Temel İnsan Hakları Bilgisi 1

Yanıt Açıklaması: "Verileri yok etmeme” kenar başlıklı TCK m.138’de, kanunların belirlediği sürelerin geçmiş olmasına karşın verileri sistem içinde yok etmekle yükümlü olanlara, görevlerini yerine getirmediklerinde ceza verileceği belirtilmiştir.

Yanıt Açıklaması: İşkenceye Karşı Komite, 1984 tarihli İşkenceye ve Zalimane, İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Cezalandırmaya Karşı Sözleşme gereğince, 10 Aralık 1984 tarihinde kurulmuş, Sözleşmenin 26 Ocak 1987 yılında yürürlüğe girmesini takiben 1 Ocak 1988 yılında çalışmaya başlamıştır. Komite, insan hakları alanında yüksek ahlakî yetenek ve yetkileriyle tanınmış, kişisel kapasiteleriyle hizmet edecek on kişiden oluşmaktadır (m. 17/1). Komite üyeleri, Taraf devletlerce tayin edilen kişiler listesinden gizli oyla dört yıllık bir süre için seçilmekte; üyelerin yarısı iki yılda bir yenilenmektedir. Uzmanların seçiminde “ Coğrafi dağılımdaki eşitlik ” göz önünde bulundurulmaktadır. Toplantılarını Cenevre ’de yapan Komite yılda iki defa toplanmakta ve Komitenin sekreterlik hizmetleri, BM İHYK tarafından sağlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Değişikliğin ilgili kanunun sözüne uygun olması 1982 Anayasasına göre insan haklarının devlete karşı korunmasında dayanılan temel güvencelerden biri değildir. Bu nedenle doğru şık “c”dir.

Yanıt Açıklaması: I-II-III ve IV

Yanıt Açıklaması: Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu, Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı’nın 30. maddesine göre 1987 yılında kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: “Temel haklar”,kişiliğin veya vatandaşlık statüsünün sonucu olarak insanın evrensel olarak sahip olduğu sübjektif hakları; “Temel hak ve hürriyetler” deyimi ise, insan haklarından yalnızca anayasalarca düzenlenmiş olanlarını ifade eder. Doğru seçenek A'dır.

Yanıt Açıklaması: “Temel hak ve hürriyetlerin korunması” başlığını taşıyan AY. m. 40/3’e göre, «... kişinin, resmî görevliler tarafından vaki haksız işlemler sonucu uğradığı zarar da, kanuna göre, Devletçe tazmin edilir. Devletin sorumlu olan ilgili görevliye rücu hakkı saklıdır». Maddenin gerekçesine göre, temel hak ve hürriyetleri ihlal olunan kişiler yetkili makamlara başvurma hakkına sahiptir. Bu ihlalin resmi görevliler tarafından görevlerinin ifası sırasında yapılmış olması görevli için bir mazeret teşkil etmez. İhlalden doğan zarar Devlet tarafından ödenecektir ve devletin bu ödeme nedeniyle sorumlu görevliye rücu hakkı saklıdır. AY m. 40/3’e göre, temel hak ve hürriyetlerinin haksız yere kamu görevlilerince ihlalinden doğan zararlardan temel ve genel ilke olarak, aslî ve birinci derecede Devlet sorumludur, memur ve diğer kamu görevlileri ise sadece «rücû sorumlusu»dur. Memur ve diğer kamu görevlilerinin işlem ve eylemleriyle üçüncü kişilere haksız olarak vermiş oldukları zararlardan sorumlu süje, Devlet veya kamu tüzel kişileri, yani memur ve kamu görevlisinin çalıştığı kamu idaresidir. Gerçekleşen zarardan doğrudan doğruya, aslî olarak ve birinci derecede Devlet sorumludur. İşlem ve eylemleriyle kişilere haksız olarak bir zarar veren memur veya kamu görevlisi, doğrudan doğruya sorumlu olmadığı için, onlar aleyhine tam yargı (tazminat) davası açılamaz. Açıldığı takdirde böyle bir dava husumet yönünden reddedilir. Devlet veya kamu tüzel kişisinin sorumluluğu tek başınadır; yoksa, memur veya diğer kamu görevlileriyle birlikte sorumlu değildir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yaşama hakkı, kişinin fiziki ve ruhi bütünlüğünü koruyabilmesi ve varlığının çeşitli etkilerle bozulmasına engel olabilmesi hakkıdır. Bu tanıma göre, yaşama hakkı başlıca iki öğeden oluşmaktadır: Bunlardan birincisi, insanın bedeni içinde her türlü dış korkudan uzak olarak yaşayabilmesi hakkıdır. Yaşama hakkı, öldürülmeme hakkını ifade eder. Öldürülmeme hakkı, devletin bir yandan yetki alanı içinde bulunan bireyleri öldürmeme, diğer yandan da diğer bireyler tarafından öldürülmelerini engelleme yükümlülüğü anlamına gelir. Yaşam hakkı klasik (birinci kuşak) insan hakları kapsamında bir haktır. Herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir; hiç kimse bu haktan keyfi ya da hukuka aykırı olarak yoksun bırakılamaz, olağanüstü rejim gerekçesiyle bu hakka aykırı önlem alınamaz (İHEB m. 3, KSHS m. 6.1, BM ÇHS m. 37/a ile İHAS m. 2/1). Yaşama hakkının konusu, kişinin öldürülmemesi ve tehlike ve risklere karşı korunmasıdır. Yaşama hakkı, kişinin dört durumda korunmasını gerektirir. Bunlar; kişinin kendisine, üçüncü kişiye, topluma-devlete ve ideolojik nedenlerle yaşama hakkına saldırılara karşı korunmasıdır. AY m. 17/1 ve İHAS m. 2 yaşama hakkını güvenceye bağlamakta ölme hakkını ise garanti etmemektedir. Buna karşılık 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu (RG: 15.5.1987 19461) ve 663 sayılı Sağlık Alanında Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname uyarınca hazırlanan Hasta Hakları Yönetmeliği (RG: 01.08.1998- 23420) Yönetmeliğinin 25’inci maddesinde tedaviyi reddetme ve durdurma hakkı düzenlenmiştir. Ancak bu hak sadece tıbbi tedavi ile ilgili olarak kullanılabilecektir. Ayrıca hasta tarafından bu hakkın kullanılmış olmasının, daha sonraki başvuruda hasta aleyhine değerlendirilemeyeceği de yönetmelikte özellikle belirtilmiştir. Hastaya ötenazi sonucunu doğurabilecek bir tedaviyi ret veya durdurma hakkı tanınmamıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Genel olarak siyasi haklar (katılma hakları); kararların alınmasına, kararların alınmasında etkili olmaya ve alınan kararların uygulanmasına katılma haklarıdır.

Yanıt Açıklaması: Ekonomik haklar

Yanıt Açıklaması: Mahkemenin resmi dilleri Fransızca ve İngilizcedir fakat başvuruların taraf devletlerin dillerinden birinde de yapılabilmesi mümkündür. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Mahkeme, üstün ahlâki niteliklere sahip ve insan hakları alanında yetkinliği ile tanınmış hukukçular arasından kişisel kapasiteleriyle seçilen ve yüksek yargı işlevlerini vatandaşı oldukları ya da onları aday gösteren devlet hukukuna uygun bir şekilde yerine getirebilmeleri için gerekli nitelikleri taşıyan yedi hâkimden oluşmaktadır. Hâkimler, altı yıllık bir süre için, Genel Kurul tarafından seçilirler. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Kamu sağlığının korunması veya suç eğilimine ortam teşkil eden durumların önlenmesi için, bulaşıcı hastalık yayabilecek bir kimsenin, bir akıl hastasının, bir alkoliğin, uyuşturucu madde bağımlısı bir kişinin veya bir serserinin, tedavi ya da eğitim amacıyla kanuna uygun olarak tutuklanmaları (İHAS m. 5/1-e; AY m. 19/2) mümkündür. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yasama organı hakimlere tavsiyede bulunamaz. Bu nedenle doğru şık “c”dir .

Yanıt Açıklaması: I- insan haklarının asıl ve en öncelikli olarak korunması ulusal hukuk sistemlerinin işidir. II- Ulusal–üstü koruma, ulusal korumayı tamamlayıcı, ikincil ve yedek niteliktedir. III- bireylerin uluslararası belgelerin öngördüğü güvenceden yararlanabilmesi için iç hukuk yollarının tüketilmesi gerekecektir.

Yanıt Açıklaması: Hakimlerin bir mahkemenin ya da kadronun kaldırılması ne­deniyle de olsa aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun bırakılamamaları hakimlik teminatının bir unsurudur. Bu nedenle doğru şık “c”dir .

Yanıt Açıklaması: 1999’da yürürlüğe giren Amsterdam Antlaşması ile insan hakları, demokrasi, temel özgürlükler ve hukukun üstünlüğü ilkelerine verilen önem vurgulanmıştır. Ayrıca temel hakların korunması hususunda İHAS devre dışı bırakılarak topluluğa özgü bir koruma mekanizması oluşturulmuştur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Din ve vicdan hürriyetinin içerdiği hürriyetler: Herkes din ve vicdan hürriyetine sahiptir. Din ve vicdan hürriyeti bireylerin is­tedikleri din ve inancı benimseme, dini bir inanca sahip olmama ve dinlere karşı ilgisiz olmayı da kapsar Bireylerin dini inanç ve kanaatlerini yaymak üzere başkalarına tebliğ ve telkinde bulunabilmesi dini inanç ve kanaatlerin açıklanması çerçevesinde din ve vicdan hürriyetinin kapsamındadır Din ve vicdan hürriyeti, kendi başına veya başkaları ile birlikte toplu olarak ve aleni veya gizli bir şekilde ibadet etme, gereklerine uyma, uygulama, öğretme yoluyla açığa vurma özgürlüğünü de içerir Ailelerin (ana-babaların) veya vasilerin, dini inanç ve kanaatlerine uygun bir şekilde, çocuklarının dini ve ahlaki eğitim almalarını isteme hürriyetleri bulunmaktadır

Yanıt Açıklaması: Toplantı, düşünceyi açıklama veya başkalarına ulaştırma ortak amacı için birden fazla kişinin, kapalı veya halka açık yerlerde bir araya gelmesidir. Herkes toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir (İHEB, m. 20/1; İHAS m. 11/1; AİHS m. 15; AfİHHŞ m. 11; 1982 AY m. 34/1). ‘Herkes’ kavramına gerçek kişiler yanında tüzel kişiler de girmektedir. İHAS m. 11/2 bu ilkeye bazı istisnalar getirmektedir. Sözleşmeye göre, “…bu hakların kullanılmasında silahlı kuvvetler, kolluk mensupları veya devletin idare mekanizmasında görevli olanlar hakkında meşru sınırlamalar…” konulabilir. Buna karşılık AY m. 34’te herhangi bir istisna hükmüne yer verilmemiştir. İHAS m. 11/1 asayişi ihlal etmeyen toplantıdan söz ettiğine göre, devletin asayişi sağlamak ve korumak için, toplantı düzenlemeyi bildirim yahut yer sınırlaması gibi bazı şekil şartlarına ve bu arada izin şartına bağlaması, İHAS m. 11’e aykırı değildir. Ancak, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının kullanılması konusunda 1982 Anayasası hakkın kullanımını önceden izin şartına bağlanmamış olmakla birlikte, 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun 10. maddesi, toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin düzenlenmesi için gerekli görülen yetmişiki saat önceden bildirimde bulunulması şartını getirmiştir. Bu şart, hakkın amacına uygun olarak kullanılmasını engelleyici bir düzenleme olarak görülmektedir. Çünkü, toplantı ve gösterinin yapılmasıyla bildirimin verilmesi arasında belli bir sürenin geçmesi şartıyla amaçlanan husus kamu düzeninin korunması amacıyla gerekli tedbirlerin alınması olduğuna göre, teknik imkânlardaki gelişme karşısında, söz konusu amaçla öngörülen süre arasında uyumlu bir dengenin bulunduğundan söz edilemez. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Düşünce (ifade) hürriyeti teorik olarak, düşüncelere ve bilgilere ulaşma, (haber alma, bilgi edinme) düşüncelerinden ötürü kınanmama (kanaat  hürriyeti) ve düşüncelerini açıklama, yayma ve başkalarına aşılama (ifade hürriyeti) gibi üç temel ögeden oluşur. Doğru cevap B'dir.