Temel İnsan Hakları Bilgisi 1

Yanıt Açıklaması: Geleneksel bir yaklaşımla haklar, pozitif haklar ve negatif haklar olmak üzere bir sınıflan- dırmaya tabi tutulmaktadır. Buna göre, negatif haklar, bütünüyle bireyin hakları kullan- masına veya onlardan yararlanmasına devletin müdahale etmemesini gerektiren haklar- dır. Geleneksel bireysel haklar bu şekildedir. Anayasamız bu haklara kişi hak ve ödevleri bölümünde yer vermiştir. O¨rneğin, bir kimse, yaşama hakkını kullanmak istediğinde, devlete düşen görev, bu kullanıma müdahale etmemektir. Bu haklar kişilere siyasi baskı- dan korunmuş, dokunulmaz, güvenceli bir özel alan sağladıkları için, bunlara “koruyucu haklar” da denilir. Buna karşılık pozitif haklar; devletin olumlu bir müdahalesinin, bir ediminin söz ko- nusu olması gereken haklardır. Bu tür haklar daha çok ekonomik, sosyal ve kültürel hak- lara tekabül etmektedir. Doğru seçenek D'dir.

Yanıt Açıklaması: Bazı şika^yetlerin konusu, örneğin, çok yakın bir yargısız infaz tehlikesi, tutuklanan bir kişinin işkenceye maruz kalma tehlikesi, tutuklanan bir kişinin, gereken özenin gösterilmemesi nedeniyle ölüm tehlikesi altında bulunduğu bir hastalığının olması gibi, ger- çekleşmesi çok yakın olan ve insan haklarının ağır şekildeki ihlalleri ile ilgili olabilir. Acil eylem formülü sayesinde ilgili kişi ya da birim harekete geçirilerek, ilgilinin haklarının güvence altına alınması için muhatap hükümet nezdinde girişimlerde bulunulması sağ- lanabilir Ancak, ilgili özel raportör ya da çalışma gurubuna yapılacak şika^yete konu olan durumun “acil” olduğunun belirtilmesi gerekir.

Yanıt Açıklaması: Yasaklayıcı önleme, düzeltici önleme ve basit önleme önleyici rejimler arasındadır. Doğru seçenek E'dir.

Yanıt Açıklaması: Kişi hak ve hürriyetleri (civil rights) deyimi XVIII Yüzyılda ortaya çıkan ve klasik demokrasiye temel olan bireyci doktrinle ilgilidir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devletinde insan haklarının tanınması yolunda atılan ilk önemli adım 1839 Gülhane Hattı Hümayun-u (Tanzimat Fermanı) ile olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Liberalizmin fikir babası, mülkiyetin kuramcısı, insan haklarına modern şeklini veren Jhon Locke insanın vazgeçilmez tabi haklara sahip olduğunu ve siyasi düzenin amacının hürriyeti güvence altına almaktan başka bir şey olmadığını savunmuştur.

Yanıt Açıklaması: İfade hürriyeti temel bir hak olmasına karşın bazı şartlar altında sınırlanabilir. Diğer şıklarda yer alan ifadeler ise değiştirilemez. Doğru seçenek E'dir.

Yanıt Açıklaması: Uluslararası, bölgesel ve ulusal insan hakları hukukunda insan haklarının sınırlanmasına izin verilen temel sebeplerden birisi de kamu ahlakıdır (public morals). Gerçekten, “yerleşme ve seyahat hürriyeti” (KSHS m. 12; İHAS Protokol 4, m. 2; AİHS m. 22), “ifade hürriyeti” (KSHS m. 19, İHAS m. 10; AİHS m. 13; 1982 AY m. 21, 22/2, 26/2), “barışçıl toplanma hürriyeti” (KSHS m. 21; İHAS m. 11; AİHS m. 15; 1982 AY m. 34/2), “dernek kurma hürriyeti” (KSHS m. 22, AİHS m. 16; İHAS m. 11; 1982 AY m. 33/5), “basın ve halkın duruşmalardan hariç tutulması” (KSHS m. 14; İHAS m. 6), “dini inanç ve kanaatlerin açıklanması hürriyeti” (KSHS m. 18; İHAS m. 9; AİHS m. 12), kamu ahlakının korunması amacıyla sınırlanabilir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devletinde insan haklarının tanınması yolunda atılan ilk önemli adım 1839 Gülhane Hattı Hümayun-u (Tanzimat Fermanı) ile olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devletinde insan haklarının tanınması yolunda atılan ilk önemli adım 1839 Gülhane Hattı Hümayun-u (Tanzimat Fermanı) ile olmuştur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Milli güvenlik” nedenine dayanılarak bazı hak ve hürriyetlerin sınırlanabileceği, uluslararası, bölgesel ve ulusal hukuk sistemlerinde açıkça belirtilmektedir. Örneğin, “yerleşme ve seyahat özgürlüğü” (KSHS m. 12; İHAS Protokol 4, m. 2; AİHS m. 22), “ifade hürriyeti”(KSHS m. 19; İHAS m. 10; AİHS m. 13; 1982 AY m. 26/6, 28/4, 30), “barışçıl toplanma hürriyeti” (KSHS m. 21; İHAS m. 11; AİHS m. 15; 1982 AY m. 34/2), “dernek kurma gibi hak ve hürriyetlerdir.

Yanıt Açıklaması: 13 Kasım 1875 tarihli Adalet Fermanı ile adalet teşkilatına, hâkim güvencelerine (azledilmeme, yer değiştirmeme, emeklilik), vergilerde yapılacak yeni düzenlemelere, iltizam usulünün kaldırılarak vergilerin taşrada seçilmiş tahsildarlar eliyle toplanmasına, taşınmazların alım-satımında geçerli belge olarak tapu sicili düzenlenmesine ve bu belgelerin Defter-i Hakani Nezareti tarafından verilmesine ilişkin hükümler bulunmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Roma Statüsü ile, soykırım suçu, insanlığa karşı suçlar, savaş suçları ve saldırı suçları hakkında yargılama yapmak üzere, sürekli görevli Uluslararası Ceza Mahkemesi kurulmuştur. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İnsan haklarının evrenselliği iddiası, özellikle 20. yüzyılda büyük güç kazanmıştır. Bunun iki nedeni olduğu söylenebilir: İlki, I. ve II. Dünya Savaşları’nda milyonlarca insanın hayatını kaybetmesi ve savaş sonrasında yine milyonlarca insanın temel haklarından mahrum bir ortamda yaşamak zorunda kalmasıdır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 1982 Anayasa’sında olağanüstü hâl ilanını gerekli kılan hâller sayılmıştır. Bunlar; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması halleridir.

Yanıt Açıklaması: Bir hakkında insan hakkı olarak tanımlanabilmesi için üç temel şart bulunmaktadır. Bunlar: temel olması, evrensel olması ve açıkça tanımlanabilir olması. Açıkça tanımlanabilir olmasının ise en önemli faydası yargısal korunma sağlanmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kişileri devlete ve topluma karşı koruyan hak ve hürriyetlere “koruyucu haklar’’ denilir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 3 Kasım 1839 tarihli Fermanla; can güvenliği, mal güvenliği, şeref ve haysiyetin korunması, kişi güvenliği ile ilgili esaslar belirtilerek din ayrımı gözetilmeksizin bütün tebaaya bu haklar eşit olarak tanınmıştır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İşkenceye Karşı Komite, 1984 tarihli İşkenceye ve Zalimane, İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Ce- zalandırmaya Karşı Sözleşme gereğince, 10 Aralık 1984 tarihinde kurulmuş, Sözleşmenin 26 Ocak 1987 yılında yürürlüğe girmesini takiben 1 Ocak 1988 yılında çalışmaya başla- mıştır. Komite, insan hakları alanında yüksek ahlaki^ yetenek ve yetkileriyle tanınmış, kişi- sel kapasiteleriyle hizmet edecek on kişiden oluşmaktadır (m. 17/1). Komite üyeleri, Taraf devletlerce tayin edilen kişiler listesinden gizli oyla dört yıllık bir süre için seçilmekte; üye- lerin yarısı iki yılda bir yenilenmektedir. Uzmanların seçiminde “Coğrafi dağılımdaki eşit- lik” göz önünde bulundurulmaktadır. Toplantılarını Cenevre’de yapan Komite yılda iki defa toplanmakta ve Komitenin sekreterlik hizmetleri, BM İHYK tarafından sağlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: “Genel refah” kavramı belirsiz bir kavramdır; anlamı zamana, toplumun durumuna ve onun ihtiyaçlarına göre değişebilir. Ancak, genel refah kavramı esasen, halkın ve toplumun ekonomik ve sosyal yönden mutluluğu anlamına gelir. Doğru seçenek E'dir.