonksiyonu ise yasama organı tarafından yasama usullerine uygun olarak yapılan bütün işlemlerdir. Türk Anayasa Hukuku bakımından yasama fonksiyonunun şekli^ ve organik kritere göre tanım- lanması gerekir. C¸ünkü, Anayasada yasama işlem- lerinin mutlaka genel, soyut, objektif ve gayrişahsi^ olması gerektiğine ilişkin bir hüküm bulunma- maktadır.

Yanıt Açıklaması: Merkezî yönetimin yararına olan hükümler; Padişahın ve devletin otoritesini herkes kabul edecektir. Sadrazama itaat edilecektir. Malî yükümlülükler ve vergilerle ilgili emirlere uyulacaktır. Yeniçeri ocağı Padişaha itaat edecektir. Âyan, kendi toprakları dışına el atmayacaktır. Âyanların yararına olan hükümler; Sadrazamın keyfi eylemleri önlenecektir. Suçsuz hanedanlara haksızlık edilmeyecek, bunların sürekliliği korunacak ve kendi yönetimleri altındaki hanedanları koruma hakları tanınacaktır. Genel olarak halkın yararına olan hükümler: Yoksullar ve reaya korunacak, vergiler haksız ve ezici olmayacaktır. Reayaya zulüm edilmeyecek, suç işlenmesi durumunda soruşturma yapılmadan ceza verilmeyecektir. İlk dört şıkta bulunan maddeler merkezî yönetimin yararına olan hükümlerden olup son madde ayanların yararına olan hükümlerdendir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa’nın 175’inci maddesinin birinci fıkrasına göre, “Anayasa’nın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir.”

Yanıt Açıklaması: Kanun kavramı, “şekli^ ve organik anlamda ka- nun” ve “maddi anlamda kanun” olmak üzere iki anlamda kullanılır. S¸ekli^ anlamda kanunda, kanunun muhtevası ve kapsamı önemli değildir. Kanun onu yapan organa göre nitelendiri- lir. Maddi anlamda kanun ise yasama organı tara- fından, belli usullere uyularak çıkarılan ve yürür- lüğe girmesinden itibaren toplum için uyulması zorunlu olan genel, soyut ve sürekli kuralları ihtiva eden bir işlemdir.

Yanıt Açıklaması: Kanunların şekil bakımından anayasaya aykırılığı iddiasıyla iptal davası açma süresi on gün, esas bakımından iptal davası açma süresi altmış gündür. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımından anayasaya aykırılığı iddiasıyla iptal davası açma süresi altmış gündür. Anayasa değişikliklerine ilişkin esas bakımından iptal davası açılamaz; şekil bakımından ise dava açma süresi on gündür. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1924 Anayasası anayasanın üstünlüğü il- kesini benimsemiştir ancak kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal deneti- mine yer vermemiştir.

Yanıt Açıklaması: Asli kurucu iktidar, sınırsız ve hukuk dışı bir olay olmasına karşılık, sosyolojik anlamda toplumdaki siyasal değer ve inançlar, siyasal güç dengesi, uluslararası ortam ve ülkenin dış ilişkileri gibi faktörlerle kendini sınırlı hissedebilir. O¨te yandan, evrensel anlamda hukukun varlığının anayasadan bağımsız olduğu kabul edilirse, asli kuruculuğun tamamen hukuk dışı bir işlev olmadığı söylenebilir. Bu durumda özellikle demokratik bir kurucu iktidarın, hukukun genel ilkeleri ve insan haklarından kendini muaf tutması mümkün olmayacaktır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanı kararlarına ve Cumhurbaşkanınca çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemlere karşı, ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da dava açılabilir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Bu şekildeki bir anayasa değişikliği, ne tam anlamda sözleşme yöntemine ne de hiyerarşik yönteme girer. Hiyerarşik yöntemden söz edemeyiz, çünkü ortada seçilmiş bir parlamento çoğunluğu mevcuttur. Sözleşme yönteminin de tam anlamıyla uygulandığı söylenemez, çünkü toplumun değişik kesimlerini temsil eden diğer siyasal partiler dışlanmıştır. Bu durumda örneğimizdeki anayasa değişikliğinde kullanılan yöntemi “organik yöntem” olarak adlandırmamız mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Anayasa belli bir seçim sistemini tercih etmemiştir. Bununla birlikte, Anayasa’nın 67’nci maddesinde 1995 yılında yapılan değişiklikle maddeye, “Seçim kanunları, temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir” hükmü eklenmiştir. Dolayısıyla anayasa temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini benimsemiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Asli kurucu iktidar, sınırsız ve hukuk dışı bir olay olmasına karşılık, sosyolojik anlamda toplumdaki siyasal değer ve inançlar, siyasal güç dengesi, uluslararası ortam ve ülkenin dış ilişkileri gibi faktörlerle kendini sınırlı hissedebilir. Asli kurucu iktidarın aksine, tali kurucu iktidar hukuken sınırlı bir iktidar olup yaptığı yeni anayasa ya da anayasa değişiklikleri, geçerliliğini yürürlükteki anayasadan alır. Ancak "aslilik - talilik" kavramları; üstünlüğü değil, hukuk dışılığı ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Organik yöntemde anayasalar mevcut anayasal kurumlar tarafından yürürlükteki usul ve kurallara göre, genellikle yasama işlemi biçiminde yapılır. Bu yöntemi, “tali kurucu iktidar” tarafından yeni bir Anayasa’nın yapılması veya mevcut Anayasa’nın değiştirilmesi olarak açıklamak da mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Anayasa’mızın “devletin şeklî” başlığını taşıyan 1’inci maddesine göre, “Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.” Hukukî açıdan cumhuriyet kavramı iki anlamda kullanılabilmektedir: Dar anlamda cumhuriyet ve geniş anlamda cumhuriyet. Dar anlamda cumhuriyet: Dar anlamda cumhuriyet, hukuki olarak monarşi olmayan devlet anlamına gelir (Gözler, 2000: 93; Erdoğan 1999: 243). Monarşi ve cumhuriyeti, devlet başkanının göreve geliş usulüne göre tanımlayan Leon Duguit’ye göre, devlet başkanı, bu göreve veraset usulüyle geliyorsa, o devlet monarşidir; başka bir usulle geliyorsa o devlet cumhuriyettir (bkz. Gözler, 2000: 93). Geniş anlamda cumhuriyet: Geniş anlamda cumhuriyet, sadece monarşinin tersi değil, demokrasi ile özdeş, eş anlamlı bir kavram olarak kullanılmaktadır. Bu anlamda cumhuriyet, egemenliğin halka ait olduğu ve yöneticilerin dönemsel olarak seçimle belirlendiği rejimi ifade eder (Gözler 2000: 94-95; Tanör-Yüzbaşıoğlu, 2001: 70-71). Anayasa’mızda “Cumhuriyet” kavramının hukuki açıdan “dar anlamda” kullanılmıştır. Zira, Cumhuriyet kavramı demokrasi ile özdeş olarak kullanılmış olsaydı, ayrıca “demokratik devlet” ilkesinin Devletin nitelikleri arasında sayılmasına gerek kalmazdı. O hâlde, Anayasa’ya göre, Türkiye Devleti bir monarşi değil, demokratik bir Cumhuriyettir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: TBMM İçtüzük'ü uyarınca Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından reddedilmiş olan kanun teklifleri, ret tarihinden itibaren bir tam yıl geçmedikçe Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı yasama dönemi içinde yeniden verilemez. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Hâkimler ve savcıların kendileri istemedikçe başka bir yere atanamamaları hâkimlik ve savcılık teminatı kapsamında değildir. Bu nedenle doğru şık “c”dir.

Yanıt Açıklaması: Yasama organına karşı bağımsızlık: Buna göre, yasama organı, belli bir davanın görülmesiyle ilgili olarak kanunla bile bir mahkemeye emir veremez. Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz (AY.m.138/3). Bir kimseyi kanunen tâbi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarma sonucunu doğuran yargı yetkisine sahip olağanüstü merciler kurulamaz (AY.m.37/2).

Yanıt Açıklaması: Anayasa, Cumhurbaşkanı seçilebilme yeterliliği için şu şartları aramaktadır (m.101,f.1): 1. Türk vatandaşı olmak 2. Kırk yaşını doldurmuş olmak 3. Yüksek öğrenim yapmış olmak 4. Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak. Bu şartları sağlayan kişi A'dır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Hakimlik teminatı; hâkimlerin her türlü maddî ve manevî baskıdan uzak olarak huzur ve sükûn içinde tam bir serbestlik ve tarafsızlıkla görev yapabilmelerine imkân sağlayan kişisel güvencelerdir.

Yanıt Açıklaması: 10’unu