Temel İnsan Hakları Bilgisi 1

Yanıt Açıklaması: İnsan Hakları Avrupa Mahmekesi'nde (İHAM) Sözleşmeye taraf ülke sayısı kadar hâkim görev yapar ve hâlen Mahkemede 47 hâkim vardır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkında kabul edilebilirlik kararı verilebilmesi için 6216 sayılı Kanunun 45 ila 47’nci maddelerde öngörülen şartların taşınması gerekir.

Yanıt Açıklaması: Büyük Daire, Sözleşme’nin uygulanması ve yorumlanması açısından ciddi sorunlar içeren başvurulara bakmaktadır.

Yanıt Açıklaması: AY m. 36’daki, “Herkes meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı ve davalı olarak iddia ve savunma hakkına sahiptir. Hiçbir mahkeme görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz.

Yanıt Açıklaması: Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak kanun hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varır­sa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır ve Anayasa Mahkemesine başvurur. Bu nedenle doğru şık “b”dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu tarafından yapılan ihlal incelemesi sürecinde gerçekleşen uzlaşma görüşmeleri sırasında yapılan açıklamalar bir davada delil olarak kullanılamaz. Bu nedenle doğru şık “d”dir .

Yanıt Açıklaması: Maddi ve manevi varlığını geliştirebilmesi, toplum hayatı bakımından kendisi için hedeflediği yere ulaşabilmesi ve uygun gördüğü şekilde yaşayabilmesi için kişinin sadece ailesi, yakınları, arkadaşları ve kendisinin seçtiği çevrenin içinde yaşama ve hayatının başkaları tarafından bilinmemesini isteme hakkı kişinin özel hayat hakkını oluşturur.

Yanıt Açıklaması: Süreli yayınların çıkarılması, yayım şartları, mali kaynaklar ve gazetecilik mesleği ile ilgili esaslar kanunla düzenlenir. Kanun, haber, düşünce ve kanaatlerin serbestçe yayımlanmasını engelleyici veya zorlaştırıcı siyasal, ekonomik, mali ve teknik şartlar koyamaz.

Yanıt Açıklaması: Kamu yararı amacıyla mülkiyet hakkının sınırlanmasının örneklerini yine Anayasanın çeşitli maddelerinde bulabiliriz. Çevre sağlığının korunması ve çevre kirlenmesinin önlenmesi, tarım arazilerinin amaç dışında kullanılmasının ve tahribinin önlenmesi, toprağın verimli olarak işletilmesinin korunması ve geliştirilmesi, erozyonla kaybedilmesinin önlenmesi, doğal afetlerin önlenmesi, turizmin korunması, sağlıklı bir kentleşme ve imar düzeninin sağlanması gibi nedenlerle idare tarafından ve yine kanunla mülkiyet hakkı sınırlanabilmektedir.

Yanıt Açıklaması: II-III ve IV

Yanıt Açıklaması: Başta Anayasa olmak üzere kanunlar yürütme ve idareye özellikle kolluk güçlerine insan hakları alanına müdahale konusunda son derece geniş yetkiler vermektedirler. O¨rneğin Yüksek Hakem Kurulu eliyle toplu sözleşme ve serbest pazarlık düzenine müdahale etme (m.54/5).

Yanıt Açıklaması: Başkan (m. 13/1); Kurul toplantılarının gündemini, gün ve saatini belirlemek ve toplantıları yönetmek; Kurul kararlarının tebliğini ve Kurulca gerekli görülenlerin kamuoyuna duyurulmasını sağlamak; hizmet birimi koordinatörlerini görevlendirmek ve diğer Kurum personelini atamak; Kurumun stratejik planını, performans ölçütlerini hazırlamak, amaç ve hedeflerini, hizmet kalite standartlarını, insan kaynakları ve çalışma politikalarını oluşturmak; belirlenen stratejilere, yıllık amaç ve hedeflere uygun olarak Kurumun yıllık bütçesi ile mali tablolarını, yıllık faaliyet raporlarını hazırlamak, yıllık amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine göre faaliyetlerin değerlendirmesini yapmak ve bunları Kurula sunmak gibi görev ve yetkilere sahiptir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İnsan Hakları Komitesi’nin 25 nolu Genel Yorumuna göre, hizmete girmede yaş veya hizmetin gerektirdiği belirli nitelikler aranması, hakkın özüne aykırı değildir. Kamu hizmetlerine girme hakkı her vatandaşın memur olmasının garanti edildiği anlamına gelmez.

Yanıt Açıklaması: AY m. 22/1’de herkesin, haberleşme hürriyetine sahip olduğu ve haberleşmenin gizliliğinin esas olduğu belirtilmiş; AY m. 22/2’de de haberleşme hürriyetine, ancak milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş hâkim kararı ile ya da gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde yine bu sebeplere bağlı olarak kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri ile müdahalede bulunulabileceği; kararın yetkili merci tarafından verilmesi hâlinde yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulması ve hâkimin de kararını kırksekiz saat içinde açıklaması gerektiği; aksi hâlde verilen kararın kendiliğinden kalkacağı (m. 22/2) hükme bağlanmıştır. Maddenin son fıkrasında da istisnaların uygulanacağı kamu kurum ve kuruluşlarının kanunda belirtileceği öngörülmüştür. Örneğin, 13.12.2004 günlü, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 68. Maddesine göre, hükümlü tarafından gönderilen ve kendisine gelen mektup, faks ve telgraflar mektup okuma komisyonu bulunan kurumlarda bu komisyon, olmayanlarda kurumun en üst amirince denetlenir. kurumun asayiş ve güvenliğini tehlikeye düşüren, görevlileri hedef gösteren, terör ve çıkar amaçlı suç örgütü veya diğer suç örgütleri mensuplarının haberleşmelerine neden olan, kişi veya kuruluşları paniğe yöneltecek yalan ve yanlış bilgileri, tehdit ve hakareti içeren mektup, faks ve telgraflar hükümlüye verilmez ve hükümlü tarafından yazılmış ise gönderilmez Ancak, hükümlü tarafından resmî makamlara veya savunması için avukatına gönderilen mektup, faks ve telgrafları denetime tâbi değildir. TCK m. 132’de kişiler arasındaki haberleşmenin ihlâli suç olarak düzenlenmiş; bu gizliliğin ihlâlinin haberleşme içeriklerinin kaydı suretiyle gerçekleştirilmesi durumunda daha fazla ceza verileceği, haberleşme içeriklerinin hukuka aykırı olarak ifşa edilmesi ile yapılan haberleşmelerin içeriğinin diğer tarafın rızası olmaksızın alenen ifşası da suç olarak düzenlenmiş ve kişiler arasındaki haberleşmelerin içeriğinin basın ve yayın yolu ile yayınlanması artırım nedeni olarak öngörülmüştür. Haberleşmenin gizliliğine müdahale teşkil edecek nitelikte olan telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi sadece, CMK m. 135/8’de sayılan suçlar bakımından ve sözkonusu suç dolayısıyla yapılan soruşturma ve kovuşturmada, suç işlendiğine ilişkin somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı ve başka suretle delil elde edilmesi imkânının bulunmaması durumunda, ağır ceza mahkemesi veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde cumhuriyet savcısının kararıyla şüpheli veya sanığın telekomünikasyon yoluyla iletişimin dinlenebileceği belirtilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Yaşama hakkının sınırları, AY m. 17/2 ve İHAS m. 2/1,2’de gösterilmiştir. Anayasaya göre, herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbî zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbî deneylere tâbi tutulamaz. Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tâbi tutulamaz. Meşru müdafaa hâli, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, bir tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bastırılması, olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında silah kullanılmasına kanunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fıkra hükmü dışındadır . Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Bireylerin vatandaşı bulundukları devletin yönetimine katılma, seçme ve seçilme hakkına sahip olmaları çağdaş dünyada sadece demokratik ülkelerin Anayasalarıyla değil, aynı zamanda uluslararası sözleşme ve beyannamelerle de vurgulanmış ilkelerdir.

Yanıt Açıklaması: Mahkemenin resmi dilleri Fransızca ve İngilizcedir fakat başvuruların taraf devletlerin dillerinden birinde de yapılabilmesi mümkündür. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: 1993’te yürürlüğe giren Maastricht Antlaşması’nda yaşama hakkı, özel yaşamın korunması hakkı, işkence yasağı, yargılanma hakkı, düşünce ve basın özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşleri hakkı gibi hak ve özgürlüklerden bahsedilmiştir. Ayrıca Maastricht Antlaşması’nın giriş bölümünde özgürlük, demokrasi, insan hakları ve temel özgürlüklere saygı ve hukuk devleti ilkelerine bağlılık vurgulanmıştır. Antlaşmada topluluk hukuk düzeninde temel hakların iki kaynağından bahsedilmiştir. Bunlar üye devletlerin ortak anayasal gelenekleri ve İHAS’dir. AB vatandaşlarının Birlik düzeyinde haklarını ve çıkarlarını korumak üzere “Avrupa Vatandaşlığı” kavramı da Maastricht Antlaşması’nda ifadesini bulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Gerek devletlerarası başvurular ve gerekse kişisel başvurular bakımından, iç hukuk yollarının tüketilmesi ve iç hukuk yollarının tüketilmesi tarihinden itibaren altı aylık süre içerisinde İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne başvurunun yapılması gerekir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Mahkemedeki idari birimler ise şunlardır: Mahkeme Genel Kurulu, bölümler ve filtraj bölümü. Mahkeme Genel Kurulu; Mahkeme içtüzüğünü kabul eder, başkan, iki başkan yar- dımcısı ve üç bölüm başkanından oluşan Mahkemenin yönetici kadrosunu seçer Başkan yardımcıları, aynı zamanda içinde bulundukları bölümün başkanlığı görevini de devam ettirirler. Bunlardan her biri üç yıllık bir dönem için seçilirler. O¨te yandan Genel Kurul, beş yıl için yazı işleri müdürü ve onun yardımcısını da seçer. Ayrıca bölümlerin üye kom- pozisyonuna karar verir ve Bakanlar Komitesine belli bir süre için dairelerin üye sayısının yediden beşe indirilmesi önerisinde bulunabilir (İHAS m. 25). Mahkeme bünyesinde idari bir yapılanma olarak beş bölüm oluşturulmuştur. Mah- keme İçtüzüğüne göre her bir ha^kim, beş bölümden bir tanesinde görev yapmaktadır. Ha^kimlerin bölümlere dağılımında coğrafi bölgeler, cinsiyet ve Sözleşmeci devletlerin sa- hip olduğu farklı hukuk sistemlerinin dengeli temsiline özen gösterilir. Ayrıca bölümlerin kompozisyonu her üç yılda bir değiştirilmektedir. 14 no.lu Protokolün yürürlüğe girmesiyle oluşturulan tek ha^kim formasyonu Mah- kemenin önündeki açıkça kabul edilemez nitelikteki başvuruları elemek açısından son derece yararlı sonuçlar vermiştir. Bu durumdan daha fazla yararlanmak için yazı işleri müdürlüğü bünyesinde yeniden yapılanmaya gidilmiştir. Böylece daha önceki beş bölüm yanında bir anlamda “altıncı bölüm” olarak (resmi olarak bu şekilde adlandırılmasa da)filtraj bölümü kurulmuştur. Bu bölüm, hakkında en çok başvuru yapılan beş ülkeden gelen hukukçuların oluşturduğu alt birimler ha^linde çalışmaktadır. Burada amaç, kabul edile- mezlik kararlarında bir standardın sağlanması, kabul edilebilirlik usulünün daha rasyonel kılınması ve çalışma usullerinin düzeltilmesidir. Yeni dönemde ise elde edilen başarı ne- deniyle filtraj bölümü bünyesinde diğer ülkeler için de alt birimler kurulmuştur.