Anayasa 2

Yanıt Açıklaması: Milletvekilliği ile bağdaşmayan işlere, literatürde yasama uyumsuzluğu (teşriî imtizaçsızlık) denmektedir. Yasama uyumsuzluğunun amacı, milletvekillerinin yürütme karşısındaki bağımsızlıklarını korumaktır. 1982 Anayasasının 82. maddesi, milletvekilliği ile bağdaşmayan işleri düzenlemektedir. Bu hükme göre: “Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzelkişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer kamu tüzelkişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkânları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmî veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Bir üyenin belli konuda ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, Meclisin kararına bağlıdır.”

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.

Yanıt Açıklaması: 175. madde, 5. fıkrasında, TBMM üye tamsayısının üçte ikisi tarafından kabul edilen anayasa değişiklikleri üzerinde cumhurbaşkanına –değişikliği onaylamak, meclise iade etmek, halkoyuna sunmak gibi- üç yetki sunmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Kurucu referandum modeli, yeni bir anayasa yapma iktidarının tek başına halkın temsilcileri vasıtasıyla kullanılmasının sakıncalı olabileceği görüşüne dayanmaktadır. Halkın temsilcilerinden oluşan organın hazırladığı metin, ancak halkoyuna sunularak kabul edilebilir. Bu nedenle kurucu referandum modelinde halk, anayasanın yapımı sürecinin iki aşamasında rol oynamaktadır. Bunlardan ilki, anayasayı hazırlayacak olan organın üyelerini belirlemek; ikincisi ise bu organın hazırladığı metni kabul veya reddetmektir.

Yanıt Açıklaması: “Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir.

Yanıt Açıklaması: Seçim sistemleri seçim çevrelerinin büyüklüğüne yani her seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına göre, tek isim (dar bölge) usulü ve liste usulü olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Tek isim (dar bölge) usulünde, her seçim çevresi sadece bir milletvekili çıkarabilecek büyüklüğe sahiptir. Sistemin aynı zamanda dar bölge usulü olarak adlandırılması, seçim çevresinin sadece bir milletvekili çıkaracak ölçüde daralmış olmasından kaynaklanmaktadır. İngiltere ve ABD bu yöntemin uygulandığı örnekler arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Vatana ihanet cumhurbaşkanının cezai sorumsuzluğunun istisnasıdır.

Yanıt Açıklaması: Bloke liste usulünde ise seçmenler siyasi partilerin, o seçim çevresi için hazırladıkları listeleri oylarıyla doğrudan doğruya onaylama yetkisine sahiptir. Bu usulde seçmenler sadece hangi siyasi partiye oy verecekleri tercihinde bulunabilirler. Oyları ile destekledikleri siyasi partinin listesi üzerinde hiçbir değişiklik yapamazlar.

Yanıt Açıklaması: 18. yy’ın anayasacılığına ışık tutan ve günümüzde de özgürlükçü ve demokratik bir sistemin temel unsurları arasında kabul edilir kuvvetler ayrılığı. Doğru cevap D' dir.

Yanıt Açıklaması: Asli  kurucu iktidarı belirleyen asıl faktör, bu iktidarı sınırlayacak herhangi bir hukuk kuralının mevcut olmamasıdır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyetin ilk anayasası olan 1924 Anayasasının yasama ve yürütmeyi düzenleyen hükümleri incelendiğinde, bu Anayasanın ilk bakışta, kuvvetler birliği sistemini benimsediği izlenimi doğmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanına vekâlet, 1982 Anayasasının 106. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre: “Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, görevine dönmesine kadar, ölüm, çekilme veya başka bir sebeple Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde de yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Cumhurbaşkanlığına vekillik eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.”

Yanıt Açıklaması: 1961

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasasının 95. maddesi, cumhurbaşkanlığına seçilebilmek için TBMM üyesi olma şartına da yer vermiştir. Bu, Millet Meclisi veya Cumhuriyet Senatosuna üye olmayan bir kişinin cumhurbaşkanlığına aday olamayacağı anlamına gelmektedir. Böyle olmakla beraber uygulamada cumhurbaşkanlığına adaylığı düşünülen kişiler, görevdeki cumhurbaşkanı tarafından kontenjan senatörü seçilerek, TBMM üyesi sıfatı kazanmışlar, böylece Anayasanın aradığı yeterlilik koşulunu elde etmişlerdir. Nitekim Genelkurmay eski başkanı Cevdet Sunay, kontenjan senatörü olarak seçildikten sonra TBMM üyesi sıfatını kazanarak, cumhurbaşkanlığına aday olmuş ve bu makama seçilmiştir. Aynı yöntem, Genelkurmay Başkanı Faruk Gürler bakımından da izlenmiş; ancak TBMM, Orgeneral Gürler’i cumhurbaşkanlığına seçmemiştir.

Yanıt Açıklaması: Tali kurucu iktidarın anayasayı değiştirme yetkisi, içerik, zaman ve biçimsel unsurlar yönünden sınırlanabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin olağanüstü hal kararnameleri konu sınırı, birbirinden farklıdır. Olağan dönem Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, değişik 104. maddenin 17. fıkrasıyla konu yönünden sınırlanmıştır. Olağanüstü dönemlerde kabul edilen Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönemlerde kabul edilenlerin tâbi oldukları konu sınırlamasına tâbi değillerdir. Bu husus, 119. maddenin 6. fıkrasında açık olarak düzenlenmiştir. Ne var ki, Cumhurbaşkanının olağanüstü hal dönemlerinde kabul edeceği kararnameler de konu yönünden sınırsız değildir. Cumhurbaşkanı ancak olağanüstü halin gerektirdiği konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Olağan dönemlerde kabul edilen Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girerler. Buna karşılık, Cumhurbaşkanının olağanüstü hallerde çıkaracağı kararnameler, Resmî Gazete’de yayımlandıkları gün, Meclisin onayına sunulacaktır. TBMM, bu kararnameleri en geç üç ay içinde görüşerek onay iradesini açıklamak zorundadır. Aksi halde, bu kararnameler kendiliğinden yürürlükten kalkacaktır. Cumhurbaşkanının olağan dönemlerde kabul ettiği kararnameler,  normlar hiyerarşisinde kanunlardan sonraki basamakta yer almaktadır. Oysa, olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanının kabul edeceği kararnamelerin, kanun hükmündedirler. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, Anayasa Mahkemesinin yargı denetimine tâbidir. Olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, yargı denetimi dışında bırakılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bütün bu düzenlemeler, 1961 Anayasasının devletin üç temel fonksiyonunu yerine getirme yetkisini farklı organlara sunduğunu; böylece, bu Anayasayla kuvvetler ayrılığına dayanan bir sistemin kurulduğunu göstermektedirBütün bu düzenlemeler, 1961 Anayasasının devletin üç temel fonksiyonunu yerine getirme yetkisini farklı organlara sunduğunu; böylece, bu Anayasayla kuvvetler ayrılığına dayanan bir sistemin kurulduğunu göstermektedir

Yanıt Açıklaması: 1924 Anayasası kuvvetler birliği ve görevler ayrılığı sistemine dayandırılmıştır. 1961 Anayasası devletin üç temel fonksiyonunu yerine getirme yetkisini farklı organlara sunarak kuvvetler ayrılığına dayalı bir anayasal sistem kurmuştur. 1982 Anayasası da diğer Cumhuriyet Anayasaları gibi, yasama, yürütme ve yargı fonksiyonlarını yerine getirme yetkisini farklı organlara sunmak suretiyle kuvvetler ayrılığı esasını benimsemiştir. Bu Anayasayı 1961 Anayasasından ayıran en önemli özellik ise, yürütmeye doğrudan doğruya Anayasadan kaynaklanan bazı asli yetkileri sunmaktır. Bu ise 1982 Anayasasının fonksiyonlar ayrılığı kuralını benimsediği gerçeğini ortadan kaldırmamakta; sadece, yürütmenin geçmişe kıyasla güçlendirildiğini göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: Monarşik ve demokratik yöntemler olarak ikiye ayırmak mümkündür. Monarşik yöntemin, ferman ve misak olmak üzere iki türü mevcuttur. Demokratik yöntemin ise kurucu iktidar ve kurucu referandum olmak üzere iki alt tipi bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ilk kez 1982 Anayasasının 107. maddesiyle düzenlenmişti. Bu maddeye göre, “Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin kuruluşu, teşkilat ve çalışma esasları, personel atama işlemleri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.” Görüldüğü gibi bu hüküm, Cumhurbaşkanına sadece belli konularda kararname çıkarma yetkisi tanımıştı. Anayasanın ilk metnine göre, Cumhurbaşkanının bunlar dışındaki bir konuda kararname çıkarma yetkisi mevcut değildi. Öte yandan Anayasa, 125. ve 105. maddelerinin ilk metinlerinde Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler aleyhine yargı denetimine başvurulamayacağını düzenlediği için Cumhurbaşkanlığı kararnamesi yargı denetimine tâbi değildi.