Radyo ve Televizyon Programcılığının Temel Kavramları

Yanıt Açıklaması: Türk yapımı ilk yerli dizi Tekin Akmansoy’un yönetmenliğini yaptığı 1974 yılında yayına başlayan, “Kaynanalar” adlı yapımdır. Doğru cevap D' dir.

Yanıt Açıklaması: Sokak röportajlarını genellenemez. Bunlar sosyolojik ya da istatistikî sonuçlar değildir. Bu nedenle genellemelerden kaçınılmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Geribildirim, iletilerin yorumlanması üzerine gerçekleştirilebildiğinden izlerkitlenin ancak televizyon izleyip bu konuda bir tepki göstermeleri ile sağlanabildiğinden etki/tepki aşamasında meydana gelmektedir ve bir telefon görüşmesindeki anında geribildirim yerine dolaylı bir geribildirim söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Programın dili, radyo program yapımında en temel unsurlardan biridir. Radyo dili diğer kitle iletişim araçlarının dilinden farklıdır. Televizyon dili ile farklı olmasının en temelinde görsellik vardır. Televizyonda kimi mesajlar görüntü ile tamamlanabilir oysa radyoda kullanılan tek araç sestir. Okuyucu dergi ve gazete için özel bir zaman ayırıp tekrar tekrar okuyabilir. Oysa radyo anlık bir araçtır. Dinleyicinin kaçırdığı bir sözcüğü tekrar duyma şansı yok denecek kadar azdır. Bu nedenle radyo dili açık ve anlaşılır olmalıdır. Mümkün olduğunca dinleyicinin kafasında soru işareti bırakmadan, düzgün ifadeler kullanmalıdır. Program dili konuşma dilinden farklıdır. Konuşma dili radyo diline en yakın dil olmakla birlikte radyo dilinin özellikleri farklıdır. Programın dili sade, yalın olmalı ve açık ifadeler kullanılmalıdır. Cümleler olabildiğince kısa olmalıdır. Uzun cümleler dinleyicinin ilgisini azaltır ve anlatılmak istenen mesajın kaybolmasına neden olur. Programda kullanılan sözcükler herkesin kolaylıkla anlayabileceği bir anlatımla olmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yönetmenlik, birçok farklı mesleği icra eden, farklı kişileri bir araya getirerek bir amaç doğrultusunda çalışmalarını düzenleyen, koordine eden, yöneten kişilere verilen meslek adıdır. Yönetmenlik bir bakıma “insan yönetme” sanatıdır. Yönetmen olmak isteyen kişilerin temel becerilerinden biri de kalabalık bir insan kitlesini, bir amaç doğrultusunda koordine ederek yoğun stres altında bir araya getirebilmek ve bu ekip çalışması sonucunda istenen medya ürününü ortaya çıkarabilmektir. Bir yönetmenin ve yapımcının birlikte çalıştığı ekibin motivasyonunu yüksek tutabilmek için, doğru işe doğru insan seçmeli, tatminkar ve adil ücret dağılımı yapmalı,  çalışma ve sosyal haklara saygılı çalışma koşulları sağlamalı ve   doğru iletişim yöntemlerini kullanmayı bilmelidir.

Yanıt Açıklaması: Kurmaca olmayan televizyon programlarının tasarımı üç aşamadan oluşur. Bunlar; Araştırma Taslak hazırlama Tasarım

Yanıt Açıklaması: Başarılı bir program, tasarımı için yeterli zaman ayrılmış ve gerekli çalışmaları yapılmış bir programdır. Tasarım, her program için geçerli olan temel öğeleri belirlemekle başlar. Bu öğeler; Programın konusu Programın amacı Programın gerekçesi Programın hedef kitlesi Programın süresi Programın bütçesidir. Doğru cevap A' dır.

Yanıt Açıklaması: Kamu radyosu ya da özel radyolarda canlı yayınlar sırasında özellikle dinleyici katılımı ile yapılan programlarda toplum yapısına uygun olmayan yapıda fikir beyan etmek isteyen kişiler olabilmektedir. Bu durumda program yapımcısı yayın geciktirme sistemini kullanır. Yayın geciktirme, radyo ve televizyondaki canlı yayının belirli bir süre için ötelenmesidir.

Yanıt Açıklaması: Gerçekçi işlev; izleyicinin gerçeklik algısını derinleştirir ve yapımın inanılırlığını arttırır. Dramatik işlev; kişilerin çatışmalar karşısında nasıl hareket ettikleri, ilişkilerini nasıl düzenledikleri, istek ve taleplerini nasıl yapılandırdıkları ve seçimlerini nasıl yatıkları ile ilişkilidir, izleyiciye kurmaca bir dünya sunar. Tematik işlev; belirli olaylar, olgular ya da durumlar karşısında yorum yapan, belirli bir bakış açısı getiren, ne gördüğümüzden çok ne anlatmak istediği üzerine yoğunlaşan işlevsel özelliktir. Lirik işlev; görüntüsel bir anlatım amacı doğrultusunda oluşturduğu atmosfer sayesinde izleyicide belirli duygular oluşturabilme işlevidir. Güldürü işlevi; adı üstünde izleyici güldürmeyi amaçlayan işlevsel özelliktir, temel hedef izleyicinin filme gülmesi değil, film ile birlikte gülmesini sağlamaktır. İlgisiz işlev ise; bitmiş bir yapımda, yapımcı ya da yönetmenin denetleyemeyeceği şeylerin bütünüdür, zaten adı üstünde filmin de böyle bir işlevi yoktur. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Televizyonun, henüz insanların yaşamına dâhil olmadığı, 1940’lı yıllar, radyonun altın çağlarını yaşadığı dönemlerdir. Bu dönemler, radyonun oturma odalarında başköşede yerini aldığı ve hep birlikte dinlendiği zamanlardır. Sonrasında radyo, baş köşeyi televizyona bırakır. Artık radyo aynı anda dinlenen değil, sadece bir kişiye seslenen bir araç olmuştur. Radyo, televizyona oranla çok daha kişisel bir araçtır.Dinleyici ile arasındaki mesafeyi en aza indirebilen radyo yayınları başarılı olmaktadır. Radyo yayınları dinleyiciyi farklı fiziksel ortamlarda yakalar. Radyo, evde, iş yerinde, okulda, hatta yolda yürürken bile hedef kitlesine ulaşabilir. Diğer kitle iletişim araçlarından farklı olarak radyo, sadece tek bir kişiye seslenirmişçesine yayın yapar. Radyonun en büyük avantajı insan sesinin gücüdür. Ses; acıyı, üzüntüyü, sevinci ve kahkahayı tüm çıplaklığıyla aktarır. İnsan sesi duyguları, düşünceleri yazılı metinlerden daha iyi aktarır. Radyoda sunucunun verdiği bilgiden, metnin içeriğinden daha çok nasıl söylendiği önemlidir. Doğrudan bireye seslenen tek iletişim aracı radyodur. Bu seslenişte, dinleyici ile sunucu arasındaki tek bağ ise sunucunun dinleyene sesleniş biçimi ve sesidir.

Yanıt Açıklaması: Özel radyolarda görev alan kişiler şunlardır: Radyo Müdürü, Program Müdürü, Müzik Müdürü, Haber Müdürü, Pazarlama Müdürü, Muhabir, S¸ef Mühendis, Programcı, Sunucu ve Teknik İşletmen. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Röportaj Sırasında Yapılması Gerekenler: Hazırlanarak gelmelisiniz. Konuyu ve konuğu araştırmalısınız. Geçici bir soru listesi hazırlamalısınız. Dinleyici kitlesini tanımalısınız. Konuğun tepkilerini değerlendirmelisiniz. Sıcak ve samimi olmalısınız. Giriş anonsunu, çıkış anonsunu ve ilk soruyu belirlemelisiniz. Açık uçlu sorular sormalısınız. Konuğun sözünü kesmek için izin istemelisiniz. Röportajın kontrolünü sağlamalısınız. Tarafsız olmalısınız. Yasal sınırları bilmelisiniz. Etik kurallara uymalısınız. Konuşmacıya konuyla ilgili temel kavramları açıklatmalısınız. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Kurmaca olmayan televizyon programlarının tasarım aşamaları; araştırma, taslak hazırlama ve tasarım olarak sıralanır. Planlama bu aşamalardan biri değildir, dolayısıyla doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sanat yönetmeni; farklı yapımların dekor, kostüm, aksesuar gibi farklı görsel tasarımlarını üretir ve uygular. Kamerada oluşturulacak görüntünün, yönetmenin taleplerine uygunluğunu sağlar ve bu uygunluk için gerekli nesneleri tasarlar, toplar, birleştirir. Kameradaki görüntünün yapımın içeriğine, zamanına, estetiğine ve diline uygun olarak tasarlanmasına çabalar. Bu nedenle sadece iyi bir sanat tarihi, görsel kültür bilgisine değil, malzeme bilgisine de sahip olması gerekir. Yönetmene karşı sorumludur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Radyo programlarında söz ve müzik kadar önemli üçüncü unsur ise efekttir. Efekt programlarda işlenen konulara canlılık, gerçeklik ve derinlik kazandırmak amacıyla kullanılan yardımcı bir unsurdur. Daha çok dramatik yapımlarda kullanılan efektler doğal ve yapay efektler olarak ikiye ayrılmaktadır. Doğal efektler daha önce sesin kaynağında kaydedilir. Yapay efektler ise; iç efekt olarak tanımlanır ve yayın sırasında yapılan efektlerdir. Efektler: Yer belirleme, sözün etkisini güçlendirme, zaman belirleme, atmosferi belirleme, programın giriş ve çıkışlarını belirleme, geçişleri belirlemede kullanılır. YER BELİRLEME EFEKTLERİ , dinleyicinin hayal gücünü harekete geçirerek, olayı geçtiği yeri belirler. SÖZ ETKİSİNİ GÜÇLENDİRME EFEKTLERİ ,  sözlerle belirtilen durumu daha da güçlendirmek için kullanılır. Örneğin; odaya birinin girdiğini belirten sözler yanında kapı açılmasıyla ilgili efektin kullanılması, sözün etkisini arttırır. ZAMAN BELİRTME EFEKTLERİ , olayın geçtiği zamanı belirtmek için kullanılan efektlerdir. Zaman belirlemeye yardımcı olur. Sabah erken saatlerinin ifadesi olarak horoz sesinin kullanılması gibi. ATMOSFERİ BELİRLEME EFEKTLERİ , olayın geçtiği yeri ve içinde bulunduğu havayı belirlemek için kullanılır. Vapur sesi. tren sesi atmosferi belirlemede kullanılır. PROGRAMIN GİRİŞ ÇIKIŞLARINI BELİRLEME EFEKTLERİ , Programın tanıtılması için başlangıcında ve bitişinde kullanılır. Örneğin ekonomi ile ilgili program hazırlanırken programın başlangıcında ve bitişinde yazar kasa sesi kullanılabilinir. GEÇİŞ BELİRLEME EFEKTLERİ , daha çok drama yapımlarında sözler ilgili efektlerle ayrılabilir.

Yanıt Açıklaması: Herkes tarafından bilinmeyen ancak bilinmek istenen bir olayın zamanında, doğru ve ilgi çekici bir biçimde dinleyiciye aktarılması gerekmektedir. Haber ''ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve kim''sorularına yanıt arar. Olayı doğru ve gerçeğine en yakın biçimde aktarmak amacı ile yapılan haber aktarılacağı iletişim aracına bağlı olarak, yayına hazırlama aşamasında farklılaşır. Haberin gerçeğe en yakın biçimde izler kitleye aktarılabilmesi için haberin sunulacağı aracın özellikleri dikkate alınmalıdır. Televizyon muhabiri için görüntü, gazeteci için fotoğraf, radyocu içinde ses kaydı önemlidir.  Dinleyiciyi yeterince bilgilendirmek ve günlük can alıcı olayları araştırıp tartışarak, doğruları ortaya çıkarmak, radyo yayıncısının temel görevi olmalıdır. Demokratik bir toplum için basının en önemli işlevi haber vermektir. Radyo görme duyusuna ve okuma yeteneğine ihtiyaç duymaz. Radyo haberi verilirken görüntüye ihtiyaç duyulmaması, radyoyu habercilik açısından hızlı bir araç  haline getirmiştir. Radyonun haber dili sade olmalıdır. Radyo anlık bir kitle iletişim aracıdır. Radyo haberi, esnektir. Değişiklikler ve gelişmeler aynı gün içerisinde anında yapılabilir. Radyo haberi, canlıdır. Teknoloji ve dekor gerektirmez. Radyo haberi, değişim içerisindedir. Sürekli hareket halinde olmak radyo haberlerinin görevidir. Radyo haberi, etkileşim içerisindedir. Sözcükler dinleyicinin kendi imgelem gücüne göre biçimlenir.

Yanıt Açıklaması: Ses bir varlığın kendini ifade biçimidir. Ses bir ezgidir. Ses konuşan kişiyi ele verir. Ses, sözlü ifadeye fiziksel destek veren ayrıcalıklı bir iletişim aracıdır. Konuşmak ve sesi kullanmak zihinsel olduğu kadar, belirli kasların kullanımını içeren fiziksel bir harekettir.

Yanıt Açıklaması: Gerçek mekanlarda( cadde, okul, hastane vb), stüdyo ya da set ortamlarında olduğu gibi, dekor kurmak gerekmez, mekanın var olan doğal hali kullanılır. Bu nedenle dekor denetimi de söz konusu değildir, doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: TRT Radyo-3, kültür düzeyi yüksek bir dinleyici kitlesini hedefler ve çeşitli yabancı kaynaklı müzik türlerine yer verir.

Yanıt Açıklaması: Programcı, grup çalışması yapabilmelidir. Programlar genellikle bir ya da iki kişi tarafından üretilir gibi algılanabilir. Program yapımında, programcı tüm çalışmalarında, teknisyeninden yöneticisine, spikerinden metin yazarına, röportaj yaptığı kişiye ya da program malzemesini sağlayacağı kişiye kadar pek çok kişi ile ilişki içerisindedir. Bu nedenle programcı takım çalışması içerisinde çalışabilmelidir.