Temel İnsan Hakları Bilgisi 1

Yanıt Açıklaması: Anayasamıza göre, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı (m. 19/2), özel hayatın gizliliği (20/1)konut dokunulmazlığı (m. 21), haberleşme hürriyeti (m. 22) , yerleşme ve seyahat hürriyeti(m. 23/3), düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti (26), basın hürriyeti gibi bazı hak ve hürriyetler yasal nedenlerin bulunması hâlinde sınırlanabilir.

Yanıt Açıklaması: Bakanlar Komitesi’nin kararında öngörülen İnsan Hakları Komiseri’nin görevleri şunlardır: İnsan haklarının etkili bir şekilde gözlenmesi ve AK insan hakları standartlarının yerine getirilmesinde üye devletlere yardım sağlamak; AK üye devletlerinde insan hakları eğitimi ve farkındalığını desteklemek; insan haklarına ilişkin hukuk ve uygulamaya ilişkin olası eksiklikleri tespit etmek; ulusal ombudsmanlıkların ve diğer insan hakları yapılarının etkinliklerinin kolaylaştırılması ve bütün bölgede insan haklarının korunmasına ilişkin danışma ve bilgi sağlamak. Ancak, yargısal olmayan bir kurum olarak Komiserlik, bireysel şikâyetler üzerine harekete geçemez; ancak bireylerin maruz kaldığı insan hakları ihlallerine ilişkin güvenilir bilgi temelinde sonuçlar çıkarabilir ve daha geniş bir çaba içine girebilir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Mahkemenin kararlarına uyulması zorunludur; bu kararlara karşı başka bir yere başvuru mümkün değildir. ADT Genel Kurulu bu kararların yerine getirilmesini denetler (m. 67). Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 5 Aralık 1990 tarih ve 3686 sayılı Kanunla (RG: 05.12.1990-20719) TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Kadınlara Yönelik S¸iddet ve Aile İçi S¸iddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi (İstanbul Sözleşmesi), 11 Mayıs 2011’de Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi toplantısında imzaya açılmış, 01.08.2014 tarihinde de yürürlüğe girmiştir. Sözleşme, sadece kadına yönelik şiddet ve ev içi şiddetle mücadele etmemekte, aynı zamanda kadın-erkek eşitliği ilkesinin hayata geçirilmesini amaçlamaktadır. Medeni durumlarına bakılmaksızın tüm kadınları şiddetten korumayı hedefleyen Sözleşme, şiddete uğramış kişilerin haklarını korumaya yönelik önlemler alırken cinsel kimlik ve cinsel yönelim de dahil olmak üzere hiçbir ayrımcılık yapılmamasını (m. 1) öngörmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kürtaj vb. yöntemlerle bir kadının gebeliğine son verilmesi de yaşama hakkına bir müdahale oluşturmaktadır. 24.05.1983 tarih ve 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun’un (RG: 27.05.1983-18059) 5. maddesine göre, gebeliğin onuncu haftası doluncaya kadar annenin sağlığı açısından tıbbi sakınca olmadığı takdirde istek üzerine rahim tahliye edilir. Gebelik süresi on haftadan fazla ise rahim ancak gebelik, annenin hayatını tehdit ettiği veya edeceği veya doğacak çocuk ile onu takip edecek nesiller için ağır maluliyete neden olacağı hallerde doğum ve kadın hastalıkları uzmanı ve ilgili daldan bir uzmanın objektif bulgulara dayanan gerekçeli raporları ile tahliye edilir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Diğer insan haklarında olduğu gibi en temel çevre hakkı kullanıcıları bireylerdir. Bireylerin yanında çevre hakkının sahipleri, kamusal ve özel kuruluşlar ile topluluklar, devletler, uluslararası örgütler, bitkiler ve hayvanlar ve gelecek kuşaklar diğer kullanıcı ve sahiplerdir. Yükümlülük açısından, çevre hakkına sahip olan, bitki ve hayvanlar ile gelecek kuşakların sorumluluğu söz konusu değildir.

Yanıt Açıklaması: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin başlıca özellikleri şunlardır: Sözleşme bireye, bireysel başvuru hakkı yoluyla haklarını çiğneyen devlete karşı İHAM’e başvurabilme imkânı tanınmıştır. Sözleşme ile güvence altına alınan hak ve öz­gürlüklerin korunmasından Sözleşmeye taraf her devlet, diğer taraf devletlerin sözleşme­ye saygılı olup olmadığını denetlemekle yükümlüdür (Ortaklaşa güvence: Devlet başvu­rusu). Sözleşmenin benimsediği düzende, insan haklarının iç hukukta korunması asıldır; uluslararası koruma ikincil niteliktedir. Bu nedenle, bireyin sözleşmenin öngördüğü gü­venceden yararlanabilmesi için iç hukuk yollarının tüketilmesi gerekecektir. Sözleşmenin sağladığı haklardan yabancılar da yararlanır. Sözleşmeye taraf devletler, sözleşmede yer alan hakları yalnızca kendi vatandaşlarına değil, ayrım gözetmeksizin ülkesi (yetki alanı) içinde bulunan herkese tanımakla yükümlüdür. Sözleşme objektif düzen fikrine dayanır . Sözleşmenin objektifliği ile, güvence altına aldığı hak ve özgürlüklerin karşılıklılık (müte­kabiliyet) esasına bağlı bulunmaması kastedilmektedir. Karşılıklılık koşulu aranmaması­nın nedeni, diğer uluslararası belgelerin uluslararası alanı düzenlemesine karşılık, İHAS’in ulusal alanı düzenlemesidir. İHAS iç hukuklarda doğrudan uygulanma özelliğine sahiptir. Sözleşme, taraf devletlerin iç hukuk düzenlerinde, doğrudan uygulanılırlığa sahip bulu­nan, dolayısıyla mahkemeler önünde doğrudan ileri sürülebilecek bir kurallar bütünüdür.

Yanıt Açıklaması: AY m. 13’e göre, temel hak ve hürriyetler ancak kanunla sınırlanabilir.

Yanıt Açıklaması: AY m. 13’e göre, temel hak ve hürriyetler ancak kanunla sınırlanabilir. Şu hâlde, temel hak ve hürriyetleri sınırlamaya yetkili makam yasama organı, bir diğer deyimle TBMM’dir. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanmasının kanuniliği ilkesi, II. Meşrutiyetten beri anayasalarımızda yer almaktadır. Anayasa, idarenin hukuka bağlılığı ilkesinden hareketle, temel hak ve hürriyetlerin kapsamını belirleme ve bunları kısıtlama yetkisini Yasama organına bırakmıştır. Bu nedenle idare ancak kanundan aldığı bir yetkiye dayanarak ve bu yetki çerçevesinde temel hak ve hürriyetlere müdahale edebilir. Bununla birlikte, AY m. 104’e göre ekonomik, sosyal ve kültürel hak ve hürriyetler Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle düzenlenebilecektir. Bu takdirde, bu gibi ekonomik ve sosyal hak ve hürriyetler, yürütme organı tarafından sınırlanmış olacaktır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Y m. 10/1’de yer alan “herkes dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi^ düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir” hükmü, mutlak eşitliğin bir ifadesidir.

Yanıt Açıklaması: Devletin kanunların üstünlüğüne dayalı olması, insan haklarının devlete karşı korunmasında dayanılan temel güvencelerden biri değildir. Bu nedenle doğru şık “a”dır.

Yanıt Açıklaması: Gerek devletlerarası başvurular ve gerekse kişisel başvurular bakımından, iç hukuk yollarının tüketilmesi ve iç hukuk yollarının tüketilmesi tarihinden itibaren altı aylık süre içerisinde İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne başvurunun yapılması gerekir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İşçinin arzu ve istekleri dışında, herhangi bir onayı olmaksızın çalışmaya zorlanması çalışma hakkını ihlal eder. Aynı şey, işçinin daha önce serbestçe yapmayı kabul ettiği işi bundan sonra yapmak istememesine rağmen zorlanması da kişinin çalışma hakkı ile bağdaşmaz. 1982 Anayasası, 18. maddesinde, “ Hiç kimse zorla çalıştırılamaz, angarya yasaktır ” diyerek çalışmaya zorlanmama hakkını güvence altına almıştır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İHAS’daki ekonomik, sosyal, kültürel hak ve özgürlüklerle ilgili eksikliği gidermek için AK üyesi 13 devlet 18.10.1961’de, Torino’da Avrupa Sosyal S¸artı ”nı (ASS¸) imzalamış ve S¸art, 26.02.1965’te yürürlüğe girmiştir. S¸artın “Giriş” bölümünde, AK’nin hedefinin, kendilerinin ortak mirası olan ideal ve ilkelerin gerçekleştirilmesi ve korunması amacıyla üyeleri arasında daha güçlü bir birliğin sağlanması ve özellikle insan hakları ve temel özgürlüklerin gerçekleştirilmesi ve sürdürülmesi yoluyla sosyal ve ekonomik gelişmenin kolaylaştırılması olduğu hatırlatılarak S¸a tın amaçları ortaya konulmaktadır: Bunlar; (1) hiç bir ırk, renk, cinsiyet, din, siyasi görüş, ulusal soy ve sosyal köken ayrımı yapmaksızın, bütün insanların sosyal haklardan yararlanmasını sağlamak; (2) uygun kuruluş ve faaliyetlerle kent ve kırsal nüfusun yaşam düzeyini geliştirmek ve sosyal ref hını yükseltmektir.

Yanıt Açıklaması: Maddi ve manevi varlığını geliştirebilmesi, toplum hayatı bakımından kendisi için hedeflediği yere ulaşabilmesi ve uygun gördüğü şekilde yaşayabilmesi için kişinin sadece ailesi, yakınları, arkadaşları ve kendisinin seçtiği çevrenin içinde yaşama ve hayatının başkaları tarafından bilinmemesini isteme hakkı kişinin özel hayat hakkını oluşturur. Özel hayatın gizliliği genellikle, kişinin üstünün, özel kâğıt ve eşyasının aranamaması ve bunlara el konulamaması, konutuna girilememesi ve özel haberleşmelerinin gizliliğine dokunulamaması gibi üç unsuru kapsar. . Kişiyi başkalarından ayırt etmenin ve bir aileye bağlılığın aracı olarak kişinin adı onun özel ve aile hayatına dahildir. Kişinin adı ve soyadı özellikle kimliğinin en önemli bir parçasını teşkil eder ve keyfi ve hukuka aykırı müdahalelere karşı koruma, adını seçme ve değiştirme hakkını genişletir. Kişi, kendisini zorlayan herhangi bir neden olmadıkça, geçmişinden, okuma, yeme ve içme alışkanlıklarından, geceyi nerede geçirdiğinden sorumlu tutulmaz. Hatta, bunların gizli kalması zorunluluğu olmadığı gibi, bunların kim veya kimler tarafından bilinmesine de kişi kendisi karar verir. Özel hayatın gizliliğinin esası, halkın değerlendirmelerine tabi değildir ve gizli kalması gerektiği şeklinde değerlendirilmesine de ihtiyacı yoktur. Özel hayatın devlet veya halk tarafından teftiş veya kontrol edilmesi, özel hayatın gizliliği hakkını ihlal eder. Hayasız, edebe aykırı veya müstehcen fotoğraf vb. malzemelerin yasalarla yasaklanması da özel hayatın gizliliği hakkını ihlal eder. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: iç hukuk yollarının tüketilmesi ve iç hukuk yollarının tüketilmesi tarihinden itibaren altı aylık süre

Yanıt Açıklaması: T.C. Anayasası Madde 34: Herkes, önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Sözleşme’nin görevi özgürlüğü ellerinden alınmış kimselere yapılan muameleleri incele- mektir. Bu amaçla Avrupa İşkencenin ve İnsanlık dışı Veya Onur Kırıcı Ceza Veya Mua- melenin O¨nlenmesi Komitesi istediği yeri ziyaret etme ve orada araştırma yapma hakkına sahiptir. Gerekirse Komite, söz konusu kimseleri işkence ve insanlık dışı bir muameleye maruz kalmamaları için ülkenin resmi makamlarına öneriler götürebilir. Genellikle bu ziyaretler periyodik olarak yapılır ancak bazen kısa zaman öncesinden bildirmek sure- tiyle acil ziyaretler de yapılabilir (Madde 7(1)). Bu geziler sırasında toplanan bilgiler ve hükümet temsilcileriyle yapılan görüşmeler gizli tutulur. Ancak eğer söz konusu hükümet isterse bilgileri kamuoyuna sunulabilir. Komite aynı zamanda isterse hükümet karşı çıksa da kamuoyuna bir açıklama yapabilir. Bunun için üçte ikilik bir çoğunluk gerekir (Madde 10(2)). NGO’lar Komite için birer bilgi kaynağı teşkil ederler. Komite üyelerinin ziyaretle- ri sırasında ayrıcalıkları ve dokunulmazlıkları vardır. Her üye ülkenin Komitede dört yıl süreyle kendi adına görev yapan bir uzmanı vardır. Komitede görev yapan uzmanlar avukatlık, doktorluk, cezaevi uzmanlığı ve parlamen- terlik gibi deneyimi olan insanlar arasından seçilir. Komite yılda üç kez toplanır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi sorunlara yasal düzeyde bir çözüm ararken Komite pratik dü- zeyde çözümler bulma arayışındadır. Komitenin yargılama yetkisi yoktur.

Yanıt Açıklaması: Sıralanan hakların tamamı asgari yaşam koşullarına sahip olma hakkı kapsamındadır. Doğru cevap D'dir.