Radyo ve Televizyon Programcılığının Temel Kavramları

Yanıt Açıklaması: Radyo yayınlarının eğlendirme-dinlendirme ve hoşça zaman geçirme işlevi özel radyoculukla birlikte daha çok öne çıkan bir işlevdir. Eğlendirme işlevi ile dinleyiciye en zahmetsiz ve en ucuz eğlenme biçimini sunmaktadır. Eğlendirme işlevi ile radyolar, dinleyicinin dikkatini önemli toplumsal konulardan ve eşitsizliklerden başka yöne çevirir. Ticari kaygılarla yayın yapan radyo ve televizyonlar daha çok eğlendirme işlevlerini yerine getirdikleri doğrultusunda eleştirilmektedirler. Ticari kaygıların sonucunda dinleyiciyi günlük yaşamın sıkıntılarından uzaklaştırmayı amaçlayan özel radyolar, radyonun, kültürel işlevlerini, bilgilendirme işlevini ve toplumsallaştırma işlevini göz ardı ederek eğlendirme ve mal-hizmetlerin tanıtılması işlevinin üzerinde durmaktadırlar.

Yanıt Açıklaması: Haber program türleri; haber bülteni, hava ve yol durumu, ekonomi bülteni, haber programları, yorum programları ve güncel programlardan; spor programı türleri: spor bülteni, spor karşılaşmaları, spor haber programları, spor belgeselleri, spor magazin programları ve spor eğitim programlarından; kültür programları; belgeseller, bilgi-kültür yarışmaları, sanat programları, sohbet programları ve gösteri sanatı ile ilgili programlardan; din ve moral programlar ise;  dini tören yayınları, dini ve moral sohbet programları, dini eğitim programlarından oluşmaktadır. Televizyonda yayınlanan eğitim programları; çocuk programları, örgün eğitim programları, yaygın eğitim programları, eğitim spotları, bilgi-beceri programları, sağlık programları ve gençlik programları alt türleri şeklinde sınıflandırılabilmektedir. Belgesel ise kültür programları kapsamında ele alınmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Radyo, teknik özellikleri nedeniyle, diğer kitle iletişim araçlarından daha hızlı bir biçimde alıcısına ulaşır. Gazete, kitap ve yazılı materyallere alıcının ulaşabilmesi, bunların önceden yazılması, dizilmesi ve basılması işlemleri gerçekleşmelidir. Televizyonda ise görüntünün kaydedilmesi ve kurgulanması gerekir. Radyoda programların ve haberlerin hazırlanması televizyona göre daha kolaydır. Haber açısından değerlendirmek gerekirse, radyo, dinleyicisine, haberleri daha kısa sürede ulaştırabilir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Radyo haberinin özellikleri şu şekilde sınıflandırlabilir: Radyonun haber dili sade olmalıdır. Radyo anlık bir kitle iletişim aracıdır. Sesin ve dalgaların hızı ile görüntü ve matbaa teknolojisi yarışamaz. Radyo haberi, esnektir. Değişiklikler ve gelişmeler aynı gün içerisinde anında yapılabilir. Radyo haberi, canlıdır. Tekonoloji ve dekor gerektirmez. Radyo haberi, değişim içerisindedir. Sürekli hareket halinde olmak radyo haberinin görevidir. Radyo haberi, etkileşim içerisindedir. Sözcükler dinleyicinin kendi imgelem gücüne göre biçimlenir.

Yanıt Açıklaması: Televizyonun anlatı yapısı kurmacaya ve gerçeğe dayalı metinler olarak iki farklı şekilde değerlendirilebilir. Kurmaca metinler, düşsel öykülerle, kurmaca olmayan metinler ise doğrudan gerçeğin ta kendisi ile eşitlenmesidir.

Yanıt Açıklaması: Bilgilendiren / Eğlendiren Program Türleri. eğlendirirken bilgilendirmeyi amaçlayan programlardır. Öncelikli amacı bilgilendirmek olan bu programlarda bilgiyi eğlence unsurlarını kullanarak aktarmak amaçlanır. Televizyon yayınlarında diğer türlerin biçimsel özelliklerinden yararlanan Bilgilendiren/eğlendiren program türünün alt sınıflarında, kuşak programlar, yaşam tarzı ve eğilimleri ile ilgili programlar ve yarı belgesel gibi alt sınıfları bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Radyo, diğer kitle iletişim araçlarıyla karşılaştırıldığında, radyo, hem alıcı, ham de yayıncı açısından son derece ucuzdur. Gazete ya da televizyona oranla bir radyo istasyonu kurmak ve yayın yapmak için çok paraya ihtiyaç duyulmaz. Dinleyici-alıcı için de radyoya sahip olmak ucuzdur. Bir kez bütçeye uygun bir radyo sahip olduktan sonra bir daha ücret ödenmeden radyo yayınları dinlenebilir. Radyo sadece sesten ibaret olduğu için, profesyonel olmayan insanlar da yayında kolaylıkla yer alabilir. Dinleyici açısından bakıldığında, radyonun okuma yazma bilmeyi gerektirmemesi, her yerde dinlenmesi açısından da uygundur.

Yanıt Açıklaması: Radyo programlarının söz ve müzik kadar önemli üçüncü unsuru ise efekttir. Efekt, programlarda işlenen konulara canlılık, gerçeklik ve derinlik kazandırmak amacıyla kullanılan yardımcı unsurlardır. Daha çok dramatik yapımlarda kullanılan efektler doğal ve yapay efektler olarak ikiye ayrılmaktadır. Doğal efektler; daha önceden, sesin kaynağından kaydedilir. Araba korna sesi, su sesi, havlama ve gülme efektleri doğal ses efektleridir. Yapay efektler ise; iç efektler olarak tanımlanır ve yayın sırasında yapılan efektlerdir. Bir parça kâğıdı buruşturarak çıkartılan yangın sesi yapay efektlere verilebilecek en güzel örnektir. Efektler başlıca şu amaçlarla kullanılırlar: Yer belirleme, Sözün etkisini güçlendirme, zaman belirleme, atmosferi belirleme, program giriş ve çıkışlarını belirleme, geçişleri belirleme.

Yanıt Açıklaması: Dramatik diziler, bir serinin parçaları olarak, en az üç bölüm halinde yayınlanan yapımlardır. Aynı konunun veya birbirini izleyen konular bütünlüğünün işlendiği drama yapımlarıdır. Bu yapımlar, tavır, tutum, deyiş yönünden birbirine bağlı bulunurlar. Televizyon yapımları içinde önemli bir yeri vardır. Dramatik diziler de kendi içlerinde bölüklü diziler ve uzun soluklu diziler olarak alt türlere ayrılmaktadır. Geniş bir izleyici kitlesine seslenen yapımlardır. Dramatik dizilerde sosyo-kültürel sorunlar, toplumsal ve tarihi olaylar ya da kahramanlar konu edilebilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye'de 1990 yılında ilk olarak Star TV  ile başlayan özel televizyon yayıncılığını, 1992'de özel radyoculuk izlemiştir. Bu dönem yasal düzenlemeleri de gerçekleşmeden yürütülen yayınlar, kısa sürede sancılı ve karışık bir iletişim ortamı yaratmıştır. Gerçek, yasal düzenlemelerin teknolojinin gerisinden gelmesi, yalnız Türkiye'ye özgü bir olgu değildir, bu süreç farklı siyasal sistemlerle yönetilen ülkelerde de böyle yaşanmaktadır. Ancak bu durum, Türkiye'deki özel radyo ve televizyonlarda ilkesiz ve eğitimden yoksun bir yayıncılık anlayışının yerleşmesine neden olmuştur. Yayıncıların ve yasa yapıcılarının karşılaştıkları fırsatlar ve sorunlar her ülkede  de farklıdır. Bu farklılıklar gereği her ülke kendi yayıncılık ortamını düzenleyebilmek için yayın birliklerini oluşturmuşlardır. Bunlar, kitle iletişim araçlarının işlevlerini belirlemişler yayıncılıkta kullanılan terimlere, kavramlara açıklamalar getirmişlerdir. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) Türkiye'de radyo ve televizyon yayınlarını düzenlemek ve denetlemekle görevli kuruluştur. Anayasanın, 3984 sayılı Radyo ve Televizyon Kuruluşları ve Yayınları Hakkında Yasa, Türkiye'deki yayıncılık alanını düzenleyen yasadır. Söz konusu yasa gereğince RTÜK kurulmuştur. Kurulun yetkileri ise şunlardır; Türkiye'de kamu ve özel televizyonlara frekans tahsisi yapmak, lisans vermek , teknik denetim yapmak, yayınlanan programların yasaya  uygun olup olmadığını denetlemek ve yaptırım uygulamaktır. Radyo izleme servisi henüz kurulmadığı için daha çok televizyon yayınları denetlenmektedir. Radyo yayınlarının denetimi internet ile birlikte, daha da güçleşir. İnternetle birlikte radyo yayıncılığı herhangi bir yayın kuruluşuna bağlı olmaksızın yapılabilen bir yayın şekli vardır. İnternet radyoculuğu dileyen her kesin yayın yapmasını sağlamıştır. Radyo yayıncılığı bölgesel ve yerel sınırları aşarak küresel bir boyut kazanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yeni iletişim teknolojilerindeki gelişmelerden ve dünyadaki ekonomi-politik değişimden etkilenen Türkiye’de, özel televizyon yayıncılığı 1990’da Star TV’de başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: TRT’de yer alan kültür sanat programlarını şu şekilde sıralayabiliriz: Belgesel programlar, bilgi-kültür yarışmaları, sanat programları, sohbet programları. Gençlik programları, eğitim programları kapsamındadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Radyo yayınları, temel olarak; haber verme, eğitme, eğlendirme, mal ve hizmetlerin tanıtımını sağlama, inandırma ve harekete geçirme işlevlerini sürdürmekte, gündelik yaşamımızın önemli bir parçası olmaya devam etmektedir. Radyo yayınlarının işlevlerini daha çok radyo istasyonunun yayın amacı belirlemektedir. Radyo yayınlarının eğlendirme-dinlendirme ve hoşça zaman geçirme işlevi özel radyoculukla birlikte daha çok öne çıkan bir işlevdir. Eğlendirme işlevi ile dinleyiciye en zahmetsiz ve en ucuz eğlenme biçimini sunmaktadır. Eğlendirme işlevi ile radyolar, dinleyicinin dikkatini önemli toplumsal konulardan ve eşitsizliklerden başka yöne çevirir. Ticari kaygılarla yayın yapan radyo ve televizyonlar daha çok eğlendirme işlevlerini yerine getirdikleri doğrultusunda eleştirilmektedirler. Ticari kaygıların sonucunda dinleyiciyi günlük yaşamın sıkıntılarından uzaklaştırmayı amaçlayan özel radyolar, radyonun, kültürel işlevlerini, bilgilendirme işlevini ve toplumsallaştırma işlevini göz ardı ederek eğlendirme ve mal-hizmetlerin tanıtılması işlevinin üzerinde durmaktadırlar. Mal ve hizmetlerin tanıtılması işlevine gelince; radyo örgütlerinin özel girişimin elinde olduğu ülkelerde yayının amacı mal ve hizmetlerin satışını arttırmaktır. Örneğin Amerikan sisteminde yayın örgütlerinin her türlü harcamaları ve kârları, yayınlarda yer alan reklam gelirleri yolu ile karşılanmaktadır. ABD yayın kurumlarında reklam ve tanıtım işlevi geniş bir yer bulur ve önemli bir finansman kaynağıdır. Haber alma-verme çağdaş toplumların ve demokrasinin vazgeçilmez ögelerindendir. Kamusal yayıncılığın temel amacı halkın her kesimine haber ve bilgi iletebilmektedir. Kitle iletişim araçlarının içerisinde en kolay alınabilen ve kullanılabilen araç olan radyo, haber ve bilgi verme işlevini yerine getirebilecek en önemli araçtır. Okuma yazma bilmeyi gerektirmeyen, dinleyici ile birlikte her yere taşınabilen radyo, az gelişmiş ülkeler için önemli bir eğitim aracı olmuştur. Afrika’da ve Hindistan’da radyo örgün eğitimin önemli bir parçasıdır. Türkiye’de Cumhuriyet Devrimlerini ve İlkeleri’ni hayata geçirmek için radyo yayınlarından yararlanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Radyo oyunları, edebi bir metin türü olarak nitelendirilebilir. Radyo oyunları, dinleyicinin hayal gücüne seslenerek dinlediklerini zihninde canlandırmasına olanak sağlar. Radyonun bu özelliğini en iyi ortaya çıkaran program türü ise radyo oyunlarıdır. Radyo oyunları, karşılıklı konuşmalara dayalı, radyo ve televizyon diline uygun bir biçimde ya orijinal bir metne ya da edebi bir esere dayalı olarak hazırlanmış seri, dizi, tek oyun ya da dramatik belgesel biçimleri ile oluşturulmuş programlar olarak tanımlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Radyo istasyonundaki teknik tüm cihazların, satın alınması, tamir ve bakımı şef mühendisin sorumluluğundadır. Stüdyoların yapım gereksinimlerine göre hazırlanmasından başlamak üzere yayının dinleyiciye en sorunsuz bir biçimde ulaşması şef mühendisin sorumluluğudur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Radyo programlarının söz ve müzik kadar önemli üçüncü unsuru ise efekttir. Efekt, programlarda işlenen konulara canlılık, gerçeklik ve derinlik kazandırmak amacıyla kullanılan yardımcı unsurlardır. Daha çok dramatik yapımlarda kullanılan efektler doğal ve yapay efektler olarak ikiye ayrılmaktadır. Doğal efektler; daha önceden, sesin kaynağından kaydedilir. Araba korna sesi, su sesi, havlama ve gülme efektleri doğal ses efektleridir. Yapay efektler ise; iç efektler olarak tanımlanır ve yayın sırasında yapılan efektlerdir. Bir parça kâğıdı buruşturarak çıkartılan yangın sesi yapay efektlere verilebilecek en güzel örnektir. Efektler başlıca şu amaçlarla kullanılırlar: Yer belirleme efektleri, Sözün etkisini güçlendirme, zaman belirleme, atmosferi belirleme, program giriş ve çıkışlarını belirleme, geçişleri belirleme. Yeri belirleme efektleri, dinleyicinin hayal gücünü harekete geçirerek, olayın geçtiği yeri belirlerler. Olay, kalabalık bir mekânda geçiyorsa, gürültü efektleri, mekanı, dinleyicinin hayal edebilmesini sağlar. Eğer olay kırsal bir bölgede geçiyorsa, akan dere sesleri, hayvan sesleri ile ortam canlandırılmaya çalışılabilir. Sözün etkisini güçlendirme efektleri, sözlerle belirtilen durumu daha da güçlendirmek için kullanılır. Örneğin, odaya birinin girdiğini belirten sözler yanında, kapı açılması ile ilgili efektin kullanılması, sözün etkisini artırır. Zaman belirleme efektleri , olayın geçtiği zamanı belirtmek için kullanılan efektlerdir. Zamanı belirlemeye yardımcı olur. Sabahın erken saatlerinin ifadesi olarak öten horoz sesi kullanmak, kalabalık bir ortamı anlatabilmek için hafif gürültülü bir kalabalık grubun sesini kullanmak gibi. Atmosferi belirleme efektleri, olayın geçtiği yeri ve içinde bulunduğu havayı belirlemek için kullanılır. Vapur sesi, tren sesi ya da korno sesi atmosferi belirlemek için kullanılan seslerdir. Program giriş ve çıkışlarını belirleme efektleri , programın tanıtılması için başlangıcında ve bitişinde kullanılır. Örneğin ekonomi ile ilgili bir program hazırlanırken programın başlangıcında ve bitiminde kullanılan, yazar kasa sesleri ya da para sesleri kullanılabilir. Geçişleri belirleme efektleri , daha çok drama yapımlarında sözler ilgili efektlerle ayrılabilir. Konunun, zamanın ve yerin değiştiğini belirtmek için tıpkı müzik gibi efektler de kullanılabilir.

Yanıt Açıklaması: Belgeseller sinemanın bir türü olarak doğmuştur. Konusunu ve materyalini gerçek olaylardan, kişilerden veya doğadan alabilmektedir. Olayı kendi doğal çevresi ve akışı içinde görselleştirebileceği gibi, buna en yakın biçimde sonradan kurulmuş düzenlemeler içinde, canlandırmalar ile de işleyebilmektedir. İzleyiciler gerçeğe dayalı bir belgesel türünü izlediklerini bildiklerinden canlandırmanın farkına varabilmektedirler. Sinema filmi olarak çekilen birçok belgesel olmakla birlikte iletişim teknolojilerinin verdiği teknik alt yapı imkânları sayesinde televizyon programları içinde kendisine oldukça geniş bir alan bulabilmektedir. Sinema için çekilen belgeseller de televizyonda yayınlanabilmektedir. Belgesellerin ilgi çeken yapısı kendilerini belgesel kanalı olarak tanımlayan birçok kanalın yayıncılık hayatına katılmasına neden olmuştur. Türkiye’den kamu yararı gözetmek, toplumu eğitmek, toplumun aynası olmak ve toplumu bilinçlendirmek, belgesellerin yapısını ve içeriğini belirleyen öğeler olarak sıralanabilir. Toplum menfaatlerine uygun yayıncılık anlayışını benimseyen kanallardaki yaklaşımın da bu olduğu ifade edilebilir. Ticari amaçlı televizyon kuruluşlarının belgesel programlarında bu öğelere zaman zaman yer verilmesine rağmen, kar sağlama amacının daha ön planda olması, daha fazla ilgi çekme unsurunu göz önüne almayı ve öykü anlatan belgesel-drama kullanımını arttırmaktadır. Belgeseller, ele aldıkları konulara göre; haber filmi, doğa belgeselleri, toplumsal içerikli belgeseller, tanıtım-reklam amaçlı belgeseller gibi farklı alt türlere ayrılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap C'dir. Sohbet programları haber ve haber programlarının alt türlerinden biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Bir radyo yayın stüdyosunda CD çalar, stereo kazanç kontrol cihazı (gain controller), efekt cihazı, Dijital ses kaseti (DAT, Dijital Audio Tape), pikap, amplifikatör,yükseltici (amplifikatör), reference monitorü, mikrofon, kulaklık, ses işleyici (audio prosessor), radyo sinyalleri üzerinden sayısal bilgi aktarma sistemi (RDS, Radio Data System), olmak üzere yayınla ilgili pek çok teknik araç ve gereç bulunmaktadır. Kamera bu cihazlardan biri değildir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Şıklarda yer alan CNNTürk kendisini bir haber kanalı olarak tanımlayan, tematik bir kanaldır.