Türk Anayasa Hukuku

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası yerine yeni bir anayasanın yapılmasının gerekçeleri olarak; bu Anayasanın uygulandığı dönemde kuvvetler ayrılığının kuvvetler çatışmasına dönüştüğü; bazı kamu kurumlarının sahip olduğu özerkliğin kötüye kullanıldığı; siyasal partilerin sorumsuzca davrandığı ve yıkıcı ve bölücü faaliyetleri teşvik ettikleri; yönetimde partizanlık yapıldığı; yasama organının tıkandığı; ekonomik sorunların çözülemediği; dış etkenlerin de bu olumsuzluklara katkıda bulunduğu; 1961 Anayasası ile öngörülen hükûmet mekanizmasının işlemediği ve bu nedenle siyasal kararlar alma ve yeni politikalar ürütebilme yeteneğinin zayıflayarak rejim bunalımını ağırlaştırdığı; 1961 Anayasası ile getirilen hürriyetlerin çok fazla olduğu; Devlet otoritesinin sarsıldığı ve yetersiz bırakıldığı gibi sebeplerin sayıldığını görmekteyiz. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Parlamenter hükûmet sistemi değil, Meclis hükûmeti sistemi, kuvvetler birliği ve meclisin üstünlüğü ilkesine dayanır.

Yanıt Açıklaması: Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada, Danimarka, Almanya, İzlanda, İrlanda, İsrail, İtalya, Japonya, Lüksemburg, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, İsveç, İngiltere’de parlamenter hükümet sistemi uygulanmaktadır. Uruguay ise başkanlık sisteminin uygulandığı ülkelerdendir.

Yanıt Açıklaması: İsrail, Lüksemburg, Yeni Zelanda ve Kanada'da parlamenter sistem uygulanırken Fransa'da yarı başkanlık sistemi uygulanmaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Anayasa’nın 13’üncü maddesine göre, temel hak ve hürriyetler kanunla sınırlanabilir. cumhurbaşkanlığı kararnamesi, yönetmelik veya diğer yürütme işlemleriyle temel hak ve hürriyetler sınırlanamaz. Anayasa (m.104/17), Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile temel haklar, kişi hakları ve siyasi hakların düzenlenemeyeceğini öngörmüştür.

Yanıt Açıklaması: Parlamenter hükümet sisteminde, yasama organına karşı sorumludur, yani yasama organının güvenine dayanır ve güvensizlik oyuyla görevinden uzaklaştırılabilir. Bu özellik Amerikan başkanlık sistemine ait bir özellik değildir.

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası’nın “milliyetçilik” yerine “millî devlet” (m.2) deyimini kullanması ve Başlangıç bölümünde de “Türk Milliyetçiliği”nin bir tanımını vermesine karşılık, 1982 Anayasası, Cumhuriyetin niteliklerini belirten 2’nci maddesinde doğrudan “Atatürk milliyetçiliğine bağlılık” ifadesine yer vermiştir.

Yanıt Açıklaması: İsveç'te parlamenter sistem uygulanmaktadır. C şıkkı haricindeki şıklarda verilen ifadeler İsviçre'de uygulanan meclis hükûmeti sisteminin özelliklerini ihtiva etmektedir. C şıkkındaki ifade ise parlamenter sistemin özelliklerindendir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Anayasaya göre, yürütme yetkisi ve görevi (m.8) doğrudan halk tarafından seçilen (m.101) Cumhurbaşkanına aittir. Anayasaya göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer (m.106/4). Aynı şekilde bir milletvekilinin Cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer (m.101/4). Dolayısıyla aynı kişinin hem yasama hem de yürütme organında görev alabilmesi mümkün değildir. Cumhurbaşkanlığı sisteminde Cumhurbaşkanının halka karşı siyasi sorumluğu da vardır. Bu sorumluluk seçimler yoluyla işleyecektir. Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Cumhurbaşkanının kararıyla, her iki organın birlikte seçimlerinin yenilenebilmesi öngörülmüştür. TBMM ve Cumhurbaşkanına gerekli görmeleri halinde yasama ve yürütme organlarını birlikte erken seçime götürebilme yetkisinin verilmesi, bu organlar arasında çıkabilecek krizlerin aşılmasına yardım edecektir. Amerikan sisteminde Başkanın atamalarının Kongrenin onayına tabi olması Başkanı bütünüyle güçsüz hale getirdiğinden, Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanı ile Meclisin yetkileri çatışmaya yol açmayacak şekilde ayrıştırılmıştır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Devlet yönetimine (yasama, yürütme ve yargı faa- liyetleri) ilişkin ilkeler: Tanzimat Fermanı’nın devlet yönetimiy- le ilgili en önemli ilkesi, iktidarın kendi kendini sınırlamasıdır. Buna göre, kamusal alan yeni kanunlarla düzenlenecek ve keyfi işlemlere izin verilmeyecektir. Bütün işlem- lerin kanunlara uygun olarak yürütülmesi sağlanacak, buna uymayan görevliler ceza- landırılacaktır. Keyfi cezalara son verilecek, mahkemelerde duruşmaların aleni olması sağlanacak, yargı kararı olmadıkça kimseye ceza verilmeye- cektir. Devlet harcamalarının finansmanı için ver- gi toplanacaktır. Devletin askeri^ ve diğer harcamaları kanun- la düzenlenecek ve sınırlanacaktır. Kanunların hazırlanmasında yeni bir yön- tem benimsenmiştir. Buna göre kanunlar, yetkili kurullar (Meclisi Ahkamı Adliye ve Babı Seraskeri Darı S¸urası-askeri^ kanun- larda-) tarafından serbestçe görüşülerek kararlaştırıldıktan sonra Padişah tarafından onaylanarak yürürlüğe sokulacaktır. 6. Tanzimat Fermanı’nın devlet yönetimi alanındaki bir diğer önemli ilkesi de, eşit muamele yükümlülüğüdür. Buna göre, Tanzimat Fermanı ile getirilen haklardan din ayrımı gözetilmeksizin devletin bütün uyrukları yararlanacaktır.

Yanıt Açıklaması: Başkanlık sisteminin tipik modeli Amerikan başkanlık sistemidir. Ayrıca Kosta Rika, Venezuela, Kolombiya, Peru, Filipinler, Arjantin, Uruguay, Brezilya, Şili ve diğer bazı ülkelerde de başkanlık sistemi uygulanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Demokrasinin temel kurumları özgür ve düzenli seçimler, siyasi çoğulculuk ve yarışma (çok-partili siyasal hayat), insan hakları (temel hak ve hürriyetler), çoğunluk yönetimi ve azınlık hakları ile seçilmişlerin üstünlüğüdür.

Yanıt Açıklaması: Uluslararası düzeyde korumanın en etkin örneği, Avrupa Konseyi bünyesinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile getirilen mekanizmadır. C¸ünkü bu koruma mekanizması yargısal denetimi içermektedir. Sözleşme ile ihdas edilen Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, taraf devletlerin ya da birey- lerin başvurularını inceleyerek hukuken bağlayıcı karar alma yetkisine sahiptir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 1876 Anayasası (Kanun-u esasî) “Cemiyet-i Mahsusa” adını taşıyan bir kurulca Belçika, Polonya ve Prusya anayasalarından yararlanılarak hazırlanmış ve Mithat Paşa başkanlığındaki Heyet-i Vükela’dan da geçtikten sonra 23 Aralık 1876’da Padişah İkinci Abdülhamid tarafından “ferman” biçiminde ilan edilmiştir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Parlamenter sistem kuvvetlerin yumuşak ayrılığına dayanır. Bu sistemde yürütme organı çift başlıdır, bir yanda devlet başkanı diğer yanda bakanlar kurulu bulunur. Devlet başkanı genellikle yasama organı tarafından belirlenir, halkoylaması ile belirlenmez. Siyasal sorumluluğu yoktur. Yürütme organı yasama organına karşı sorumludur. Bu sebeple yürütme organının yasama organı tarafından güvensizlik oyuyla düşürülmesi mümkündür. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Temel hak ve hürriyetlerin korunmasına ilişkin başlıca yöntem ve araçlar, yürütmenin yargısal denetimi (idari yargı), yasama işlemlerinin yargısal denetimi (anayasa yargısı), bağımsız idari kurumlar aracılığıyla koruma, insan hakları örgütlerinin girişimleri ve uluslararası sözleşmelerle getirilen koruma mekanizmalarından oluşmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Ayrıca 1961 Anayasası, anayasacılık tarihimizde sosyal devlet ilkesini benimseyen ilk anayasa olarak, sosyal devletin gerektirdiği diğer düzenlemelere de yer verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Siyasi parti kurma, aktif statü haklarındandır.

Yanıt Açıklaması: Anayasa’nın 14’üncü maddesi ile kişilerin yanı sıra devletin de temel hakları yok etmesi ve sınırlama yetkisini kötüye kullanması yasaklanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yasama yetkisi ise, Anayasanın 7. maddesine göre, Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, genel ve özel af ilânına karar vermek Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri arasındadır (m. 87). Meclis ayrıca, Meclis araştırması, genel görüşme, Meclis soruşturması ve yazılı soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini de kullanır (m.98/1).