Temel İnsan Hakları Bilgisi 1

Yanıt Açıklaması: Vatansızlık Vatansızlığın azaltılması ve mültecilerin korunması ile ilgili:BM Genel Kurulunun 4 Aralık 1954 tarih ve 896 (IX) sayılı kararına uygun olarak 30 Ağustos 1961 tarihinde benimsenen ve 13 Aralık 1975 yılında yürürlüğe giren Vatansızlığın Azaltılmasına İlişkin Sözleşme : vatansız kişilerin, doğum veya soy yo­luyla devletle yerleşik bir bağ kurarak vatandaşlık kazanmalarının veya vatandaşlıklarını korumalarının usullerini belirlemektedir. Bunlar: Vatandaşlık hakkının verilmesi, vatandaşlığın kaybedilmesi, vatandaşlığa alınma ya da vatandaşlıktan çıkartılma gibi konuların düzen­lendiği Sözleşmede ayrıca, kazanıldıktan sonra, vatandaşlığın korunması konusu da ele alınmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Üçüncü kuşak haklar , yeni ortaya çıkan ve kolektif olarak kullanılan “grup hakları’’dır. “Halkların hakları’’ veya “dayanışma hakları’’ olarak bilinen bu haklar arasında barış hakkı, silahsızlandırılmış bir dünyada yaşama hakkı, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı çevre hakkı, ekonomik ve sosyal açıdan gelişme hakkı, halkların kendi durumlarını serbestçe belirleme hakkı, herkesin insanlığın ortak malvarlığından yararlanma hakkı gibi haklar yer alır. Sosyal, ekonomik ve kültürel haklar” ise insan haklarının ikinci kuşağını teşkil eder. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: BM, tarafından kadın haklarına verilen önemin ilk belirtisi olarak, 1952 tarihli Kadınların Siyasi Hakları Üzerine Sözleşme ile kadınların seçme ve seçilme hakları kabul edilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Antlaşma izleme birimleri komiteler, insan hakları ihlalleri ile suçlanan devletler veya bireylere yönelik şika^yetleri kabul etme yetkisine sahip, tipik yargıdışı kuruluşlardır.

Yanıt Açıklaması: İnsan haklarının varlığı herhangi bir kayda ya da şarta bağlanamaz olması ve hiçbir düşünce ve mülahazayla varlıkları inkar edilemez, geçersiz kılınamaz olması onun mutlaklık niteliğinden ileri gelmektedir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Statüde belirtildiği üzere, ilgili devlet, göstermelik yargılama yapıyorsa yargılama yapıp göstermelik cezalar veri­yorsa veya yargılama yapmıyorsa ya da yargılama yapabilecek kapasiteye sahip değilse, tamamlayıcı olarak UÇM’nin yargılama yetkisi devreye girecektir. Bunun dışında Mahkemenin zaman bakımından yetkisi ( ratione temporis ), Mahkeme­nin kurulduğu ve işlemeye başladığı 1 Temmuz 2002 tarihinden sonra islenen suçlar içindir.

Yanıt Açıklaması: Anayasanın 87 ve 92’nci maddeleri gereğince savaş ilanına TBMM karar verir. TBMM tatilde veya ara vermede iken ülkenin ani bir saldırıya uğraması nedeniyle, silahlı kuvvetlerin kullanılmasına derhal karar verilmesinin kaçınılmaz olması durumunda, Anayasanın 92 ve 104’üncü maddelerine göre, Cumhurbaşkanı da Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verebilir. Doğru seçenek B'dir.

Yanıt Açıklaması: Birey ile devlet arasındaki ilişkiye insan haklarının dikey etkisi denilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İnsan hakları konusunda yürürlükteki uluslararası kaynaklar incelendiğinde, evrensellik, kapsamının geniş olması, devletlerin çifte sorumluluğu ve yasal ve ahlaki temellere sahip olma gibi temel özelliklerinin olduğu görülür. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 1908 yılında II. Meşrutiyetin ilanından sonra 1909 yılında Kanun-u Esasi’de önemli değişiklikler yapılmıştır. Bunlardan insan hak ve hürriyetleri ile ilgili olanlardan padişahın sürgün etme hakkının kaldırılması, basın hürriyetinin genişletilmesi, sansür yasağının getirilmesi, Osmanlı vatandaşlarına toplantı ve dernek kurma hürriyetlerinin tanınması sayılabilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Kusurları olmaksızın geçimlerini/bakımlarını sağlayamayanlar (sakatlar, yaşlılar, kimsesiz çocuklar) için devlet, toplumun kurumu sıfatıyla gerekli tedbirleri almak ve gerekli kurumları kurmakla yükümlüdür. Örneğin 1982 Anayasası’nın 61. maddesinde, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleriyle malul ve gazileri, sakatları, yaşlıları, korunmaya muhtaç çocukları korumak ve bu amaçlarla gerekli teşkilatı kurmak veya kurdurmak devlete görev olarak verilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Roma Statüsü ile, soykırım suçu, insanlığa karşı suçlar, savaş suçları ve saldırı suçları hakkında yargılama yapmak üzere, sürekli görevli Uluslararası Ceza Mahkemesi kurulmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Tabi afet, tehlikeli salgın hastalıklar, ağır ekonomik bunalım hâlleri veya şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi biçimde bozulması, hatta giderek devletin varlık ve bekasının tehlikeye düşürülmesiyle karşılaşabilirler. Toplumun varlığını ve huzurunu tehlikeye sokan, kamu düzenini ciddi şekilde sarsan bu gibi durumlara genelde olağanüstü hâller (states of emergency) denilmektedir. Doğru seçenek A'dır.

Yanıt Açıklaması: Çocuklarla ilgili ek koruma tedbirlerinin kabul edilmesi ihtiyacı üzerinde evrensel uz­laşmanın ilk örneği Milletler Cemiyeti’nin kabul ettiği 1924 tarihli Çocuk Hakları Üzerine Cenevre Bildirgesi’ dir. BM Genel Kurulu’nca 20.11.1959 yılında Çocuk Hakları Bildirgesi ve 1979 yılı da Uluslararası Çocuk Yılı olarak ilan edilmiştir. 20.11.1989 yılında kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi ( ÇHS), 20.09.1990 günü, hemen hemen evrensel düzeyde bir onaylanma ile yürürlüğe girmiştir. 193 ülkenin taraf olduğu Sözleşmeyle ilk defa, küçük­lerin kişisel, siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel hakları, tarafları bağlayıcı bir sözleşmeyle tespit edilmiştir. Türkiye bu sözleşmeye bazı çekincelerle 1995 yılında taraf olmuştur (RG: 27.1.1995-22184).

Yanıt Açıklaması: I, II, III, IV Olağanüstü hal durumunu gerektiren durumlardan biridir.

Yanıt Açıklaması: Uluslararası sözleşmelerin henüz pek çok devlet tarafından imzalanmadığı veya onaylanmadığı dönemlerde, uluslararası alanda geçerli tek uluslararası insan hakları aracı olarak kabul edilmiş, yeni ortaya çıkan, bağımsızlığına yeni kavuşan devletlerde anayasal bir belge olarak kullanılmıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Çocuklarla ilgili ek koruma tedbirlerinin kabul edilmesi ihtiyacı üzerinde evrensel uzlaşmanın ilk örneği Milletler Cemiyeti’nin kabul ettiği 1924 tarihli Çocuk Hakları Üzerine Cenevre Bildirgesi’dir. BM Genel Kurulu’nca 20.11.1959 yılında Çocuk Hakları Bildirgesi ve 1979 yılı da Uluslararası Çocuk Yılı olarak ilan edilmiştir. 20.11.1989 yılında kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi (ÇHS), 20.09.1990 günü, hemen hemen evrensel düzeyde bir onaylanma ile yürürlüğe girmiştir. 193 ülkenin taraf olduğu Sözleşmeyle ilk defa, küçüklerin kişisel, siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel hakları, tarafları bağlayıcı bir sözleşmeyle tespit edilmiştir. Türkiye bu sözleşmeye bazı çekincelerle 1995 yılında taraf olmuştur (RG: 27.1.1995-22184). Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile İlgili İhtiyari Protokol, BM Genel Kurulunun 25.05.2000 gün ve A/RES/54/263 sayılı kararıyla kabul edilip, imza, onay ve katılıma açılmış; 18.01.2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Protokol, 08.09.2000 tarihinde Türkiye tarafından New York’ta imzalanmış, 9.5.2002 gün ve 4755 sayılı Kanunla (RG: 14.05.2002-24755). Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, hukuken bağlayıcı bir metin değildir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 20. yüzyılda, Rwanda ’da ve Eski Yugoslavya ’da uluslararası vicdanı derinden yaralayan insanlığa karşı suçların işlenmesi üzerine, uluslararası toplum daha yakın bir ilgi göstermiş ve Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Statüsü 1998’de Roma’da kabul edilmiştir. 01.07.2002 yılında yürürlüğe giren Roma Statüsü ile, BM sistemi yanında, uluslararası toplum tarafından ciddi olarak kabul edilen soykırım suçu, insanlığa karşı suçlar, savaş suçları ve saldırı suçları hakkında yargılama yapmak üzere, sürekli görevli UCM kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: İşkenceye Karşı Komite, 1984 tarihli İşkenceye ve Zalimane, İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Ce­zalandırmaya Karşı Sözleşme gereğince, 10 Aralık 1984 tarihinde kurulmuş, Sözleşmenin 26 Ocak 1987 yılında yürürlüğe girmesini takiben 1 Ocak 1988 yılında çalışmaya başla­mıştır. Komite, insan hakları alanında yüksek ahlakî yetenek ve yetkileriyle tanınmış, kişi­sel kapasiteleriyle hizmet edecek on kişiden oluşmaktadır (m. 17/1). Komite üyeleri, Taraf devletlerce tayin edilen kişiler listesinden gizli oyla dört yıllık bir süre için seçilmekte; üye­lerin yarısı iki yılda bir yenilenmektedir. Uzmanların seçiminde “ Coğrafi dağılımdaki eşit­lik ” göz önünde bulundurulmaktadır. Toplantılarını Cenevre ’de yapan Komite yılda iki defa toplanmakta ve Komitenin sekreterlik hizmetleri, BM İHYK tarafından sağlanmaktadır.