Anayasa 2

Yanıt Açıklaması: 23 Nisan 1920’de kurulan ve fiili gücü nedeniyle asli kurucu bir organ olan 1. Türkiye Büyük Millet Meclisi, bu özelliğinin sonucu olarak 1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye Kanununu kabul etmiştir. Öte yandan Meclis, ülkenin o an içinde bulunduğu olağanüstü şartlar çerçevesinde saltanatın ilgası gibi çok önemli siyasi ve hukuki sonuçları olan çeşitli kararlar da almıştır. Bu tür kararların alınması da 1. TBMM’nin asli kurucu bir organ olduğunu göstermektedir. Böyle olmakla beraber, 1921 Anayasası, içerdiği hükümlerin hangi yönteme uyularak değiştirilebileceğini gösteren özel bir kurala yer vermemiştir. Nitekim Anayasa, 1923’te “Teşkilat-ı Esasiye Kanununun Bazı Maddelerinin Tavzihan Değiştirilmesine Dair Kanun” adıyla anılan adi bir kanunla değiştirilerek cumhuriyetin ilanı sağlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Anayasa değişikliği sürecine ilişkin olarak 1982 Anayasası Cumhurbaşkanı’na “onaylama”, “meclise iade” ve “halkoyuna sunma” olmak üzere üç yetki tanımıştır.Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa değişikliklerini gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak 2017 anayasa değişikliklerinden önce de cumhurbaşkanına tanınmış olan yetkilerdendir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Değişik 175. madde, tıpkı ilk metinde olduğu gibi anayasa değişikliği teklifinde bulunma yetkisini, TBMM üye tamsayısının üçte birine tanımıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyetin ilk anayasası olan 1924 Anayasasının yasama ve yürütmeyi düzenleyen hükümleri incelendiğinde, bu Anayasanın ilk bakışta, kuvvetler birliği sistemini benimsediği izlenimi doğmaktadır. Nitekim kamu hukuku eserlerinde 1924 Anayasasının kuvvetler birliği ve görevler ayrılığı sistemine dayandığı tanımının yapıldığı görülmektedir. Gerçekten Anayasa, 5. maddesinde “Yasama yetkisi ve yürütme erki Büyük Millet Meclisinde belirir ve onda toplanır” hükmüne yer vermiştir. 6. maddede “Meclis, yasama yetkisini kendi kullanır”; 7. maddenin ilk fıkrasında ise “Meclis, yürütme yetkisini kendi seçtiği Cumhurbaşkanı ve onun tayin edeceği Bakanlar Kurulu eliyle kullanır” hükmü yer almaktadır. Bu hükümler dikkatle incelendiğinde, TBMM’nin 5. ve 6. maddelerle kendisine sunulan yasama yetkisini doğrudan doğruya kullanacağı; yürütme yetkisini ise ancak Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu eliyle yerine getirebileceği anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle TBMM, 5. maddeyle kendisine sunulan yürütme yetkisini bizzat ve doğrudan doğruya değil, ancak kendi seçtiği Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu aracılığıyla kullanabilecektir. Nitekim Anayasanın yürürlükte kaldığı süre içinde TBMM hiçbir zaman yürütme yetkisini bizzat ve doğrudan doğruya kullanmaya teşebbüs etmemiş, bu yetki daima Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Ferman yöntemi

Yanıt Açıklaması: Bu güvence, 83. maddenin ilk fıkrasında düzenlenmiştir. Bu hükümden anlaşılacağı gibi, sorumsuzluk, milletvekillerinin meclis çalışmaları sırasındaki oy, söz ve düşünce hürriyetlerini korumaktadır. Diğer bir deyişle, milletvekillerinin meclis çalışmaları sırasındaki oy, söz ve düşünce açıklamaları suç teşkil etse dahi sorumsuzluk güvencesinin gereği olarak, milletvekili hakkında ceza takibi yapılamamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Monarşik yöntem

Yanıt Açıklaması: Cumhuriyetin ilk anayasası olan 1924 Anayasasının yasama ve yürütmeyi düzenleyen hükümleri incelendiğinde, bu Anayasanın ilk bakışta, kuvvetler birliği sistemini benimsediği izlenimi doğmaktadır. Nitekim kamu hukuku eserlerinde 1924 Anayasasının kuvvetler birliği ve görevler ayrılığı sistemine dayandığı tanımının yapıldığı görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: 1924 Anayasası kuvvetler birliği ve görevler ayrılığı sistemine dayandırılmıştır. 1961 Anayasası devletin üç temel fonksiyonunu yerine getirme yetkisini farklı organlara sunarak kuvvetler ayrılığına dayalı bir anayasal sistem kurmuştur. 1982 Anayasası’nı 1961 Anayasası’ndan ayıran en önemli özellik yürütmeye doğrudan doğruya Anayasa’dan kaynaklanan bazı aslî yetkileri sunmasıdır. 21.01.2017 tarihli 6771 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte, Türkiye’de sadece başkanlık sistemine geçilmemiş; aynı zamanda, yürütme organı diğer devlet organları karşısında önemli ölçüde güçlendirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Ferman yöntemi, sınırsız yetkilere sahip olan bir monarkın bu yetkileri sınırlamak amacıyla tebaasına bir anayasa sunması anlamına gelmektedir. Böylece yeni anayasanın yapımı, mutlak monarşiden meşruti monarşiye geçişi sağlamaktadır. Ferman usulüyle hazırlanan anayasaların monarkın tebaasına bir lütfu olduğunu belirtmek gerekir. Bu nedenle monark, tek taraflı iradesinin ürünü olan anayasayı geri alma, bu lütfundan vazgeçme yetkisine de sahiptir. Fransız 1814 Charte’ı ve 1931 Etiyopya Anayasası, 1848 İtalyan Anayasası, 1889 Japon Anayasası, 1911 Monako Anayasası, 1876 Kanun-u Esasisi, bu yöntem izlenerek hazırlanan anayasaların örnekleridir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa, Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle düzenlenmesine olanak tanıdığı konularda Cumhurbaşkanlığı kararnameleri çıkarıldıktan sonra TBMM aynı alanda kanun yaparsa, kanun hükmünün geçerli olacağını belirtmiştir. Benzer şekilde Anayasa, Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kanun aynı konuda farklı düzenlemelere yer vermesi halinde, kanunun esas alınacağını düzenlemiştir.

Yanıt Açıklaması: Yasama, yürütme ve yargı güçlerinin birbirinden ayrılması gerektiği anlamına gelen kuvvetler ayrılığı düşüncesinin ilk kez, İngiliz düşünür John Locke tarafından savunulduğu düşünülmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 2017 anayasa değişiklikleri uyarınca cumhurbaşkanının kanun tasarısı sunma yetkisi yoktur. Doğru cevap E şıkkıdır?

Yanıt Açıklaması: Süre yasağı, anayasanın yürürlüğe girmesini takiben belirli bir süre geçmedikçe anayasanın herhangi bir hükmünde hiçbir değişikliğin yapılamayacağını ifade etmektedir. Bu yasağın amacı, anayasanın belirli bir süre boyunca değiştirilmeksizin istikrarlı olarak uygulanmasını sağlamaktır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 1961 Anayasası, 1982 Anayasasının ilk metni ve 1982 Anayasasının 2007’de değiştirilen metni, Cumhurbaşkanının seçimini düzenleyen hükümlerinde aynı zamanda Cumhurbaşkanının tarafsızlığı kuralına yer vermişlerdir. Bu kural, ilk kez 2017 Anayasa değişikliği ile ortadan kaldırılmıştır. Böylece, ülkemizde Cumhurbaşkanı olarak seçilen bir kişinin bir siyasi partinin üyesi hatta genel başkanı olmasında hiçbir anayasal engel bulunmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanlığı kararnameleri; bakanların atanması ve görevden alınması gibi yetkiler 2017 yılındaki 6771 sayılı Kanunla yapılan değişikler sonucunda Cumhurbaşkanının yetkileri arasına girmiştir.

Yanıt Açıklaması: TBMM, Anayasanın 87. maddesiyle kendisine sunulan yetkileri, kanunlar ve parlamento kararı olmak üzere farklı işlemlerle yerine getirmektedir. TBMM sahip olduğu yetkilerin bir bölümünü maddi kanunlar, bir bölümünü ise şekli kanunlar aracılığıyla kullanmaktadır.Anayasanın 87. maddesi, TBMM’ne hem maddi hem de şekli kanun yapma yetkisi tanımıştır. Nitekim maddede, kanun koyma, değiştirme ve kaldırma olarak ifade edilen yetki, bu iki kanun türünü de kapsar niteliktedir. Öte yandan Anayasa, bütçe ve kesin hesap kanunları ile milletlerarası andlaşmaların uygun bulunmaları hakkındaki kanunlar yoluyla, TBMM’ne şekli kanun yapma yetkisi tanımıştır. Parlamento kararları ise TBMM’nin kanunlar dışındaki tüm işlemlerini kapsamaktadır. Meclisin kendi çalışma usullerini düzenleyen parlamento kararlarına, Anayasamızdan çeşitli örnekler verilebilir. Bunlar, TBMM’nin kendi İçtüzüğünü yapması ve değiştirmesi (m. 95), kendi Başkanını ve Başkanlık Divanını seçmesi (m. 94), komisyonların seçimi, Meclisin tatile girmesi (m. 93/2), Meclisin seçimlerin yenilenmesine karar vermesi (m. 77/2), açık oylama veya gizli oylama kararı, yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ve yasama meclisi üyeliğinin düşmesine ilişkin kararlardır (m. 83, 84).

Yanıt Açıklaması: Asli kurucu iktidarı belirleyen asıl faktör, bu iktidarı sınırlayacak herhangi bir hukuk kuralının mevcut olmamasıdır. Asli kurucu iktidarın sahip olduğu yetkiler ancak hukuki açıdan sınırsızdır. Elbette her asli kurucu iktidar, içinde yeşerdiği toplumun iktisadi, siyasi ve sosyal koşullarıyla ve değer yargılarıyla sınırlıdır. Bir başka deyişle, asli kurucu iktidar, hukuken sınırsız, sosyolojik olarak ise sınırlı bir olgudur. Sosyolojik sınırlamanın yanından asli kurucu iktidar uluslararası hukukun ilke ve kurallarıyla da sınırlı olduğu kabul edilir. Aksi halde, ulus devletlerin, uluslararası örgütlere üyelikleri nedeniyle ve uluslararası antlaşmalar yoluyla üstlendikleri yükümlülüklerin ulusal düzeyde yerine getirilmesi otomatik olarak gerçekleşmesi imkânsız bir hayale dönüşebilir. Asli kurucu iktidarın hukuken sınırsız yetkilere sahip olması, ona, sadece, yeni anayasanın içeriğini değil; aynı zamanda bu anayasanın yapımında izlenecek yöntemi de belirlemek konusunda geniş bir serbestlik sunmaktadır. Bu nedenle asli kurucu iktidar, yeni anayasayı hangi usul kurallarına uygun olarak yapacağını bizzat tayin etme yetkisine de sahiptir.

Yanıt Açıklaması: 1982 Anayasası ise anayasa değişikliğinde izlenmesi gereken usulü 175. maddede düzenlemiştir. Bu maddeye göre, anayasayı değiştirme teklifinde bulunma yetkisi, TBMM üye tamsayısının üçte birine aittir.